Co warto wiedzieć o uzależnieniach mieszanych(2).pdf

Psychologia.edu.pl :: portal psychologiczny

http://www.ipz.edu.pl/index.php?dz=czytelnia&op=opis&id=1780

Co warto wiedzieć o uzale nieniach mieszanych?

El bieta Rachowska

Rok: 2000

Czasopismo: Terapia Uzale nienia i Współuzale nienia

Numer: 2

Tworzenie oferty terapeutycznej dla osób o zró nicowanych problemach wymaga od terapeutów

poszerzania wiedzy, nie kierowania się uprzedzeniami oraz elastyczności w metodach pracy.

Osoby uzale nione od narkotyków nadal z pewną ostro nością są przyjmowane do programów

odwykowych dla alkoholików. Ostro ność ta spowodowana jest m.in. niepewnością, jak

postępować z osobą, która za ywa więcej ni jeden środek psychoaktywny. Problem ten będzie

pojawiał się coraz częściej, gdy coraz więcej jest młodych ludzi, za ywających narkotyki i

pijących alkohol.

W ośrodkach zajmujących się terapią narkomanów, mamy najczęściej do czynienia z

uzale nieniem od wielu substancji zmieniających nastrój tj. od kilku narkotyków i leków, albo

jakiegoś narkotyku, alkoholu i leku. Myślę, e za kilka lat "czyste" uzale nienie od alkoholu

będzie zdarzać się rzadziej ni obecnie. Z obserwacji członków AA w Stanach Zjednoczonych

wynika, e 76% członków poni ej 20 roku ycia przyznaje się do uzale nienia tak e od leków.

(Osoby uzale nione od narkotyków, które obecnie trafiają do leczenia, w wywiadzie, jako

pierwszy kontakt ze środkiem zmieniającym nastrój, najczęściej podają alkohol. Intensywny

kontakt z alkoholem rozpoczynały zwykle w wieku kilkunastu lat. Alkohol "przecierał" ście kę w

poszukiwaniu nowych substancji psychoaktywnych. Zajmując się grupą osób, które mogą być

uzale nione od więcej ni jednej substancji psychoaktywnej, trudno pominąć aspekt

biomedyczny związany ze specyfiką za ywanej substancji. Na tę specyfikę będzie się składała

nie tylko wiedza na temat wpływu na organizm za ywanej substancji, ale tak e na temat tego na

czym polega: tolerancja krzy owa, efekt współdziałania, czas półtrwania, długofalowe działanie

substancji, specyficzne problemy związane z detoksykacją.

Wielu młodych ludzi trafiających do leczenia za ywa równocześnie lub naprzemiennie: alkohol,

marihuanę, opiaty, leki uspakajające i nasenne, amfetaminę i inne. Wa ne jest zró nicowanie

czy od danego środka osoba jest uzale niona, czy próbowała go sporadycznie. Do najczęściej

stosowanych środków uzale niających, poza alkoholem, nale ą środki z grupy opiatów: heroina,

morfina, metadon, kodeina, petydyna (Dolargan); pochodne kanabinoli: marihuana, haszysz;

leki tłumiące: benzodiazepiny (Relanium, Elenium), barbiturany, meprobamat; środki

pobudzające: amfetamina, kokaina, środki wziewne: farby, lakiery, kleje, benzyna; środki

halucynogenne: LSD, PCP, grzyby halucynogenne.

Dokładny opis działania środków z tych grup przekraczałby ramy tego artykułu.

***

Zajmując się osobami, które za ywają ró ne substancje psychoaktywne, wa ne jest posiadanie

świadomości występowania tolerancji krzy owej. Polega ona na tym, e podwy szeniu tolerancji

na jeden rodzaj substancji psychoaktywnej towarzyszyć mo e podwy szenie tolerancji na inny

środek, którego się nie za ywa. Sytuacja ta dotyczy zazwyczaj tylko środków z tej samej grupy

farmakologicznej. Np. przy za ywaniu opiatów przez dłu szy czas, mo e zwiększyć się tolerancja

Psychologia.edu.pl :: portal psychologiczny

http://www.ipz.edu.pl/index.php?dz=czytelnia&op=opis&id=1780

na relanium, alkohol, poniewa te środki chemiczne nale ą do środków hamujących,

uspakajających. Pomimo e relanium, nitrazepam, oksazepam, elenium, meprobamat nie nale ą

do nieselektywnych, ogólnotłumiących leków, wykazują wzajemną tolerancję krzy ową z

alkoholem. Natomiast nie pojawi się zwiększona tolerancja na nale ącą do innej grupy

amfetaminę czy kokainę.

Człowiek, który jednocześnie pije i za ywa narkotyki, nara a się poza tym na wystąpienie efektu

współdziałania. Skutki działania narkotyków i alkoholu pomna ają się, a nie dodają w prosty

sposób. Je eli ktoś wypije trzy kieliszki alkoholu i za yje pięć tabletek relanium, to w efekcie nie

będzie 3 + 5 = 8 ale 3 x 5=15. Mieszanie środków z tej samej grupy jest niebezpieczne, gdy

mo e doprowadzić do całkowitego pora enia ośrodka oddechowego w mózgu. Na podobne skutki

picia mo na się narazić przy równoczesnym stosowaniu cyklobarbitalu, opiatów, barbituranów,

fenotiazyn.

Zajmując się osobami uzale nionymi, wa nym jest posiadanie wiedzy na temat czasu półtrwania

środka. Czas półtrwania, jest to czas, w którym połowa za ytego środka ulega w organizmie

przemianie materii. Nie biorąc pod uwagę czasu półtrwania, nie zdajemy sobie sprawy, e lek i

narkotyki znajdują się w organizmie dłu ej ni mogłoby się wydawać. Powoduje to większe

stę enie substancji psychoaktywnej w organizmie ni wynikałoby to z prostej sumy dziennej

dawki w miligramach. Ka dego dnia część przyjmowanej dziennej dawki nie ulega rozkładowi i

jest dodawana do dawki w następnych dniach.

***

Kolejnym wa nym zjawiskiem, które powinniśmy wziąć pod uwagę, jest długofalowe działanie

substancji psychoaktywnej. W jednym z badań przeprowadzonych na zwierzętach stwierdzono

wpływ wysokich dawek amfetaminy na poziom neurotransmitera dopaminy w mózgu,

utrzymujący się w pięćdziesiąt dni po zaprzestaniu podawania tego narkotyku.

Zdarza się, e podwy szenie poziomu dopaminy, na skutek działania amfetaminy, kokainy,

powoduje wystąpienie objawów przypominających chorobę psychiczną. Aktywny składnik

marihuany THC (d 9-czterowodorokanabinolu) utrzymuje się w organizmie przez okres sięgający

trzydziestu dni. Przy systematycznym paleniu marihuany gromadzi się przez wiele miesięcy i jest

przechowywany w komórkach tłuszczowych mózgu, wątroby i organów płciowych. Dlatego

oczyszczanie organizmu z THC, mo e trwać kilka miesięcy, rok, a nawet dłu ej.

Wynika z tego, e substancje psychoaktywne stosowane przez pacjentów są niebezpieczne z

wielu względów, między innymi z tego powodu, e skutki ich działania mogą się utrzymywać

przez długi czas po ich odstawieniu. Często osoby, preferując jeden narkotyk, za ywają

równocześnie inny, by złagodzić niepo ądany efekt tego pierwszego. Niektóre osoby za ywające

amfetaminę piją równocześnie alkohol, by łagodzić nieprzyjemny stan napięcia, nadmiernego

pobudzenia do znośniejszego poziomu.

Gdy mamy do czynienia z uzale nieniem od kilku substancji psychoaktywnych, tym trudniejszy

staje się proces detoksykacji. Najwa niejsze, by rozpoznać je ju w chwili rozpoczęcia terapii.

To, o czym wcześniej pisałam jest wa ne, by lepiej rozpoznać od czego uzale niony jest

człowiek, który zgłasza się do nas po pomoc, a tak e czym spowodowane mogą być zmiany jego

zachowania.

Temat związany z uzale nieniami często budzi kontrowersje. Podobnie stosunek do narkomanii

Psychologia.edu.pl :: portal psychologiczny

http://www.ipz.edu.pl/index.php?dz=czytelnia&op=opis&id=1780

często jest efektem subiektywnych opinii przekonań, a nie znajomości faktów. Fakt bycia osobą

uzale nioną, to zamknięcie w następującym schemacie myślenia: obsesyjne pragnienie

dokonania czegoś, je eli osoba uzale niona opiera się temu pragnieniu lub coś stanie na

przeszkodzie jej realizacji, niepokój i koncentracja na tej potrzebie potęguje się. Zaspokojenie

tego pragnienia obni a napięcie i eliminuje potrzebę. Jednak wkrótce pojawia się ona znów.

Istnieje szereg ludzkich działań, które spełniają schemat uzale nienia, ale nie mają związku z

przyjmowaniem adnych substancji psychoaktywnych. W zasadzie wszystkie definicje

uzale nienia mówią o narastającym skoncentrowaniu na jednej aktywności, która stopniowo

staje na przeszkodzie w realizowaniu wa nych yciowych dla ka dego człowieka zadań,

związanych z posiadaniem rodziny, pracy, odpoczynkiem, zainteresowaniami. Mówi się o

konieczności zrobienia czegoś, czego przynajmniej częściowo nie chcielibyśmy robić. Zajęcia

codzienne zaczynają koncentrować się na zapewnieniu sobie dostępu do środka

psychoaktywnego. U ywanie tej substancji zaczyna być mniej zale ne od zewnętrznych

sygnałów i rzadziej powstrzymywane przez niepokój o konsekwencje. Wraz z pojawieniem się

tolerancji, wzrasta ilość substancji koniecznej do osiągnięcia po ądanego rezultatu. Jak widzimy

uzale nienie od ró nych substancji ma podobne zasadnicze cechy. Mo na by przyjąć, e

uzale nienie jest uzale nieniem, niezale nie od tego jaka substancja jest nadu ywana.

Wychodząc z tego zało enia, podstawowe zasady leczenia dowolnego uzale nienia mo na oprzeć

na zasadach leczenia alkoholizmu.

***

Uwzględniając model biopsychospołeczny, poza czynnikami biologicznymi, musimy uwzględnić

czynniki psychologiczne i społeczne wchodzące w grę w uzale nieniu. Czynniki psychologiczne i

społeczne powodują, e mamy do czynienia z ró niącymi się między sobą osobami

uzale nionymi nie tylko rodzajem środka psychoaktywnego przez nich przyjmowanego. Dlatego

uwa am, i programy terapeutyczne dla osób uzale nionych powinny być zró nicowane ze

względu na to: w jakim wieku jest pacjent, jakie zdołał zdobyć doświadczenia w yciu na

trzeźwo, pomagające mu wytrwać w trzeźwości, jak powa nej destrukcji uległo jego ycie, czy

posiada oparcie wśród bliskich i inne. Bycie osobą uzale nioną od narkotyków wią e się z

nielegalnym stosowaniem środków odurzających. Stosowanie środków nielegalnych wią e się z

brakiem wiedzy co do stopnia ich zanieczyszczeń i siły działania. Poza tym, najczęściej jest

przyczyną dalszych problemów natury społecznej i prowadzi do konfliktów z prawem. Osoby

potrzebujące coraz większych ilości narkotyków zaczynają po yczać pieniądze, popadać w długi,

kraść, handlować narkotykami. W zasadzie od pierwszego razu branie narkotyków wią e się z

ukrywaniem tego faktu, obawą, co do dalszych mo liwości zdobycia narkotyku, lękiem i

poczuciem winy.

Bez względu na to, czy pacjent jest uzale niony tylko od alkoholu czy narkotyków, jeśli jest

osobą młodocianą, to program dla niego będzie ró nił się od programu dla osób dorosłych, które

mają wiele doświadczeń z dorosłego ycia na trzeźwo i motywację do dokonania zmian w swoim

yciu. Inaczej tak e będzie wyglądał program dla osób, które przez wiele lat koncentrowały

swoje ycie wyłącznie wokół za ywanej substancji i mają mało umiejętności związanych z

rozwiązywaniem problemów.

***

Zastanawiając się nad tym czy mo emy przyjąć osobę uzale nioną do programu, powinniśmy

rozwa yć, czy nasza oferta odpowiada potrzebom klienta. Czy metody przez nas stosowane,

czas trwania terapii, pozwolą mu na osiągnięcie celu, zdobycia umiejętności do zatrzymania

rozwoju uzale nienia i ycia w trzeźwości. Pomocne w ustaleniu potrzeb terapeutycznych klienta

Psychologia.edu.pl :: portal psychologiczny

moja NADZIEJA Mielec

http://www.ipz.edu.pl/index.php?dz=czytelnia&op=opis&id=1780

mogą być następujące kryteria:

Ekstensywność u ywanego środka odurzającego tzn. rodzaj środka, dawki i częstotliwość

u ywania, długość trwania kontaktu z narkotykami (miesiące, lata).

Stopień kontroli nad zachowaniem, czy osoba wykonuje wyznaczone obowiązki domowe,

zawodowe, czy robi to, o co jest proszona, czy przestrzega reguł panujących w swoim

środowisku.

Chęć współpracy.

Zaprzeczenie, które determinuje chęć nawiązania współpracy. Na całościową ocenę powinny

składać się wszystkie cztery czynniki.

Poza tym wa na jest ocena aktualnego stosunku klienta do substancji psychoaktywnej. Mo na

ulokować ten stosunek na czterech poziomach:

Osoby, które za ywają du e ilości narkotyków i nie martwią się o konsekwencje występuje u

nich silnie zaprzeczenie.

Osoby, które od czasu do czasu myślą o zredukowaniu ilości za ywanej substancji pojawiają się

u nich wyrzuty sumienia i niepokój przy kontynuowaniu takiego stylu ycia.

Osoby, które podejmują energiczne kroki w kierunku zerwania z nałogiem.

Osoby, które utrzymują abstynencję od jakiegoś czasu i chcą przedłu yć taki stan.

Istotą takiej klasyfikacji jest uświadomienie, e interwencja terapeutyczna powinna odnosić się

do poziomu na jakim dana osoba się znajduje. Nakłanianie osób z poziomu pierwszego, do

rozstania się z narkotykiem, w krótkim czasie mo e być dla nich zbyt trudne i skazać nasze

oddziaływanie na niepowodzenie. Być mo e propozycje związane z oddziaływaniem dotyczącym

ograniczenia szkód pozwolą im na osiągnięcie drugiego poziomu.

Tworzenie oferty terapeutycznej dla osób o zró nicowanych problemach wymaga od terapeutów

poszerzania wiedzy, nie kierowania się uprzedzeniami oraz elastyczności w metodach pracy.

Zachęcam więc do otwartości w pracy na zbieranie nowych doświadczeń.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: