pszczolki wyklady.doc

Wykład 1,              14.10.2011

Gromada: owady

Podgromada: uskrzydlone

Rząd: błonkoskrzydłe

Podrząd: żądłówki

Nadgodzina: mrówki, osy, osy grzebiące, pszczoły

Rodzina: Lepiarkowate

Pszczolinkowate

              Smuklikowate                            pszczoły żyjące samotnie

              Spójnicowate

              Miesiarkowate

              Porobnicowate

              Pszczoły właściwe

Podrodzina: Eiglossinae

              Melipominae              pszczoły południowej Afryki

              Bombinae rodzaj bambus (trzmiele)

            Pszczoły rojne

Rodzaj: Pszczoła

Gatunki: pszczoła olbrzymia; pszczoła karłowata; pszczoła wschodnia; pszczoła skalna; pszczoła czerwona; pszczoła buszu; pszczoła miodna.

Pszczoła nie jest udomowiona – dlatego poznanie biologii jest kluczem do gospodarki pasiecznej.

Rodzina pszczół jest superorganizmem:

- na poziomie superorganizmu powstają cechy których nie ma pojedynczy osobnik np. rozmnażanie przez podział, stałocieplność.

- społeczeństwo jest kastowe: 1 matka; 10 tys. zima- 80 tys. lato – robotnice, kilkaset do kila tysięcy trutni – tylko latem. Ponadto czerw 4-6 tys. jajeczek ok. 10000 larw i 20000 poczwarek.

- gniazda są budowlami wieloletnimi.

- plastry pionowe – do pionu grawitacyjnego. Łańcuszki pszczół, dwustronnie równoległe z czystego wosku.

- dużym osiągnięciem ewolucyjnym jest produkcja wosku a także propolisu.

- odległość środków plastrów 25-38 mm a grubość 23-16 mm. Komórki zwrócone do góry.

Dno jednej komórki tworzy dna trzech z drugiej strony. Konstrukcja „plaster miodu” - lekkość, wytrzymałość (budownictwo, lotnictwo, narty).

- pszczoły stref umiarkowanych budują gniazda w ciemności. Zimowa – raczej nie mróz tylko drapieżcy.

- równoważnik miodowo woskowy – nie ma kolizji pomiędzy produkcją miodu a wosku.

- rodzaje komórek – komórki pszczele, trutowe, miseczki i mateczniki.

- miodnia i rodnia – w środku w pobliżu wylotka czerw – termoregulacja i wentylacja – otoczony pierzgą (pszczoły transportują miód a nie pierzgę - wniosek praktyczny idzie o układnie gniazda).

- pszczoły w gnieździe skupione w grono. Miód wyżej i dookoła. Obrzeża trutnie. Centrum (rodnia) 35°C , obrzeża 20°C.

ROZWÓJ

Pszczoły mają przeobrażenie zupełne: jajo, larwa, poczwarka, imago.

Jajo – podłużne, jeden koniec grubszy – mikropyle. Przyklejane pionowo. Rozwija się 3 doby. Pszczoły inkubują jaja wchodząc do komórki i dotykając ich głowami – gdy trzeba ogrzać. Jajo rozwija się, czy jest zapłodnione czy nie.

Larwa – po wgryzieniu pływa w mleczku. Żeruje około 6 dni i w tym czasie pszczoły karmicielki odwiedzają ją ok. 10 000 razy z czego 1000 razy dodaje mleczka. Linienie codziennie przez 4dni, ponieważ bardzo szybko rosną. Do 3 dnia żywione podobnie, potem zróżnicowany pokarm. Larwy są wrażliwe na przegrzanie, naświetlanie słońcem, wysuszenie i bardzo na przeziębienie.

Zasklep – mieszanina pyłku i wosku = oddychanie

Larwa oprzędza się następuje zasklepienie. Larwa zaczyna przepoczwarzać się.

Długość stadiów rozwojowych  ulega zmianom zależnie od rasy, temperatury, żywienia itd.

Jajeczko = u wszystkich kast 48 do 144 godzin

Jajo

                    Zapłodnione                                                                                 Niezapłodnione

Lekka dieta                       Ciężka dieta i mleczko pszczele                     

Robotnica                                         Królowa                                                          Truteń

MATKA – jedna; długowieczna – żyje nawet 7 lat (4-5); maszyna do składania jaj; zespala i steruje rodziną.

- po wygryzieniu matka czyszczona jest przez robotnice, a potem niewielkie zainteresowanie. - zaczyna kwakanie na co inne odpowiadają.

- ta która wyjdzie pierwsza często żądli inne mateczniki zabijając rywalki. Gdy kilka wychodzi na raz – walczą ze sobą.

- podczas cichej wymiany (dwie matki w ulu) stara i młoda – nie walczą – załatwiają to pszczoły.

- 5 dni karmione tylko miodem i trenują, potem wypychane z ula: loty orientacyjne, loty godowe 3 razy dłuższy – ładna słoneczna pogoda, temp 20-30°.

- by odbyć gody musi polecieć na congregation area (obszar zgromadzenia).

- kopulują z 8-15 samcami – znamię kopulacyjne.

-50% leci się dounasinić.

- po miesiącu matka juz nie poleci i zaczyna znosić jajeczka niezapłodnione.

- składa dwa rodzaje jajeczek, 32 i 16 chromosomów . Europejskie do 3000, afrykańskie do 4000 jaj dziennie co przewyższa masę matki.

- składanie jaja 30 sekund.

- komórka musi być wyczyszczona i wypolerowana, a matka przed złożeniem jajeczka dokonuje inspekcji.

- inne rozstawienie nóg w komórce pszczelej i trutowej, decyduje o wypuszczeniu plemników

Substancja mateczna – główne substancje to 10-węglowe kwasy tłuszczowe

- 9oxedoc-2doc-enowy [9-ODA]

- 9-hydroxy-2doc-enowy [9-HDA]

- 10-hydroksy-(E)0dec-2-enowy [10-hda]

- proporcja 32:15:37.

Fermony mateczne

- matki trutowe i strutowiałe mają zachwianą tę proporcję.

- matki stare z wiekiem zmieniają proporcję a gdy matka się starzeje spada wydzielanie. Gdy poziom wszystkich spadnie o 25 % pszczoły zakładają mateczniki.

- młode matki do 3 dni prawie nie wydzielają tych kwasów, potem wydzielają ich mało, jeśli idzie o proporcję to robotnice produkują 9-HDA który przeważa u młodych matek i upodobnia je się do robotnic, u starszych matek przeważa 10-HDA.

Proporcja i poziom produkcji ustala się około 5-10 dni po unasiennieniu . W tym czasie też wzrasta atrakcyjność matek dla pszczół.

W substancji matecznej są także:

-alkohol homwaniliowy [HVA]

-p-hydroksybenzoesan-metylu [HOB]

Gruczoły tergitowe zapachowe (grzbietowe) – na odwłoku - atraktany

- współdziałają z fermonami matecznymi decydują o atrakcyjności dla pszczół. Dużo szybsza reakcja, bo są lotne.

- uczestniczą w systemie swój – obcy.

- substancja mateczna działa z 50m na trutnia; przy 30 cm powodują odruch kopulacyjny. m –

Stan osierocenia rodziny

- zawieszenie pracy i budowy plastrów.

- rozproszenie, mrowienie, zmiana dźwięku.

- może być wzrost agresywności.

- mateczniki ratunkowe stabilizują sytuację.

TRUTNIE

- jajeczko haploid, latająca gameta (niezapłodnione jajeczko);

- z innych komórek i inne żywienie, żywione tak jak matki zginęłyby;

- pojawiają się pod koniec kwietnia i początku maja;

- komórki trutowe budowane są po wybudowaniu gniazda;

- matki młode dużo mniej komórek trutowych niż stare i mniej chętnie składają jajeczka trutowe;

- rodziny osierocone – przymuszone dlatego budują tylko plastry trutowe;

- dojrzewa 2 tygodnie od wygryzienia;

- plemniki powstają jeszcze w stadium larwy i poczwarki;

- po wygryzieniu trutnia plemniki od pęcherzyków nasiennych a jądra się degradują;

- trutnie siedzą na skraju gniazda (szczególnie dojrzałe płciowo – temperatura szkodzi im na plemniki...