1. Definicja emocji. emocjonalny do obiektów, osób, działań. Jest to dyspozycja (gotowość), do
Emocje – jest to taka klasa procesów, które służą wartościowaniu, czyli odzwierciedlają relacje bodźców w stosunku do naszych potrzeb. Służą subiektywnemu poznawaniu świata. Trzy podstawowe parametry, którymi można scharakteryzować emocje:
a) intensywność, czyli natężenie emocji
b) ZNAK (PLUS lub MINUS, czyli pozytywne lub negatywne),
[są też emocje mieszane, czyli częściowo pozytywne, a częściowo negatywne,
c) treść, czyli jakość emocji, tzn. różnice między emocjami nie tylko od względem siły i natężenia, ale również pod względem jakości.
2. Różnicowanie się emocji we wczesnym dzieciństwie.
Kierunki zmian rozwojowych emocji:
Od globalnego do analityczno-syntetycznego. Początkowo nie mamy do czynienia z bogactwem jakościowym emocji, a występują jedynie dwa rodzaje emocji: ujemna – przykrość i dodatnia – przyjemność. Przykrość pojawia się wcześniej, niż przyjemność. Wraz z wiekiem następuje wzrost trwałości emocji. TRWOŁOŚĆ EMOCJI ma różne aspekty:
a) reakcje emocjonalne trwają dłużej, czyli następuje zanik labilności emocjonalnej.
b) powstawanie uczuć. Emocja jest rozumiana jako proces, zaś: uczenie jest to względnie trwały stosunek reagowania na coś emocjami.
c) pojawia się stały stosunek wobec określonych przedmiotów lub czynności.
3. Interioryzacja źródeł emocji.
Jest jednym z głównych kierunków rozwoju emocjonalnego;
a) rola wyobrażeń i słów jako źródeł emocji,
b) wzrost znaczenia poznawczych źródeł emocji (relacja pomiędzy tym co jest, a oczekiwaniami, schematami – standardami, nastawieniem).
W wieku dorastania pojawiają się standardy stanu idealnego, etyczne, dobra, pojawiają się emocje związane z tymi standardami.
4. Rozwój potrzeb emocjonalnych, przykłady.
Potrzeby emocjonalne są pierwotne i należą do potrzeb psychologicznych;
a) powoli powstaje specjalizacja zaspakajania potrzeb,
b) indywidualizacja – im młodsze są dzieci, tym bardziej są do siebie podobne i podobnie zaspakajają swoje potrzeby,
c) socjalizacja potrzeb – dziecko coraz bardziej zaczyna się liczyć z normami społecznymi,
d) wzrasta tolerancja na odroczenie zaspakajania potrzeb,
e) wzrasta aktywność i samodzielność zaspakajania potrzeb.
Potrzeby emocjonalne:
a) potrzeba bezpieczeństwa,
b) potrzeba zależności emocjonalnej,
c) potrzeba afiliacji,
d) potrzeba dominacji
e) potrzeba stymulacji
f) potrzeba agresji.
5. Ku czemu powinny zmierzać oddziaływania wychowawcze dotyczące funkcjonowania emocjonalnego dziecka?
Są 4 kierunki oddziaływań wychowawczych:
a) Kształtowanie pozytywnych emocji i zapobieganie negatywnym przez odpowiednie organizowanie doświadczeń,
b) Uczenie akceptowanych społecznie sposobów wyrażania emocji (zarówno pozytywnych jak i negatywnych),
c) Pomoc w zrozumieniu własnych emocji,
d) Kształtowanie wrażliwości na cudze emocje = kształtowanie empatii, czyli odczytywanie komunikatów przekazywanych przez innych ludzi.
6. Różnica między potrzebami emocjonalnymi a potrzebami związanymi z systemem poznawczym.
Potrzeby emocjonalne (pierwotne zwane homeostatycznymi) mają to do siebie, że w miarę jak są regularnie zaspakajane to stają się coraz słabsze. Nie mają wielkiego wpływu na zachowanie człowieka, są w stanie latencji (uśpienia). Nie zaspokojone wywierają duży wpływ na człowieka i są bardzo ważne w sensie negatywnym.
Potrzeby związane z systemem poznawczym (wyższe) im bardziej są zaspakajane tym są ważniejsze i silne w hierarchii osobowości. Mają duży wpływ na zachowanie człowieka.
Pojawiają się w okresie dojrzewania tak jak standardy.
7. Źródła emocji, zmiany rozwojowe.
Źródła emocji dzielą się na:
a) pierwotne bodźce emocjonalne (dziecko rodzi się z gotowością do pewnych emocji, jest jakby zaprogramowane).
§ procesy wewnątrz organizmu prowadzące do zmiany równowagi homeostatycznej,
§ bodźce zmysłowe (bodźce średnie wywołują emocje pozytywne, a bodźce silne – negatywne)
b) wtórne bodźce emocjonalne (inaczej – warunkowe): bodźce pierwotnie obojętne nabierają znaczenia emocjonalnego na skutek warunkowania klasycznego.
c) poznawcze bodźce emocjonalne.
Przyczyną emocji jest pewna relacja pomiędzy bodźcem a nastawieniem poznawczym wynikającym z dotychczasowych doświadczeń.
§ Rozbieżność między rzeczywistością a nastawieniami:
- niezgodność: zdziwienie, zainteresowanie, rozbawienie, wesołość, lęk
- zgodność: satysfakcja, znudzenie.
§ Rozbieżność między rzeczywistością a standardami:
- moralne: oburzenie, wstyd, współczucie
- estetyczne: zachwyt, niesmak, wstręt
- „zadaniowe”: podziw, duma, satysfakcja, niezadowolenie, lekceważenie.
8. Funkcje emocji.
a) funkcja informacyjna
b) funkcja komunikacyjna
c) funkcja motywacyjna
EMOCJE wpływają także na aktywność procesów poznawczych.
9. Wpływ emocji na procesy poznawcze.
Emocje wpływają przede wszystkim na treść procesów poznawczych. To co budzi emocje pozytywne, jest łatwiej zauważalne i lepiej pamiętane ale w przypadku emocji negatywnych nie jest to już takie pewne. Tu psychoanaliza mówi, że jest wręcz odwrotnie – jest mechanizmem wyparcia. Zjawisko obronności percepcyjnej.
Emocje zniekształcają procesy poznawcze – wpływają na sposób widzenia.
Wpływ emocji na zniekształcenie procesów poznawczych zależy od dwóch rzeczy:
§ od samej sytuacji,
§ stopnia organizacji struktur poznawczych.
10. Formy przejawiania się emocji:
a) przejawy wegetatywne – (związane z tym, że emocje wywołują pobudzenie). Są to:
- bicie serca,
- wzrost ciśnienia,
- zmiany w rytmie oddychania,
- zmiany w funkcjonowaniu gruczołów wydzielniczych.
b) przejawy ruchowe – (behawioralne) – szeroko rozumiane. Są to:
- tiki,
- drżenie rąk,
- podskoczenie do góry z radości,
- ruchy kontrolowane, akoryzacja (śmiech, płacz),
- reakcje werbalne (słowne), czyli mimowolne i kontrolowane.
c) przejawy w procesach umysłowych na poziomie świadomości.
Jedną z funkcji emocji jest funkcja komunikacyjna. Emocja może być w różnym stopniu uświadomiona. Emocje, które nie mają przejawów behawioralnych to tzw. EMOCJE ASTENICZNE.
Wraz z całą świadomością dotyczącą emocji pojawia się potrzeba SAMOKONTROLI. Pojawia się ona w związku ze:
- świadomością,
- naciskami środowiska społecznego.
Emocja jest odbiciem stosunku człowieka do jego potrzeb.
11. Główne kierunki zmian w rozwoju emocjonalnym:
a) różnicowanie się emocji,
b) wzrost trwałości emocji – spadek labilności emocjonalnej i rozwój uczuć
c) interioryzacja źródeł emocji – wzrasta rola wyobrażeń i słów, na początku, spostrzeżenia, wzrost znaczenia poznawczych źródeł emocji,
d) zmniejszanie się wpływu emocji na działanie,
e) wzrost repertuaru środków wyrażonych (zwłaszcza role środków werbalnych),
f) wzrost świadomości własnych emocji,
g) wzrost samokontroli emocji.
12. Główne kierunki zmian rozwojowych w zakresie percepcji społecznej.
PERCEPCJA SPOŁECZNA, czyli spostrzeganie społeczne, a więc takie, które dotyczy innych ludzi. Spostrzeganie to odzwierciedlanie tego co na nas działa.
Zwiększanie się głębokości percepcji.
Małe dziecko postrzega w człowieku jego wygląd zewnętrzny, zachowanie, czynności, posiadane przedmioty. Potem percepcja społeczna uwzględnia zachowania ludzkie, włącza się myślenie, wnioskowanie, przestaje byś percepcją w ścisłym tego słowa znaczeniu. Dziecko bierze pod uwagę przyczyny zachowań ludzkich, np.:
§ czysto zewnętrzne – sytuacyjne,
§ odróżnianie stanów emocjonalnych osoby,
§ zauważanie pewnych cech względnie stałych – koniec wieku przedszkolnego,
§ rozumienie przyczyn bardzo odległych – wiek dorastania.
Te zmiany są efektem powstawania zdolności do decentracji interpersonalnych.
Występuje coraz lepsze rozumienie zachowań innych ludzi i ich przewidywanie. Pojawia się charakteryzowanie grup ludzi. Występuje wzrost obiektywizmu spostrzegania innych.
13. Decentracja interpersonalna.
Jest to zdolność do rozumienia punktu widzenia innych osób, do uwzględnienia odmiennych punktów widzenia niż własny.
Przeciwstawne zjawisko to egocentryzm – nieumiejętność punktu widzenia innych. Występuje w wieku przedszkolnym.
Wg Piageta duży postęp decentracji interpersonalnej zachodzi w wieku 7 – 9 lat – przezwyciężanie egocentryzmu wieku przedszkolnego.
Nie wszyscy dochodzą do pełnej decentracji. Brak decentracji występuje w okresie dorastania (12 –14 roku życia – typowe).
O braku decentracji świadczy tzw. zjawisko „złudzenie widowni”, przekonanie młodej osoby, że wszyscy tylko patrzą na nią, oraz mit o własnej niezwykłości, że to co on przeżywa zdarza się tylko jemu, nikt nie rozumie jego problemów, jest wyjątkowy i niezwykły.
Do badania decentracji służy test podejmowania ról. Pokazuje się trzy obrazki z jakąś akcją. Poleca się badanemu by opowiedział historię co on widzi – zapisuje się to, a następnie badany ma opowiedzieć historię z punktu widzenia każdej z osób.
14. Oddziaływania wychowawcze sprzyjające rozwojowi decentracji interpersonalnej u dziecka.
Indukcja w wychowaniu – zwracanie uwagi dziecku na przeżycia, stany (potrzeby) innych ludzi.
Zwracanie uwagi na przeżycia innych oraz na konsekwencje jakie wywołują czyny własne.
Korygowanie zachowań. Akceptowanie zachowań prospołecznych.
Brak decentracji w życiu; nieporozumienie, przyczyna wielu konfliktów.
15. Zmiany rozwojowe w zakresie rozwoju kontaktu i interakcji społecznych.
Zmiany rozwoju interakcji:
a) odbieranie i przekazywanie informacji: nieinternacjonalne; internacjonalne,
b) dostosowanie swojego zachowania do zachowania innych osób
§ naśladowanie – najpierw bezpośrednie, potem odroczone. Zabawy równoległe (głównie w 3 roku życia),
§ zdolność do współdziałania, czyli wspólnego realizowania pewnego celu z podziałem ról (koniec wieku przedszkolnego, początek wieku szkolnego).
§ działanie na rzecz innych ludzi
Wzrost samodzielności dziecka w kontaktach społecznych. Dotyczy to również czynności prospołecznych
Kolejnym aspektem samodzielności jest:
- własne kryterium oceny partnerów w zabawie.
...
Swyty