etyka
· teoria moralności – spójny system zreflektowanych przekonań
o dla kontrastu – moralność to zjawisko społeczne, bezrefleksyjne i nieświadome; zmiany w moralności zachodzą szybciej niż w uznanych społecznie normach etycznych
· etyka normatywna – tworzy normy, etyka opisowa – bada ich przyjęcie i stosowanie, bez oceny
· od etos – miejsce zamieszkania, obyczaj; (co kraj to obyczaj, co redakcja to etos)
· wg Sokratesa – „intelektualizm etyczny” – utożsamienie cnót z wiedzą; poznawanie świata polega na stopniowym zadawaniu pytań i słuchaniu odpowiedzi, to dialog jest wartością
o sofiści – pluralizm mediów – niejednoznaczne dziennikarstwo, tkwi w tradycji sofistów
etyka ogólna – fundament wszystkich etyk szczegółowych, niezbędny przy refleksji nad etyką dziennikarską, bo pozwala nie sprowadzać jej tylko do zbioru norm
· zagadnienia wspólne z etyką dziennikarską – np. rozpoznanie właściwych wartości etycznych, kryteria etyczności publikacji, kwestie sprawiedliwości, ocena obiektywizmu
· zagadnienia nie mające nic wspólnego z etykami szczegółowymi – np. wolność woli
etyka mediów
· całokształt teoretycznych rozmyślań nad mediosferą – nad działaniami i wyborami medialnymi
· „kultura uczestnictwa”; „etyka odbiorców” – dziennikarz ma mniejszy wpływ na obraz mediów
· obejmuje też etykę biznesu (której etyka dziennikarska nie może zawierać)
· istnieje bo:
o media są większością instytucjami zaufania publicznego
o główne źródło informacji w systemach demokratycznych
o funkcjonują w społeczeństwie, a społeczeństwa wytwarzają etykę
o siła perswazyjna – wpływają na jednostkę, jej działania i myślenie
o ewoluują w ogromnym tempie
· relacja z postmodernizmem
o postmoderniści wskazują na relatywizm takich pojęć jak prawda
o -||- wskazują na trudności przy stosowaniu etyki, uodparniają na pokusy fundamentalizmu etycznego („moje wartości są nabardziej wartościowe”)
etyka dziennikarska
· wiedza o sposobach bycia dziennikarzy wśród ludzi
· etyka profesjonalna
o profesja – zawód który oprócz sprawności warsztatowej wymaga jest etyki; „z misją”
· etyka stosowana – „szczególna”
o koncentruje się na problemach praktycznych
o unika normatywności i teoretycznych rozważań o idealnym dziennikarzu
· koncentruje się na dwóch obszarach:
o kodeksy etyki
§ powstają w etyce normatywnej, wyznaczają standardy, określają co jest dobre
o przypadki kontrowersyjne – „etyka dylematów” [miesięcznik Press]
§ dotyczą wyjątków nieobjętych dyrektywami kodeksów
§ odpowiadają co robić w danej sytuacji
§ etyka sytuacyjna - odejście od sztywnych reguł, każda sytuacja jest indywidualna
· teorie
o warsztat ważniejszy od etyki – rezerwa co do „wyższych celów” i misji mediów
o nie istnieje etyka dziennikarska, ale etyka dziennikarstwa lub dziennikarzy
§ negatywne jest tylko odrzucenie jakiejkolwiek etyki związanej z zawodem
o warsztat to warunek etyki dziennikarskiej – bez niego mogą być etycznie złe
§ etyka jako nadbudowa na fundamencie warsztatu
§ etyka organicznie wpisana w profesję, tak jak i warsztat
przestrzeń aksjologiczna (aksjologia = teoria wartości)
· różna dla różnych mediów (inna dla tabloidu, dla dziennika, dla magazynu sponsorowanego)
· przestrzenie aksjologiczne stanowią pole dla dylematów
o mała przestrzeń aksjologiczna zawęża postrzeganie dylematów
§ aksjologiczna ślepota – obojętność wobec ludzi, brak wrażliwości
L.A. Day
· „kultura newsroomu” – miejsce pracy utrudnia lub ułatwia realizację wartości; poszczególne redakcje tworzą mikrospołeczności o określonej etyce, zachowaniach i moralności
· „wartości perfekcyjne” w odniesieniu do mediów
o wiarygodność
o prawość
o szacunek do siebie i innych
! wartości w dziennikarstwie (Elzenberg)
· wartości relatywne (użytkowe; cenne)
· wartości perfekcyjne (godne)
modele etyki
· model teoretyczny (neopozytywistyczny) etyki – skupiony na ocenie słuszności danych działań
· model antyteoretyczny – właściwszy dla etyki dziennikarskiej – skupia się raczej na etycznym dobru dziennikarza niż na ocenie słuszności jego czynów
modele dziennikarstwa
· sokratejski – oparty na dialogu, chęci rozwiązania problemu; publicystyczny
· platoński – zorientowany na prawdę, ale z „jedynymi prawdziwymi opiniami” dziennikarza
media deontologiczne, uważają się za instytucje zaufania publicznego, kierują się tym, co uważają za swoją powinność; celem jest realizacja dobra wspólnego. Tworzą newsy z tzw. „wartością groźby”.
media teleologiczne to takie, które w swych rzeczywistych, a nie deklarowanych działaniach nastawione są głownie na biznesowy aspekt, a więc kierują się tylko kalkulacją ekonomiczną. Misja, o ile w ogóle jest brana pod uwagę, stoi dalej w hierarchii wartości. Ich celem jest zarabianie pieniędzy. Tworzą newsy zorientowane na wywołanie satysfakcji (bezpośredniej – np. gwałty, wtórnej – polityka). Promują postawy roszczeniowe i nie wpisują się tym samym w społeczeństwo obywatelskie.
· tabloidyzacja – dotyczy zarówno jakości mediów jak i samego dziennikarstwa
o eksponowanie sensacji kosztem rzetelności, dotyczy wszystkich mediów
§ odpowiedź na oczekiwania społeczeństwa konsumpcyjnego
o podkreśla to rolę edukacji medialnej w społeczeństwie
media equation – utożsamianie przekazu medialnego z rzeczywistością
cele mediów
· publiczne forum
· pilny obserwator wydarzeń
· autonomiczny komentator
biznesowy aspekt mediów
· ujawnia się w sytuacjach kryzysu medium – blokowanie dostępu do informacji
· baza materialna daje mediom niezależność –silne finansowo media mogą realizować ambitne projekty
· nie wszystkie media są instytucjami zaufania publicznego
o w mediach czysto biznesowych nie pracują dziennikarze lecz „ludzie mediów” – etyka dziennikarska nie ma tu zastosowania
media jako czwarta władza (E. Burke, 1774r. w angielskim parlamencie)
· obok: sądowniczej, wykonawczej i ustawodawczej
· pozycja pochodząca od realnej władzy tej „władzy”
· twierdzi się, że dziennikarze i media tworzą pierwszą władzę – posiadającą największą faktyczną moc
o stają się pierwszą władzą gdy państwo traci więź z obywatelami – niedostatki demokracji
o media mogą być postrzegane jako nie czwarta władza, a pełnoprawny uczestnik gdy politycznej
· duża rola wspólnoty
o o więziach wspólnotowych decydują: współpraca / rozmowa / walka
o zachwianie czynników tworzących wspólnotę to sytuacja, w której media deontologiczne określają, co jest dobre a co złe, umacniając się tym samym w pozycji pierwszej władzy
o im większa wspólnota tym trudniej określić jej wspólny etos
dumbing down – przesunięcie w stronę mediów teleologicznych; rośnie poziom wykształcenia warsztatowego, ale maleje poziom mediów; jest to ogólnoświatowy trend w kulturze
doktryny medialne
· doktryna liberalna
o dominuje w euroatlantyckim kręgu kulturowym
o sprzeciwia się ingerencji w profesję ze strony nieprofesjonalistów i biurokracji
o obejmuje zarówno media deontologiczne jak i teleologiczne
· doktryna odpowiedzialności społecznej
o uzupełnia doktrynę liberalną
o podkreśla wolność mediów
o akcent na funkcji instytucji zaufania publicznego – odpowiedzialność wzgl. odbiorcy
ludzie a dziennikarstwo
· pracownicy medialni wg Kapuścińskiego:
o ludzie mediów – bez prawidłowego powołania do profesji; kierują się aspektem biznesowym
§ ci, którzy nie dostali innej pracy
§ workers – dziennikarze-rzemieślnicy – fachowcy do wynajęcia
o elita dziennikarska – zmieniając pracę poszukują redakcji o podobnym obrazie świata;
§ informacja jako dobro wspólne
· dobro wspólne – to, co w danym okresie jest dobrem w obrębie jakiejś całości, jest zmienne w czasie, a jego określenie może budzić konflikty
o lumpendziennikarstwo
§ wynik rewolucji technologicznej w komunikacji
§ jest ewidentnie nieetyczne bo nie pozwala odbiorcy na jakikolwiek sprzeciw
obowiązki dziennikarzy
· wobec siebie *
· wobec pracodawcy
· wobec społeczeństwa *
· wobec reklamodawcy
· wobec współpracowników
paternalizm
· media (deontologiczne) z założenia są mądrzejsze od odbiorcy i kierują się dobrem wspólnym a nie opinią publiczną, więc ich paternalizm mam uzasadnienie
o np. wtedy, gdy przedstawiają i bronią poglądów sprzecznych z opinią publiczną
„miękki determinizm” – psychologowie i socjologowie koncentrują się na negatnwych skutkach oddziaywania mediów; dziennikarze mają wpływ na społeczeństwo i ich działania wywołują jakieś skutki, ale zdaniem Levinsona przesadą jest przypisywanie dziennikarstwu jakichś fatalistycznych wpływów
opinia publiczna
· dwa rodzaje
o pierwszy – obrazy w umyśle jednostki
o drugi – obrazy na podstawie których działają ludzie lub jednostki w imieniu grupy
· badania opinii społecznej są wykorzystywane do manipulacji nastrojami społecznymi
· media masowe jednocześnie wyrażają i tworzą opinię publiczną
o silne odniesienie etyczne, wyraża odpowiedzialność
§ w zależności od mocy i deklarowanych wartości mają różną odpowiedzialność
· dziennikarz nie może ulegać opinii publicznej, ale powinien się w jej głos wsłuchiwać
ombudsman – wewnętrzny krytyk gazety, przedstawiciel czytelników zatrudniony przez redakcję
...
DziennikarstwoUMK