DRAMA
1. Istota dramy.
Termin „ drama” pochodzi od staropolskiego „ drao” i oznacza – działam, usiłuję. Słowo „rola” kojarzy się nam ze sztuką teatralną. I rzeczywiście drama ma cos z teatru. W Polsce zaczęła się rozwijać w połowie lat osiemdziesiątych dotarła do nas poprzez angielski teatr edukacyjny. Należy jednak zwrócić uwagę na istotne cechy różniące je od teatru:
· W teatrze aktor odgrywa rolę, aby wzbudzić uczucia refleksje w widzach.
W dramie zadaniem uczestnika nie jest granie dla innych ale wczuć się w jakąś postać, albo osobiście przeżycie określonej sytuacji.
· w teatrze mamy najczęściej do czynienia na widzów i aktorów. W dramie nie ma takiego podziału, zaangażowani powinni być wszyscy uczestnicy.
· Aktor otrzymuje gotowy scenariusz. W dramie uczestnicy improwizują bez scenariusza.
· Aktor musi posiadać umiejętności posługiwania się różnymi środkami wyrazu
( gesty, modulacja głosu, dykcja, kostium). W dramie koncentrujemy się na samej sytuacji, a nie na wyrazie zewnętrznym. Uczestnik musi zachować się naturalnie, pozostaje sobą.
Wejście w rolę może przybierać dwie formy: uczestnik pozostaje sobą w nowej sytuacji lub stara się być w sytuacji jakiejś postaci. Te cechy dramy wpływają na sposób realizacji ćwiczeń z dziećmi.
Najistotniejsze jest, aby osoba nastawiła się nie na formę wypowiedzi, ale na przeżycia uczestników
2. Dlaczego warto wykorzystać dramę podczas zajęć edukacyjnych ?
Drama jest sposobem poznawania świata za pomocą działania.
Jest metodą pedagogiczną, w której wchodzenie w określone role, improwizacje nauczyciela i uczniów pozwalają kreować rzeczywistość. Opiera się na naturalnej skłonności człowieka do naśladownictwa i zabawy i, oraz umiejętności życia fikcją literacką. Dzięki dramie można zmienić złe nawyki w zachowaniu uczniów. Słusznie wydaje się takie zajmowanie się dziećmi, aby rozwinąć u nich umiejętność
radzenia sobie z różnymi trudnymi sytuacjami, problemami.
Szczególną rolę w kształtowaniu pozytywnych zachowań mogłaby odegrać rodzina, lecz w obecnych w czasach kurczą się jej możliwości. Pracujący rodzice coraz mniej czasu poświęcają swoim dzieciom, a „wyziębione” uczuciowo dziecko łatwiej popada w różnego konflikty, tak w swoich relacjach z rodzicami, jak i z rodzeństwem, nauczycielami, kolegami. Deficyt rozwoju emocjonalnego oraz złą adaptację do ról i warunków życiowych może uzupełniać szkoła i uczący w niej nauczyciele.
Dzieci w młodszym wieku szkolnym nie dysponują jeszcze wystarczającym zasobem słów i pojęć, które umożliwiałyby im prawidłowe określenie różnych cech i procesów psychicznych, precyzyjne nazywanie czyichś zachowań, stanów, myśli i uczuć. Zachodzi więc konieczność wprowadzania innych sposobów informowania o swoich przeżyciach, takich jak: zabawa, malowanie, rysowanie, lepienie, śpiewanie, scenki teatralne, przedstawienia kukiełkowe.
Nauczyciel prowadząc takie zajęcia , może swoimi uwagami i komentarzami pomagać dzieciom rozumieć swoje emocje, nazywać je oraz rozwijać umiejętność wejrzenia w siebie samych.
Drama jest bliska Nowoczesnej Szkole Francuskiej Techniki Freinta. Propaguje swobodną twórczość dziecka. Nie jest narzucona ani oparta na żadnym scenariuszu, pozwala w bezpieczny sposób rozwinąć nie tylko wyobraźnię, fantazję, ale przede wszystkim wrażliwość emocjonalną dziecka. Służy osiągnięciu nadrzędnego celu, jakim jest rozwijanie dziecka i doskonalenie w nim pozytywnych zmian. Metoda ta odwołuje się do indywidualności każdego dziecka i jego przeżyć. Pełni rolę terapeutyczną, gdyż pozwala bliżej poznać swoich wychowanków i zrozumieć ich uczucia.
Dzięki rozpoznawaniu, wyrażaniu, nazywaniu emocji dziecko pozbywa się lęku czy agresji, dowiaduje się, co przeżywają jego koledzy i koleżanki. Brak możliwości wyrażania swoich emocji jest przyczyną życia w napięciu, a to często bywa przyczyną szukania zapomnienia w alkoholu, narkotykach lub agresywnych zachowaniach. Dzieci dysponując pewnym zasobem pojęć moralnych, stają się zdolne do kwalifikowania zachowań w kategoriach dobra i zła.
3. Cele dramy.
1.Wszechstronny rozwój osobowości, ekspresji i uczuciowości;
· Kształtowanie wrażliwości uczniów;
· Doskonalenie umiejętności rozmowy o uczuciach: własnych, wewnętrznych przeżyciach, stanach, lekach, kłopotach i radościach;
· Wyrażanie stanów psychicznych, uzewnętrznianie uczuć;
· Uświadamianie własnej indywidualności przy poszanowaniu odrębności innych;
· Kształtowanie określonych zachowań społecznych;
· Panowanie nad emocjami, koncentracja, współdziałanie w grupie;
2. Integracja zespołu klasowego;
· Wytwarzanie poczucia bezpieczeństwa i wzajemnego zaufania w grupie;
· Budzenie więzi emocjonalnej z rówieśnikami i nauczycielem;
· Kształtowanie umiejętności rozwiązywania konfliktów społecznych i rozwiązywania problemów w grupie.
3. Przygotowanie do aktywnego uczestnictwa w kulturze;
· Rozwijanie słownictwa, frazeologii, zakresu pojęć;
· Rozwijanie fantazji, pobudzanie do aktywności i odkrywania rzeczy nowych;
· Przygotowanie do aktywnego uczestnictwa w życiu poprzez umiejętne i świadome korzystanie z dóbr kultury (muzyki, tańca, teatru).
4. Rodzaje ćwiczeń dramowych.
Ćwiczenia z dramą należy rozpocząć od technik najprostszych.
Szczególny nacisk należy położyć na ćwiczenia rozwijające wrażliwość zmysłów słuchu , wzroku, węchu, dotyku.
Przed zajęciami należy ustalić reguły gry, temat powinien być ciekawy i bliski dzieciom.
Nauczyciel pełni funkcję doradcy, czasami inicjuje improwizację, kieruje się zasadą kontrastu i niespodzianki. Powyższe zasady i stosowanie ich pozwoli na utrzymanie zainteresowania i pobudzi uczestników do aktywności i wywołania pożądanych przeżyć.
Najczęściej stosowanymi ćwiczeniami są:
· Rozmowa – która jest najprostszą formą bycia w roli. Uczy rozmowy o doznaniach, słownego uzewnętrzniania uczuć, buduje zaufanie.
· Wywiad – polega na rozmowie z jedną lub dwiema wytypowanymi osobami. Kształci umiejętność zadawania pytań. Fikcyjna sytuacja rozwija fantazje i myślenie.
· Ćwiczenia pantomimiczne – polegające na przedstawieniu ciałem, gestem mimiką określonego problemu lub tematu. Sprzyjają rozwijaniu plastyki ciała, koncentracji fantazji.
· Improwizacje – „ wchodzenie w rolę” na podstawie opowiadania lub utworu literackiego (scenka, przedstawienie). Jest to praca w grupach bez nastawienia na efekty artystyczne.
· Inscenizacja - opiera się na wyraźnym podziale widzów i aktorów. Aktorzy uczą się tekstów na pamięć i grają pod kierunkiem reżysera według ustalonego scenariusza.
· Rzeźba – polega na przyjęciu określonej pozy zastygnięciu w bezruchu w najbardziej dramatycznym momencie granej scenki, po chwilowym zastygnięciu akcja zaczyna toczyć się dalej, aż do następnego zatrzymania. Doskonali współdziałanie i koncentrację.
· Film – kontynuacja „ stop - klatki”, akcja może przebiegać w zwolnionym lub przyśpieszonym tempie.
· Rysunek – jest techniką plastyczną. Może przedstawiać realistyczny bądź fantastyczny portret postaci literackiej, szkic wyposażenia wnętrza, barwne plamy wyrażające uczucia i nastroje. Rozwija fantazje i zdolności manualne.
· Ćwiczenia głosowe – polegają na naśladowaniu głosów zwierząt i odgłosów wydawanych przez przedmioty. Doskonalą rytm oddechowy i wyrazistą mowę .
· List – forma bycia w roli bohatera, który napisał list do adresata, przyjaciela, adresata za kilka lat. Stanowi punkt wyjścia do poznania utworu oraz zrozumienia motywów postępowania postaci literackich.
· Dziennik lub pamiętnik – może być odczytywany jako świadectwo minionej epoki, np. w związku z omawianiem warunków życia ludzi w dawnych czasach.
5. Przygotowanie dramy.
- określić cele zajęcia,
- przemyśleć poszczególne etapy zajęcia,
- zastanowić się, którą część zajęcia można przeprowadzić techniką dramy,
- opracować sytuację wyjściową, obmyślać rolę,
- przygotować pomoce i potrzebne materiały.
6. Przykłady zajęć i zabaw dramowych.
· DRAMA – Improwizacja werbalna – „Co można pomyśleć?”
Dzieci siedzą na krzesłach w półkolu. Nauczycielka zadaje pytania każdemu dziecku z osobna:
- Powiedz, o czym mógł myśleć Czerwony Kapturek, idąc polną dróżką do babci? Nauczycielka kierując pytanie do dziecka zarzuca mu chustkę na ramiona ( chusta daje prawo do odpowiedzi).
- Żebym tylko nie spotkała wilka.
- Co mógł myśleć Kopciuszek, gdy usłyszał bicie zegara o północy?
- Muszę uciekać, bo o dwunastej czar minie – odpowiada dziecko.
- Jak uważasz, co mogła pomyśleć pani, ujrzawszy Calineczkę?
- O, jaka ona jest mała – odpowiada dziecko.
· DRAMA – Technika kostiumowa – technika wywiadu – konferencja prasowa i technika rzeźby.
Pomoce: stroje postaci z bajek, ilustracje, mikrofon i kaseta z nagraniami tańca( np. walczyka ) oraz chusta.
Dzieci mają za zadanie skompletować stroje tak, aby charakteryzowały postaci z baśni. Wybierają osobę – rzeźbę ( lub kilka osób ) i ubierają ją.
Czworo dzieci przybrało postać Czerwonego Kapturka, Kopciuszka, Calineczki i Kota w Butach. Zadaniem dzieci jest wcielenie się w postać, którą charakteryzują. Pozostałe dzieci biorą udział w konferencji prasowej, zadając pytania bohaterom baśni. Zadając pytanie najpierw przedstawia się – podaje imię – dopiero potem mówi do mikrofonu np.:
- Na imię mi Tomek. Czerwony Kapturku gdzie mieszka twoja babcia ?
- Moja babcia mieszka w lesie, w małej chatce – odpowiada Czerwony Kapturek.
- Na imię mi Ala. Czerwony Kapturku, co niesiesz w koszyku?
- W koszyku mam ciasto, sok i łakocie dla chorej babci.
- Na imię mi Gosia. Calineczko, dlaczego porwała cię stara ropucha?
- Chciała, abym była żoną jej syna – odpowiada Calineczka.
· DRAMA – Etiuda pantomimiczna – „Maski”.
Dzieci podzielone na zespoły siadają w dowolnym miejscu w sali. Nauczycielka podchodzi do każdego zespołu i umawia się, jaki rodzaj uczucia, emocji będą pokazywać za pomocą mimiki i gestów:
- pokaż, że jesteś wesoły, smutny zamyślony, przestraszony i zdziwiony.
Zadaniem pozostałych dzieci jest odgadnięcie, jaki rodzaj emocji przedstawia dany zespół.
· DRAMA – Etiuda pantomimiczna – „ Pokaż, co widzisz?”
Dzieci losują obrazki, na których przedstawione są różne czynności, np.:
Podlewanie kwiatów , czytanie książki, pranie ręczne, gra w piłkę, odkurzanie, rozmowa przez telefon, nawlekanie korali na nitkę, gotowanie, mycie zębów itd.
Zadaniem dziecka jest pokazać ruchem, gestem, mimiką czynność przedstawioną na obrazku. Warunkiem pokazania czynności jest uniesiona dłoń dziecka, które jest gotowe.
· DRAMA – Technika „ ruchu zatrzymanego”.
Nauczycielka czyta wiersz, poczym tłumaczy zabawę.
Zadaniem dzieci jest przedstawienie treści wiersza za pomocą „ ruchu zatrzymanego”. Następnie podchodzi do każdej grupy i cicho uzgadniają, jakie zdarzenie z wiersza dany zespół będzie przedstawiał. Dzieci przejmują rolę, która im się najbardziej podoba i która będą odgrywać. Każda grupa prezentuje swoją „ fotografię”. Nauczyciel podchodzi do każdego dziecka w grupie i kładąc mu rękę na
ramieniu zadaje trzy pytania, na które dziecko odpowiada: „ Kim jesteś?”, „ Co robisz?”, „ Co czujesz?”. Następnie inne grupy rozpoznają, jaka scena z wiersza została przedstawiona.
· DRAMA – Etiudy – zabawy na śniegu.
Dzieci siedzą w kole i po kolei przedstawiają pantomimiczne zabawy na śniegu według własnego pomysłu. Pozostałe dzieci nagradzają pomysł brawami. Potem wszystkie dzieci wstają i rzucają się śnieżkami.
GRY I ZABAWY DRAMOWE DLA DZIECI
1. IMIĘ I GEST
Zabawa ułatwiająca zapamiętanie imienia. Stoimy w kole. Każda z osób przedstawia się wymieniając swoje imię i pokazuje gest – dowolny lub oznaczający np. czynność, którą lubi wykonywać.
2. MÓWIMY „DZIEŃ DOBRY”
Jedna osoba podchodzi do drugiej i w dowolny sposób wita się z nią. Mówi dzień dobry i wymienia swoje imię.
3. ZNAJDŹ BRATNIĄ DUSZĘ
Na kartce narysowana jest np. róża i wpisane są dowolne pytania. Podchodzimy do nieznanej osoby lub do osoby, która wzbudza naszą sympatię i pytamy ją np. czy lubi jeść takie same potrawy jak ja. Jeżeli tak to wybrana osoba wpisuje swoje imię. Daje to temat do rozmowy i bliższego poznania się.
4.TWORZENIE WIZYTÓWEK
Na kartce wpisujemy swoje imię, a następnie rysujemy: swoje uczucia, swoje marzenia, czego życzymy innym ludziom na świecie. Następnie podchodzimy do uczestników i rozmawiamy na ten temat.
5.Rzucanie imionami
Rzucamy w kręgu jakimś przedmiotem ( np., piłką), mówimy swoje imię i imię odbiorcy np. „Ala do Kasi” , „Kasia do Marka” itd.
6. „Pajęczynki – nić przyjaźni”
Dzieci siedzą w kręgu. Prowadząca osoba przedstawia się i rzuca do jakiegoś dziecka kłębek wełny, trzymając jednak jego koniec. Dziecko przedstawia się i rzuca kłębek do kogoś innego, trzymając jednocześnie nitkę przy sobie. Między dziećmi powstaje „pajęcza sieć”. Ostatnie dziecko zaczyna zwijać kłębek i kiedy dojdzie do dziecka trzymającego nitkę oddaje mu kłębek , mówiąc np. zwijaj dalej Olu.
7. „Bal klasowy”
Dzieci stoją w kręgu. Osoba prowadząca poprzez klaskanie wymienia swoje imię i imię osoby wybranej np. Ania do Kasi. Można poprzez klaskanie dzielić wyrazy na sylaby. Do wyrazów 4 – sylabowych dodaje się element ruchu.
8. W kiwanego
W kręgu ustawiamy krzesła, o jedno krzesło więcej niż liczba uczestników. Dzieci siadają. Ten, kto ma krzesło po swojej prawej ręce kiwa palcem na któreś dziecko. To, do którego kiwa, powinno przebiec na puste miejsce. Następnie kiwa ten, kto ma puste miejsce po swojej prawej stronie itd. Dzieciom przedszkolnym, które nie odróżniają jeszcze prawej strony, trzeba mówić: teraz ty kiwasz. Wśród starszych dzieci można zbierać fanty za zgapienie się.
9. Iskierka przyjaźni
Dzieci stoją w kręgu i przekazują klaśnięcie po kole z możliwością zmiany kierunku lub przekazują klaśnięcia po przekątnej koła do uczestnika ( nawiązywanie kontaktu wzrokowego).
10. Ludzie do ludzi
Dzieci witają się poszczególnymi częściami ciała ( np. kolanami, stopami, plecami, łokciami).
11. Ozdobne jajka
Dzieci siedzą na krzesłach w kręgu. Na kartce rysujemy np. kształt jajka, wpisujemy swoje imię i rysujemy jeden element dekoracyjny, a następnie przekazujemy dalej. Zabawa kończy się kiedy jajko wraca do właściciela. Można wszystkie jaja umieścić w koszu wielkanocnym.
12. Zabawa Wielkanocna
Dzieci dzielimy na 4 lub 5 osobowe zespoły. Każdy zespół otrzymuje duży arkusz papieru i rysuje kosz np. wielkanocny, następnie przykleja jajka i rysuje wszystko to, co kojarzy się z Wielkanocą.
13. Taniec – pieczenie ciasta
Dzieci siedzą na krzesłach w kręgu i wykonują następujące ruchy:
- 8 ruchów: trzymanie makutry i kręcenie ciasta – 4 ruchy: strzepywanie mąki z siebie
- 2 ruchy: rozbijanie jajek
- 1 ruch: wrzucanie ich (chlup)
- 1 ruch: wyrzucanie skorupki za siebie ( siup)
- 4 ruchy: zagniatanie ciasta
- 4 ruchy: wrzucanie bakalii
- 2 ruchy: wałkowanie ciasta
- 2 ruchy: wkładanie do pieca
- 4 ruchy: dekorowanie
- 2 ruchy: częstowanie osoby po prawej stronie. Ćwiczenie ruchowe wykonujemy z podkładem muzycznym lub bez.
14. Budowanie domku
Dzieci siedzą w kręgu i wykonują następujące ruchy:
- 2 ruchy: kopanie lewa ręką
- 2 ruchy: kopanie prawa ręką
- 8 ruchów: układanie cegiełek
- w powietrzu- ręką rysujemy kształt domu
- 1 ruch: otwieranie drzwi
- 2 ruchy: wchodzenie lewą nogą i prawą...
MonJaZ