RACHUNEK PAMIĘCIOWY
Dzieci powinny przez cały czas doskonalić umiejętność rachowania. Rachunek pamięciowy ćwiczy się w każdej klasie, w ciągu całego roku szkolnego. Ważne jest, by go uatrakcyjnić, zapobiec szablonowości. Urozmaicone ćwiczenia sprawiając dziecku przyjemność i zadowolenie z faktu wykonywania danych czynności. Zdobywa ono przy tym nowe wiadomości i umiejętności, potrafi zastosować je w nowych sytuacjach, oraz utrwala te wcześniej zdobyte. Prawidłowy rozwój myślenia matematycznego wymaga odpowiedniego przygotowania takich ćwiczeń. Gry, zagadki, łamigłówki odznaczają się wieloma walorami dydaktycznymi. Służą lepszemu zapamiętywaniu, zmuszają do koncentracji uwagi na wykonywanym zadaniu. Są zachętą do dokładniejszego i pełniejszego opanowania realizowanych treści nauczania.
Oto kilka przykładów, które można modyfikować, zależnie od realizowanych treści programowych, od stopnia opanowania przez uczniów umiejętności wykonywania poszczególnych działań matematycznych i opanowanej przez nich techniki rachunkowej.
1. Co to za liczba?
Nauczyciel prosi jednego z uczniów na środek klasy i oznajmia mu, że jest liczbą 21. Uczeń przedstawia się klasie:
-„Jestem liczbą dwucyfrową, nieparzystą. Dzielę się bez reszty przez 3. Różnica cyfr za pomocą których jestem zapisana, wynosi 1”.
Pozostali uczniowie zadają pytania, na które uczeń-liczba odpowiada tak lub nie.
Przykład rozmowy:
- Jesteś większa od 10?
- Tak.
- Jesteś mniejsza od 50?
- Jesteś podzielna przez 3,1 i samą siebie. Czy jesteś podzielna jeszcze przez inną liczbę?
- Czy jesteś podzielna bez reszty przez 3?
- Nie.
- Czy jesteś podzielna bez reszty przez 7?
- Czy twoją pierwszą cyfrą jest 2?
- Jesteś 21?
Drugą odmianą „Co to za liczba?” jest rozmowa pomiędzy dwoma uczniami.
Nauczyciel wybiera z klasy dwóch uczniów. Jeden z nich jest liczbą, drugi poprzez zadawanie pytań ma odgadnąć jaką on jest liczbą. Na początku uczeń (liczba) przedstawia się w możliwie najprostszy sposób. Drugi uczeń, ma limit 10 pytań. Jeżeli nie zgadnie, wówczas wygrywa uczeń (liczba).
2. Rozmowa liczb.
Nauczyciel wybiera dwóch uczniów i mówi im : „Ty jesteś liczbą12, a ty 4. rozmawiajcie ze sobą”.
- Jestem liczbą parzystą.
- Ja też.
- Jestem podzielna przez 3.
- Ja nie.
- Jestem liczbą dwucyfrową.
- Ja jestem liczbą jednocyfrową.
- Jestem od ciebie o 8 większa.
- Ja jestem od ciebie o 8 mniejsza.
- Ile razy jestem większa od ciebie?
- Trzy razy.
Po ustaniu rozmowy pomiędzy liczbami nauczyciel zwraca się do uczniów o kontynuowanie jej. Każdy uczeń może wymienić własność danej liczby lub postawić dodatkowe pytanie. Jeżeli takich pytań nie będzie, to rozmowę z liczbami może kontynuować nauczyciel.
3. Kolejność liczb.
Nauczyciel dysponuje wieloma kartonikami z wypisanymi liczbami w postaci działania lub działań, np. 12-6+4 (jest to liczba 10), 12:6+4 (6), 12·2-20 (4), 12+6-4 (14), 12-6-6 (0). Kartoniki te umieszczone są na tablicy. Wskazany przez nauczyciela uczeń otrzymuje polecenie:
- Uporządkuj te liczby od najmniejszej do największej (od największej do najmniejszej).
- Wyszukaj te liczby, które różnią się np. o 4.
- Wyszukaj takie dwie liczby, których suma równa się trzeciej liczbie.
4. Jak inaczej przedstawić daną liczbę?
Nauczyciel pisze na tablicy liczbę np. 10. Zawiesza na tablicy kartoniki. Na nich przedstawione są różne sposoby zapisu liczby 10 np. 5+1+4, 6+2+2, 5-4+9, 2·4+2 itp. Wśród nich są takie, które nie przedstawiają liczby 10.Uczniowie wybierają tylko te które ją przedstawiają.
5. Same jedynki, same dwójki...
Nauczyciel zapisuje na tablicy np. 1 1 1 1 =0
Jakie znaki działań należy umieścić między liczbami?
6. Sąsiadki liczby.
Jakie są sąsiadki liczby 10, 20, 21, 100, 201, 10+2, 35-7, 2·3+1 itp.
7. Kostka do gry i liczby.
- Uczniowie rzucają 2 razy kostką i obliczają sumę liczb.
- Rzucając dwa razy kostką otrzymałam liczbę 6. Jaką liczbę oczek wyrzuciłam?
1+5, 2+4, 3+3, 4+2, 5+1
- Uczniowie rzucają 2 razy kostką i obliczają iloczyn liczb
8. Skok do liczby.
W szeregu ustawione są liczby od 0 do 20. Ustawiamy pionek obok np. liczby 0. Pionek skacze co drugą, trzecią, czwartą liczbę. Uczniowie podają liczby na, których zatrzymuje się pionek.
Można zmienić warunki np.: Ile skoków wykona pionek stojący obok liczby 5 i skaczący co piątą liczbę, aby dotrzeć do liczby 20? Ten sam pionek wykonał 3 skoki. Przy jakiej liczbie się zatrzymał?
9. Autobus i pasażerowie.
W autobusie było 2 pasażerów. Na pierwszym przystanku wsiadło 16 pasażerów, na drugim 4, na trzecim wysiadło 12, na czwartym wsiadło 2, a wysiadło 10, itp.
Ile pasażerów jedzie dalej ?
Zabawie można nadać różne wersje np. Na każdym następnym przystanku wsiada dwa razy więcej pasażerów niż na poprzednim. Wysiada na każdym przystanku ta sama liczba pasażerów itp. (Umawiamy się, że kierowca nie jest pasażerem).
W pewnym momencie można zapytać o wiek kierowcy. Uczniowie z pewnością wybuchną śmiechem.
10. Wzór pewnej liczby.
Nauczyciel pisze na tablicy A=4, K=1, M=2, O=3, T=5 i objaśnia, że literom odpowiadają odpowiednie liczby:
- Jaką liczbę przedstawia zapis? KOT, OKO, MATA, TAK, MAK, AAT, KKK, TKT itp.
- Jaką liczbę przedstawia zapis? K+O+T, M+T-A, O+O-K, TO+MA-TT itp.
- Jaką literę należy wstawić w miejsce **, aby zapis był poprawny?
AA+ =MM
TT- =MM
T+KM- =KM
- =T
- Jakie słowo przedstawia zapis: 2424, 5454, 135, 2454.
11. Obca liczba.
W którym zapisie jest obca liczba?
12. Brakująca liczba.
W puste okienko należy wpisać liczbę 8. Jest ona sumą dwóch liczb wzdłuż poszczególnych linii.
3
4
2
1
7
6
5
W środkowe okienko wpisano liczbę 10. Nauczyciel podaje, że liczba ta jest iloczynem dwóch liczb znajdujących się na tej samej linii. Jakie liczby należy wpisać w puste okienka?
14
W puste pole należy wpisać 8. Wpisano liczby od 1 do 7 w ten sposób, że ich kolejność wyznaczają przeciwległe pola.
1 6
7 4
5 2
W puste pola należy wpisać kolejno liczby: 7, 16, 19. Zasada, wg której wpisywano liczby, jest łatwa do ustalenia: różnica liczb następnej i poprzedniej wynosi 3.
10
13
22
13. Łańcuszek
Nauczyciel wymienia liczby i działania, uczniowie liczą w pamięci.
14. Milczek
Nauczyciel rysuje na tablicy oś liczbową i zaznacza na niej punkty odpowiadające
liczbom od 0 do 20. Pokazuje punkt odpowiadający np. liczbie 5 i następnie pokazuje
inne punkty (liczby). Uczniowie wiedzą że w prawo znaczy dodać, w lewo odjąć.
Liczą w pamięci.
15. Droga do liczby.
Nauczyciel umieszcza na tablicy poniższą tabelę i objaśnia regułę gry. Do liczby 16 umieszczonej w kółku prowadzą różne drogi będące sumą liczb umieszczonych w poszczególnych kwadratach. Wolno poruszać się drogami wzdłuż linii pionowych i poziomych. W podanym przykładzie do liczby 16 prowadzą drogi:
+
5...
hernameisanee