wyklad - dydaktyka2010.doc

Wykład 1

1)       Skąd się wzięła edukacja?

2)       Dydaktyka jako subdyscyplina pedagogiki?

3)       Orientacje dydaktyczne – dydaktyka jest dziedziną zróżnicowaną – pewne typy myślenia

4)       Analiza poszczególnych stanowisk dydaktycznych

5)       Koncepcje dydaktyczne

Skąd się wzięła edukacja?

·          Człowieczeństwo, kultura, uczenie się, szkoła

·          Człowieczeństwo to znaczy być człowiekiem? - Nie ma jednej odpowiedzi

Dwie tradycje – judeochrześcijańska (człowiek jako konsekwencja działania stwórcy, tajemniczej siły, człowiek obdarzony zdolnościami, uczuciami przez Boga; człowiek jest produktem aktu tworzenia – realizacja planu skupionego w tajemniczej sile; Stwórca wytworzył nas zgodnie z własną wolą – KREACJONIZM – człowiek powstał w efekcie aktu działania przez Boga.

                            - drugi pogląd zakłada że człowiek powstał w bardzo długim procesie nad którym nikt nie panował, nie było planu, wizji – ten proces to EWOLUCJA – istnieje w niej zasada gier możliwości wykonywanych i nie – to działanie ślepego zegarmistrza – działa po omacku, ewolucja zatem działa przypadkowo, jest zestawem sił, które czasami działają przeciwko sobie.

EWOLUCJONIZM – człowiek powstał w bardzo długim procesie, który można badać na podstawie różnego rodzaju znalezisk i śladów; ewolucja jest procesem żywiołowym, nad którym nikt nie panuje.

Z jednej i drugiej tradycji wyłaniały się nieco odmienne wizje człowieczeństwa.

Kreacjonizmu nie można obalić

Człowieczeństwo w teorii ewolucyjnej, ewolucja to proces wymagający 3 warunków:

a)        Zmienność – kolejne pokolenia różnią się między sobą – nie ma dwóch takich samych osobników

b)       Dziedziczność – osobniki będące potomstwem wykazują wysoki stopień podobieństwa do swoich rodziców

c)        Konkurencja – presja selekcyjna (choroby, brak warunków, zasobów do przetrwania)  wewnątrzgatunkowa; walka o zasoby to przetrwanie – mechanizm doboru naturalnego, lepsze geny mają większe szanse być przekazane kolejnym pokoleniom.

W naszej ewolucyjnej linii wyróżnia się dwa etapy których nie można wyróżnić u innych gatunków., Na szczycie jednej linii ewolucyjnej jest człowiek drugiej szympans ( identyczny materiał biologiczny w 99% ) na linii ewolucyjnej człowieka obserwujemy gwałtowne zmiany.

Ok. 20-30 000 lat temu najważniejszy przełom – stopniowe porzucenie koczowniczego trybu życia, hodowla roślin i zwierząt, konstruowanie narzędzi – zaczyna przejawiać się proces w którym istotną rolę odgrywa doświadczenie i wiedza – pojawia się dodatkowy czynnik w ewolucji gatunku ludzkiego – przekaz niegenetyczny (wiedza doświadczenia, przesądy, tabu) – EWOLUCJA KULTUROWA- przekaz wiedzy i umiejętności – początek edukacji; czynnik ważniejszy niż ewolucja biologiczna jest bardzo wolna, ale ma nieodwracalny charakter, natomiast kulturowa ma odwracalny charakter w każdym momencie może nastąpić kataklizm.

Ewolucja stanowi bardzo istotny czynnik procesu podtrzymywania ewolucji kulturowej

Człowieczeństwo – bycie skutkiem, produktem procesu ewolucji kulturowej; dzięki kulturze przekazujemy sobie wiedzę i umiejętności; kultura rozstrzyga o człowieczeństwie; uczenie się w kulturze jest koniecznością – bo jak się każdy z nas rozwija zależy od kultury w której jest zanurzony.

Ludzie uczą się kultury; jeżeli kultura koduje rozwój każdej jednostki z osobna i przerasta umiejętności tzn. ze nie istnieją granice rozwoju każdej jednostki z osobna; jednej strony kultura nas uczłowiecza a z drugiej – pokazuje nieograniczone perspektywy rozwoju. W oceanie kulturowym ma również miejsce konkurencja.

Ewolucja jest koniecznością, ma za zadanie przygotowanie młodych ludzi do życia, wyposażenie w uniwersalne dyspozycje poznawcze – jeśli człowiek ma sprawnie funkcjonować  to musi podejmować racjonalne decyzje musi posiadać do tego wiedzę, edukacja ma wzmocnić emocjonalnie człowieka oprócz dostarczenia wystarczających wiadomości, dyspozycja uniwersalna – wkroczyć poza dostarczone informacje – dobudować w razie potrzeby samodzielnie wytworzone informacje. Do informacji posiadanych.

Grecy – euforia poznawcza – uczenie się dla samego uczenia się, a nie dlatego żeby przetrwać, brak sensu praktycznego.

Współczesna edukacja stara się aby uczenie się było samym uczeniem się a nie w celach praktycznych.

Szkoła

Człowiek został przymuszony do stworzenia szkolnej edukacji, ze wzglądu na kumulatywną ewolucję kulturową.

Badania kulturowe wykazują że tempo zmiany kulturowej zależy od proporcji liczbowej pomiędzy liczbą osób przekazujących wiedzę a liczbą osób odbierających. Im większa jest liczba osób przekazujących wiedzę tym szybsze jest tempo zmiany kulturowej. Dobrze jest kiedy dziecko od najmłodszych lat obraca się w środowisku wielu ludzi, ponieważ wtedy może czerpać różne typy zachować od wielu źródeł. Ważne jest aby zdynamizować i zwiększyć liczbę osób  z którymi od najmłodszych lat dziecko się kontaktuje. Najlepszym rozwiązaniem była szkoła.

Tempo zmiany kulturowej wymusiło decyzję o utworzeniu szkoły.

Jeżeli dziecko rozwija się w kręgu mało rozwijającym się (zamkniętym), to odczuwa potrzebę uczenia się. Potrzeba ta radykalnie wzrasta kiedy środowisko jest coraz szersze i dynamicznie się zmienia.

Dziecko w szkole dostaje nowe zadania, coś nowego, czego musi się uczyć.

Wykład 2

Dydaktyka jako nauka

Jest jedną z nauk pedagogicznych. Zajmuje się wszelkimi formami kształcenia – nauczania i uczenia się, oraz ich uwarunkowaniami, czyli tym w jakich warunkach przebiega kształcenie.

Historia: dydaktyka jako nauka została skodyfikowana kiedy pojawiła się pedagogika skodyfikowana (jako odrębny obszar wiedzy).

Konstruktywizm – człowiek nie tyle co wymyśla wiedzę, a raczej ją konstruuje. Mądrości nie można zdobyć bez wysiłku.

Okres przedteoretyczny – nie miała zasad teorii (od starożytności  1925r.- do pierwszej połowy XIX w.)

Od J.F. Herbarta obserwujemy rozwój wiedzy dydaktycznej.

Wiedza teoretyczna

              Musi spełniać 3 warunki:

·          Musi dysponować uzgodniony zestaw pojęć (jednakowo te pojęcia powszechnie rozumiane)

·          Wykorzystując pojęcia buduje twierdzenia które nazywamy prawami naukowymi (twierdzenie które opisuje związki/zależności między procesami/zjawiskami/faktami).

·          Umożliwia konstruowanie wyjaśnień (wyjaśnić-wskazać odpowiedź na pytanie typu „dlaczego”, a jest to wskazanie przyczyn mówiąc o jakimś zdarzeniu, albo wskazać racje jeśli mówimy o czyichś poglądach)

Dydaktyka przedteoretyczna nie formułowała praw naukowych , mówiła raczej jak trzeba działać – nie wyjaśniała tego.

Teorię Herbartyczną określa się jako teorię nauczania. Ponieważ za swój główny przedmiot uznał czynności nauczyciela.

Potem powstała teoria Deweyowska, która mówi o uczeniu się.

Kształcenie – nauczanie + uczenie się

Jednak nauczanie i uczenie się czasami idą swoimi drogami i niekoniecznie się zbiegają ze sobą. Założenie było takie aby wiązały się ze sobą.

POJĘCIA DYDAKTYCZNE

Nauczanie –

·          Kierowanie uczeniem się

·          Stwarzanie warunków do uczenia się i organizowanie warunków sprzyjających temu procesowi (stymulacja)

Uczenie się – to proces w którym na podstawie poznawania, doświadczenia, ćwiczenia pojawiają się nowe formy zachowań lub zmieniają się stare. To proces niejednolity. 

Wykład 4

Orientacja behawiorystyczna (społeczna)

·          Kartezjusz mówił że człowiek jest jak duch zamknięty w maszynie

·          Założenie że rozwój jest wtórnym procesem w stosunku do nauczania.

·          Przesłanki natury ideologicznej Europa nabierała pewnych cech obywatelskości, wartości feudalne.

·          Wszyscy ludzie rodzą się równi, to jaką pozycję osiągnie zależy tylko od jego wysiłku

·          Człowiek jako czysta tablica – tabula rasa(ludzie rodzą się jednakowi, bez żadnych wcześniejszych zapisów.

·          Człowiek rozwija się w stosunku do tego jakie nabywa doświadczenia. – empiryzm

·          Duży wpływ ma środowisko zewnętrzne, które wpływa na doświadczenie jakie nabywa człowiek.

·          Bardzo ważna jest karność; wymagano uległości dziecka.

·          Wychowanie są to procesy które organizują doświadczenie.

·          Asocjacjonizm – kojarzenie (różnych wiadomości przyswajanych) Należy tak nauczać aby wychowanek miał skojarzenia.

·          Nad całością wiedzy czuwa nauczyciel.

·          Uczeń jest jednostką plastyczną którą można „urabiać”.

·          Warunkowanie – mechanizm opisany przez psychologię. Są dwa rodzaje : klasyczne (uczący się podmiot kojarzy bodźce), instrumentalne (bodziec relacja oraz wzmocnienie)

·          Uczenie się = rozwój

·          Orientacja behawiorystyczna dużo wyniosła z pedagog izmu socjologicznego

Orientacja: Idea rozwoju moralnego i poznawczego, Orientacja poznawcza, Konstruktywizm

Postawiła pewne założenia które nie postawiły inne orientacje.

Opiera się na dwóch założeniach:

·          Nauczanie wyprzedza rozwój – potrzebna jest ciągła środowiskowa

·          Nie ma naturalnego związku pomiędzy nauczaniem a rozwojem

(Naturalny – dany za darmo dane od Boga/przyrody)

Podstawowe pytanie związane z tą orientacją  - od czego zależy konieczny związek między rozwojem a nauczaniem?

·          Polemizuje z poprzednimi orientacjami.

·          Rozwój – zmiana rozwojowa, zastanawia się jak odróżnić zmiany rozwojowe które dokonują się spontaniczne od zmian które są konsekwencją nauczania

·          Cechy zmiany rozwojowej zależnej od zmiany wychowania:

ü       Jest trwała (nieodwracalna)

ü       Uogólnia reakcje (rozluźnia związek między relacją a związkiem)

ü       Jest kolejna i hierarchiczna (w rozwoju człowieka obserwujemy logiczny porządek. Kolejna logiczność)

Uniezależnienie reakcji od bodźca

Jest specyficzna do bodźca (na daną sytuację bodźcową są możliwe różne relacje, i to podmiot musi pojąć decyzję jak zareaguje.

Konsekwencją rozwoju nauczania jest odpowiedzialna kontrola własnego zachowania.

Wykład 5

System dydaktyczno wychowawczy Herbarta.(1776-18410)

·          Jest twórcą pierwszej teorii dydaktycznej.

·          Sam wyobrażał sobie jak działa ludzki umysł, język Herbarta jest anachroniczny.

·          Pedagogikę opiera na dwóch dziedzinach wiedzy

o      Filozofia (odnosi się do teorii wychowania, rozwinął idee wychowawcze)

o      Psychologia (całe życie psychiczne człowieka powstaje w wyobrażeń – wyobrażenia to elementarne składniki życia; wyobrażenia – specyficzna reakcja umysłu człowieka na działanie środowiska, ta reakcja ma charakter intelektualny/poznawczy)

·          Wyobrażenia funkcjonują w umyśle człowieka, ponieważ są połączone siecią sił, które działają w świecie przyrody. Ta sieć zyskała u Herbarta miano mechaniki wyobrażeń – sieć sił działające pomiędzy wyobrażeniami gdy te są przez człowieka uświadamiane. Mogą doprowadzać (poprzez skojarzenia) do przybliżania się lub oddalania tych wyobrażeń. Umysł ludzki – przestrzeń w której są rozrzucone wyobrażenia, pomiędzy którymi są siły które przyciągają wyobrażenia lub je odpychają. Skupiska wyobrażeń – skutki mechaniki wyobrażeń. Określił je jako masy apercepcyjne (przyłączanie treści).

Herbart zastanawiał się czy mechaniką wyobrażeń można sterować – z zewnątrz. Sterowanie mechanizmem – mechanizm kojarzenia (koncepcja asocjacjonistyczna) – zakłada że całe życie psychiczne człowieka opiera się na kojarzeniach.

Sfera woli i uczuć jest następstwem mechaniki wyobrażeń. Człowiek najpierw poznaje świat i na tej podstawie rodzą się w życiu psychicznym takie zjawiska jak: uczucia, emocje itp.

·          Intelektowi przypisuje znaczącą rolę. O ile umysł ludzki podaje się role zewnętrznej, to uczucia i emocji nie można poddać kontroli zewnętrznej.

·          Wychowanie: otwiera drogę wychowania poprzez nauczanie. Za jej pomocą, nauczyciel ma dostęp do mechaniki wyobrażeń. Idea nauczania wychowującego – która wyłania się z poglądu że o ile mechaniką wyobrażeń można z zewnątrz sterować, to idea woli i uczuć nie poddaje się kontroli zewnętrznej. Poprzez mechanikę wyobrażeń można sterować sferę woli i uczuć.

·          Zainteresowanie może pojawić się poprzez nauczanie. Przymus i uległość ucznia jest konieczne.

·          Wychowanie wykonuje się za pośrednictwem nauczania.

·          Idea ukształcalności wychowanka – zakłada że wychowanka można ukształtować zgodnie z celami nauczyciela, rodziców, szkoły itp. Granice – jest ograniczone przez indywidualne cechy ucznia (czynniki wrodzone), oraz ograniczony poprzez okoliczności położenia i czasu (system zjawisk chwilowych które ograniczają wpływy dydaktyczno-wychowacze)

·          Stopnie formalne nauczania i wychowania

Etapy postępowania nauczyciela, które jakościowo się od siebie odróżniają, są nastawione na jakościowo odrębne cele, następują jeden po drugim, są uporządkowana w jeden właściwy sposób. Pojawiając się w kolejności są adekwatne do zastosowania do każdego przedmiotu. Nie dotyczy treści kształcenia, a formy. Są uniwersalne- niezależnie od treści kształcenia mają pojawić się w określonej kolejności. Wizja procesu nauczania.

o         Przyswajanie

o         Nauczanie

Wykład 6

Dewey (1859-1952)

·          Był filozofem i psychologiem, zajmował się logiką, był pedagogiem i dydaktykiem

·          Po Herbarcie wprowadził alternatywną koncepcję uczenia i alt. Dydaktykę.

·          Dydaktyka – teoria uczenia się

·          Pragmatyzm – Pragma : czynność, czynności człowieka i intencje są w tym nurcie filo istotnymi kategoriami. Zastosowanie wiedzy w działaniu. Jeśli chcesz się do czegoś włączyć, to rób coś realnego. Poznawanie – związek poznawania z działaniem; źródła poznania tkwią w ludzkim doświadczeniu. Poprzez działanie możemy sprawdzić czy poznanie miało sens. Prawda – prawdziwe jest to co daje się zastosować w działaniu i przynosi oczekiwane skutki.

·          Instrumentalizm – stworzony przez Deweya, jako odnalezienie pragmatyzmu, wyobrażenia ludzkie nie są dla ludzi poznaniem bytu, lecz są instrumentami działania

„Słuszne z tych wyobrażeń są te które uformowały się na podłożu społecznym. To co w danym czasie uchodzi za słuszne i rozumne, prawdziwe i dobre, jest zawsze wytworem myślenia zbiorowego.” – Dewey

5 etapów poznawania:

ü       Odczucie trudności

ü       Określenie problemu

ü       Propozycje prawidłowych rozwiązań

ü       Weryfikacja

ü       Formułowanie wniosków i uzgodnień

Wykład 7

Wygotski

„Teoria związku nauczania z rozwojem ucznia”

Poglądy:

Nawiązuje do wpływów społecznych kształtujących rozwój dziecka. Pokazuje kontekst społeczny i środowiskowy rozstrzygający rozwój dziecka.

·          1 teza :

Nauczanie powinno wyprzedzać rozwój. Sprzeciwia się wszystkim poglądom nawiązującym do romantyzmu pedagogicznego. Rozwój powinien dokonywać się naturalnie i samoistnie.

·          2 teza:

Istotą rolę w rozwoju dziecka odgrywa działanie na materialnych i niematerialnych przedmiotach organizowanych przez środowisko.

·          3 teza:

Rozwój dziecka polega na interioryzacji (uwewnętrznienie) czyli na przekształcaniu działalności zewnętrznej w wewnętrzne czynności umysłowe. Uczeń nie ukształtował jeszcze reprezentacji działania.

·          ...