ORZ-ręczne dżwiganie ciężarów.pdf

Przykład dobrej praktyki unijnej

Ocena ryzyka zawodowego

przy ręcznym dźwiganiu ciężarów

Metoda wskaźników kluczowych - LMM

Stanisław Wójcik

Przy ręcznym dźwiganiu ciężkich

przedmiotów (podnoszeniu, utrzymywa-

niu, przenoszeniu, odstawianiu) występu-

je ryzyko powstania urazów lub schorzeń

układu mięśniowo-szkieletowego, głów-

nie części lędźwiowej kręgosłupa. Dla po-

trzeb oszacowania tego ryzyka i podjęcia

środków zaradczych kilka lat temu opra-

cowano w Niemczech i wdrożono do co-

dziennej praktyki metodę wskaźników

kluczowych – LMM (metoda ta – zasto-

sowana w ocenie ryzyka przy ręcznym

ciągnięciu i pchaniu ciężarów – została

zaprezentowana w numerze 9 z br.). Ze

względu na jej zalety – uniwersalność i ła-

twość stosowania oraz na osiągane pozy-

tywne rezultaty – stała się popularna nie

tylko w niemieckich zakładach pracy.

Warto więc zarekomendować ją również

polskim pracodawcom.

Metoda wskaźników kluczowych

– LMM stosowana w ocenie ryzyka za-

wodowego przy ręcznym dźwiganiu cię-

żarów polega na określeniu wagi (wskaź-

nika wyrażonego w punktach) czterech

różnych czynników obciążenia (parame-

trów) występujących podczas dźwigania,

to jest:

■ czasu,

■ obciążenia (masy),

■ pozycji ciała,

■ warunków wykonywania pracy

– i na ich podstawie wyliczenia punk-

towego, pozwalającego na zakwalifikowa-

nie pracy do jednej z czterech kategorii

(stopni) ryzyka. Metoda ta służy orienta-

cyjnej ocenie warunków pracy przy dźwi-

ganiu ciężarów. Przy określaniu (ocenie,

szacowaniu) wagi poszczególnych czynni-

ków niezbędna jest odpowiednia wiedza

w odniesieniu do ocenianej czynności

składowej. Przy jej braku, powinna zostać

przeprowadzona analiza czynności

– przypuszczenia prowadzą zwykle do fał-

szywych wyników. Nie jest natomiast wy-

magana szczegółowa znajomość ergono-

mii czy bezpieczeństwa technicznego.

Szacowania dokonuje się dla czynności

składowych i w odniesieniu do jednego

dnia pracy. Jeżeli dochodzi do zmian

w trakcie wykonywania prac w odniesie-

niu do masy i/lub postawy ciała – przyj-

muje się średnie wartości. Natomiast kie-

dy podczas wykonywania jednej pełnej

czynności występuje wiele czynności

cząstkowych z wyraźnie różnymi warto-

nych czynnościach (zdarzeniach) w ciągu

zmiany roboczej;

■ dla czynności, które charakteryzują

się przenoszeniem (dźwiganiem) ciężaru

na znaczne odległości należy wziąć

Korzystając z tej metody w polskich warunkach, należy

stosować się do normatywów i ograniczeń (zakazów)

określonych w rozporządzeniach:

– Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 mar-

ca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy

przy ręcznych pracach transportowych (Dz. U. nr 26,

poz. 313 ze zm.),

– Rady Ministrów z dnia 10 września 1996 r. w sprawie

wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla

zdrowia kobiet (Dz. U. nr 114, poz. 545 ze zm.),

– Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 2004 r. w sprawie

wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich

zatrudniania przy niektórych z tych prac (Dz. U. nr 200,

poz. 2047).

ściami dźwiganej masy – szacuje się je

i dokumentuje osobno.

pod uwagę całkowitą drogę niesienia cię-

żaru w czasie zmiany roboczej. Dla po-

trzeb obliczania długości drogi przyjmuje

się średnią prędkość chodzenia wynoszą-

cą 4 km/h (ok. 1 m/s).

1. Wartościowanie

czynników

1.1. Szacowanie wskaźnika czasu – T

Wagę (znaczenie) czasu obciążenia

szacuje się na podstawie tabeli 1, wybie-

rając jedną z trzech form wykonywania

ręcznych prac związanych z dźwiganiem

ciężarów, a mianowicie:

■ dla czynności, które charakteryzują

się regularnym powtarzaniem krótko-

trwałych czynności (zdarzeń, procesów)

podnoszenia, odstawiania, przenoszenia

(przestawiania) podstawową wartością

(parametrem) będzie ich częstotliwość

(liczba krótkotrwałych czynności w ciągu

zmiany roboczej);

■ dla czynności, które charakteryzują

się utrzymywaniem (trzymaniem) cięża-

ru podstawową wartością (parametrem)

będzie całkowity czas czynności trzyma-

nia, który wynika z sumowania cząstko-

wych czasów trzymania w poszczegól-

1.2. Szacowanie wskaźnika masy – M

Wagę obciążenia pochodzącego od ma-

sy dźwiganego przedmiotu szacuje się

na podstawie tabeli 2, osobno dla męż-

czyzn i kobiet, biorąc pod uwagę tylko od-

czuwalny ciężar, czyli reakcję człowieka

na siłę ciężkości przedmiotu wywieraną

w miejscu (punkcie) uchwycenia (podpar-

cia) tego przedmiotu. W przypadku gdy

pracownik nie musi pokonywać całej siły

ciężkości przedmiotu (inaczej mówiąc

– nie jest obciążony pełną jego masą), np.

gdy unosi karton z jednej strony w celu

obrócenia go na bok (w tym czasie druga

strona kartonu opiera się o podłogę), na-

leży uwzględnić tylko tę część masy

przedmiotu, która przypada na pracowni-

ka (rzeczywiście go obciąża). W powyż-

szym przykładzie można przyjąć

– przy symetrycznym rozłożeniu masy

12/2005 IP

Tabela 1

* Polskie przepisy nie dopuszczają przenoszenia przedmiotów o masie przekraczającej 30 kg na pojedynczą odległość przekraczającą 25 m

– przyp. autora.

(

kartonu, że pracownik jest obciążony po-

łową jego masy (dźwiga połowę ciężaru

kartonu).

Jeżeli w trakcie analizowanej czynno-

ści dźwigane są różne ciężary (np. przed-

mioty o różnych masach), można przyjąć

ich średnią wartość (pod warunkiem jed-

nak, że nie dojdzie do przekroczeń nor-

matywów określonych w przepisach – na-

wet w pojedynczych przypadkach – przy-

pis autora). Dla porównania wyników

końcowych (i wyboru wyższej wartości

punktowej oceny końcowej) można przy-

postawy ciała, przyjmuje się średnią war-

tość czynników postawy ciała, które skła-

dają się na daną analizowaną czynność

– nie przyjmuje się wartości ekstremal-

nych, występujących rzadko.

nika postawy ciała P i warunków wyko-

nywania pracy W.

2. Ocena końcowa

Wartość punktową – O obciążenia

czynnością (dźwiganiem ciężarów) obli-

czamy ze wzoru

1.4. Szacowanie wskaźnika

warunków wykonywania pracy – W

Przy szacowaniu wagi warunków wyko-

nywania pracy przyjmuje się warunki

przeważające (dominujące) w całkowitym

czasie wykonywania prac – na podstawie

opisów zamieszczonych w tabeli 4.

O = T x (M + P + W)

Na podstawie wyniku (obliczonych

punktów O) możemy orientacyjnie oce-

nić stopień ryzyka zawodowego przy wy-

Tabela 2

(

)

* nie można dopuścić do sytuacji, w której doszłoby do przekraczania normatywów mas przenoszonych przedmiotów lub wydatku energetycznego

na wykonanie pracy - określonych w przepisach. Na przykład dla kobiet masa przenoszonych przedmiotów nie może przekroczyć 12 kg przy pracy

stałej - przypis autora.

jąć także najwyższe obciążenia (masy),

ale w takim przypadku należy skorygo-

wać czynnik czasu (por. tabela 1), odno-

sząc go do czasu, w którym faktycznie do-

chodziło do występowania tych najwyż-

szych obciążeń.

Nie bierze się pod uwagę okazjonalne-

go dyskomfortu, niemającego znaczenia

dla bezpieczeństwa pracy. Cechy ważne

dla bezpieczeństwa należy zapisać w po-

lu „Ponowna analiza miejsca pracy z in-

nych przyczyn”.

Uwaga: W celu dokładniejszego przy-

porządkowania wartości punktowej

wskaźnika do rzeczywistego stanu ob-

ciążenia czynnością dźwigania, można

wyznaczać jego wartość metodą inter-

polacji (a nawet ekstrapolacji), przyj-

mując za bazę wartości podane w tabe-

lach. Np. jeśli droga przebyta podczas

zmiany roboczej wynosi 5 km, można

przyjąć wartość wskaźnika T = 5,5,

a przy dźwiganiu przez mężczyznę ma-

sy równej 28 kg – M = 4,8. Podobnie

będzie w przypadku szacowania wskaź-

konywaniu danej czynności. Do tego celu

posłuży nam tabela 5.

Podstawą oceny są mechanizmy biofi-

zycznego oddziaływania na człowieka

oraz wielkość dawek obciążenia układu

mięśniowo-szkieletowego. Przyjmuje się,

że wewnętrzne obciążenie lędźwiowego

odcinka kręgosłupa (a tym samym podat-

ność na jego urazy lub schorzenie) zale-

ży w zasadniczym stopniu od nachylenia

tułowia i jego skrętów, obciążenia masą,

które narasta wraz z czasem trwania te-

go obciążenia i/lub jego częstotliwości

występowania.

Należy założyć, że ze wzrostem warto-

ści punktowej O wzrasta ryzyko przecią-

żenia układu mięśniowo-szkieletowego

pracownika. Granice między stopniami

ryzyka są dość płynne z uwagi na różne

1.3. Szacowanie wskaźnika postawy

ciała – P

Wagę postawy ciała szacuje się na pod-

stawie porównania z piktogramami

przedstawionymi w tabeli 3.

Należy zidentyfikować postawę ciała,

jaką przyjmuje pracownik przy czynno-

ściach (podnoszeniu/przenoszeniu cięża-

ru) ręcznego transportowania przedmio-

tów i zakwalifikować ją do jednej z grup

podanych w tabeli 3. Jeśli w trakcie prac

przyjmowane są różne (zmieniające się)

IP 12/2005

#$%

Tabela 3

•

• &(

• ('

• &

• '

•

• (

•

Tabela 4

+(,&&'

'((

-('(

,&'&

/('0

indywidualne techniki pracy i potencjał fi-

zyczny (wydolność organizmu) danej oso-

by. Klasyfikacja ta może więc służyć jedy-

nie do zorientowania się w rozmiarze za-

grożeń utraty zdrowia spowodowanej

dźwiganiem ciężarów i podejmowania

działań korygujących. Z dokonanej oceny

można od razu zorientować się co do ko-

nieczności dalszego działania i jego kie-

runków. Zasadniczo, do usunięcia są

przyczyny wysokich wartości czynników

obciążenia (wskaźników punktowych).

Na przykład, przy wysokim wskaźniku:

■ czasu – zmiana organizacji pracy

(np. wprowadzenie przerw w pracy),

■ masy – redukcja masy bądź użycie

sprzętu pomocniczego,

■ postawy ciała – poprawa ukształto-

wania miejsca pracy.

W celu dokonania głębszych analiz wy-

magana jest gruntowna wiedza ergono-

miczna.

Podsumowywanie oceny w przypadku

wykonywania wielu czynności związa-

nych z dźwiganiem ciężarów przez pra-

cownika jest problematyczne, ponieważ

nie wszystkie czynności dają się ocenić

tą metodą (nie mieszczą się w jej regu-

łach) – wymagają zastosowania innych

procedur.

LMM: akronim niemiecki tej metody

– Leitmerkmalmethode.

Stanisław Wójcik

Departament Warunków Pracy GIP

Artykuł opracowano na podstawie ma-

teriału zamieszczonego na stronie inter-

netowej (www. baua. de) Federalnego

Urzędu Ochrony Pracy i Medycyny Pra-

cy oraz Komisji Landów ds. BHP.

Tabela 5

Ocena ryzyka wynikającego z obciążenia pracą

1,#2&

3',

4,1

''',

3',

&&&

4,1

26'7

(',

5,/

(

''0(&.

#&'$:;803<=

>$,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,

12/2005 IP

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: