KNW, Persona humana.pdf

KONGREGACJA NAUKI WIARY, DEKLARACJA O NIEKTÓRYCH

ZAGADNIENIACH ETYKI SEKSUALNEJ

Persona humana (*)

1. Osoba ludzka, zdaniem współczesnych uczonych, jest tak dogłębnie przeniknięta płciowością,

że należy ją uznać za jeden z głównych czynników

kształtujących życie człowieka. Rzeczywiście, z płci wynikają cechy charakterystyczne, które w

dziedzinie biologii, psychologii i duchowości, czynią osobę mężczyzną i kobietą, i które z tego

powodu mają ogromne znaczenie dla rozwoju dojrzałości poszczególnych ludzi i ich włączenia się w

życie społeczne. Dlatego dzisiaj - jak każdy może łatwo zauważyć - zagadnienia dotyczące

płciowości są przedmiotem częstych i otwartych dyskusji w książkach, czasopismach i periodykach

oraz w środkach społecznego przekazu.

W tym samym czasie nasiliło się zepsucie obyczajów, którego najpoważniejszą oznaką jest

nadawanie przesadnego znaczenia płciowości. Przez środki społecznego przekazu oraz widowiska

zepsucie zaszło tak daleko, że przeniknęło do wychowania i skaziło mentalność.

W tej sytuacji, gdy z jednej strony wychowawcy, nauczyciele i moraliści przyczynili się do

ukazania w pełniejszym świetle wartości właściwych dla każdej z płci oraz lepiej zostały włączone w

praktykę życia, to z drugiej strony inni zaprezentowali poglądy i sposoby postępowania, które

sprzeciwiają się słusznym wymaganiom moralnym istoty ludzkiej, a nawet posunęli się tak daleko,

że utorowali drogę do hedonistycznej swobody.

Doszło więc do tego, że także wśród chrześcijan nauczanie, normy moralne i sposoby

postępowania dotąd wiernie zachowywane, w krótkim okresie czasu zostały gwałtownie

zakwestionowane, i wobec tylu rozpowszechnionych poglądów przeciwnych nauce otrzymanej od

Kościoła, wielu stawia sobie dziś pytanie, co należy obecnie uznawać za prawdę.

2. W tym zamęcie umysłowym i zepsuciu obyczajów Kościół nie może pozostać obojętny. Chodzi

bowiem o zagadnienie rzeczywiście najwyższej wagi zarówno dla osobistego życia chrześcijan, jak

również dla życia społecznego naszych czasów (1)

Na co dzień Biskupi w sposób dotykalny poznają wzrastające trudności, jakich doznają zarówno

chrześcijanie w przyjmowaniu zdrowej nauki moralnej - a szczególnie dotyczącej płci - jak i

duszpasterze w skutecznym przekazywaniu tej nauki. Wiedzą oni dobrze, że posługa duszpasterska

zobowiązuje ich, by w sprawie tak wielkiej wagi odpowiadali na potrzeby swoich wiernych.

Niektórzy Biskupi i Konferencje Episkopatu ogłosili już ważne dokumenty w tej sprawie. Ponieważ

jednak wszędzie szerzą się błędne poglądy i wynikające z nich wypaczenia w postępowaniu, Święta

Kongregacja Nauki Wiary, stosownie do zleconego jej zadania w Kościele powszechnym (2) i na

polecenie Ojca Świętego, uznała za stosowne ogłoszenie niniejszej Deklaracji .

3. Ludzie naszych czasów coraz bardziej są przekonani, że godność i powołanie osoby ludzkiej

domaga się, by prowadzeni światłem rozumu odkrywali oni wartości i zdolności wszczepione w

swoją naturę, aby ustawicznie je rozwijali i urzeczywistniali w swoim życiu, służąc w ten sposób

sprawie postępu.

W dziedzinie moralności człowiek w żadnym wypadku nie może jednak postępować samowolnie:

W głębi sumienia odkrywa on prawo, którego nie nakłada sam sobie, lecz któremu winien być

posłuszny... Człowiek ma w swoim sercu wypisane prawo, któremu posłuszeństwo stanowi o jego

godności i według którego będzie sądzony (3)

Ponadto sam Bóg przez Objawienie pozwolił nam, chrześcijanom, poznać swój plan zbawienia, a

jako najwyższą oraz niezmienną normę przedstawił Chrystusa, Zbawiciela i Uświęciciela, Jego naukę

i przykład; Chrystus powiedział o sobie: Ja jestem światłością świata. Kto idzie za Mną, nie będzie

chodził w ciemności, lecz będzie miał światło życia (4)

Godność człowieka nie może więc rozwijać się prawdziwie inaczej, jak tylko w szacunku dla

istotnego porządku jego natury. Trzeba przyznać, że wraz z rozwojem cywilizacji wiele warunków i

potrzeb życia ludzkiego uległo zmianie, które będą miały miejsce także w przyszłości. Każdy postęp

obyczajów i wszelki styl życia powinien jednak mieścić się w granicach wyznaczonych przez

niezmienne zasady, które opierają się na konstytutywnych elementach i istotnych relacjach każdej

osoby ludzkiej, stojących ponad okolicznościami historycznymi.

Te podstawowe zasady, poznawalne przez rozumu ludzki, są zawarte w wiecznym, obiektywnym i

powszechnym prawie Bożym, którym Bóg, według swego zamysłu mądrości i miłości, porządkuje

cały świat oraz drogi wspólnoty ludzkiej, kieruje i rządzi nim. Bóg czyni człowieka uczestnikiem

tego, by człowiek - łaskawie uzdolniony przez Bożą opatrzność - mógł coraz lepiej poznawać

niezmienną prawdę (5) To właśnie prawo jest dostępne naszemu poznaniu.

4. Niesłusznie więc wielu twierdzi dzisiaj, że ani w naturze ludzkiej, ani w prawie objawionym

nie można znaleźć innej absolutnej i niezmiennej normy postępowania oprócz tej, którą wyraża

ogólne prawo miłości i szacunku dla godności ludzkiej. Na potwierdzenie tego stwierdzają, że to, co

zwykło nazywać się normami prawa naturalnego lub przykazaniami Pisma Świętego, należy raczej

uważać za wyraz pewnej, konkretnej formacji kulturowej, w określonym momencie historycznym.

W rzeczywistości jednak, gdy Objawienie Boże, a także - we właściwym sobie porządku rzeczy -

mądrość rozumu naturalnego docierają do autentycznych potrzeb rodzaju ludzkiego, przez co w

sposób konieczny ukazują niezmienne prawa wszczepione w konstytutywne elementy natury

ludzkiej, które to prawa okazują się identyczne u wszystkich istot obdarzonych rozumem.

Trzeba do tego dodać, że Chrystus ustanowił Kościół filarem i podporą prawdy (6) Kościół z pomocą

Ducha Świętego nieustannie strzeże i bez błędu przekazuje prawdy dotyczące porządku moralnego

oraz autentycznie wyjaśnia nie tylko objawione prawo pozytywne, lecz także zasady porządku

moralnego wynikające z samej natury ludzkiej (7) które dotyczą pełnego rozwoju człowieka i jego

uświęcenia. Kościół rzeczywiście w ciągu swojej historii niezmiennie uważał, że pewne nakazy

prawa naturalnego mają wartość absolutną i niezmienną, i widział w ich naruszeniu sprzeciwienie

się nauce i duchowi Ewangelii.

5. Ponieważ więc etyka seksualna dotyczy pewnych podstawowych wartości życia ludzkiego i

chrześcijańskiego, dlatego również i do niej odnosi się to, mające ogólny charakter, nauczanie. W

tej dziedzinie istnieją zasady i normy, które Kościół bez żadnej wątpliwości zawsze przekazywał w

swoim nauczaniu, chociażby stały im na przeszkodzie poglądy i obyczaje świata. Te właśnie zasady i

normy nie wynikły bynajmniej z pewnego typu kultury, lecz z poznania prawa Bożego i natury

ludzkiej. Z tego powodu nie można uważać, że utraciły one moc, albo też poddawać je w

wątpliwość pod pretekstem nowej sytuacji kulturowej.

Są to właśnie te zasady, na które wskazywały zalecenia i normy Soboru Watykańskiego II, mające

na celu takie ukształtowanie i uporządkowanie życia społecznego, w którym uwzględniono by równą

godność mężczyzny i kobiety przy szacunku dla ich odmienności (8)

Mówiąc o płciowym charakterze człowieka oraz o jego zdolności do prokreacji, Sobór stwierdza,

że przedziwnie górują one nad tym wszystkim, co znajduje się na niższych szczeblach życia (9)

Następnie szczegółowo zajmuje się zasadami i normami, które dotyczą życia seksualnego w

małżeństwie, a które wynikają z właściwej mu celowości.

Sobór stwierdza w tym względzie, że godziwość aktów życia małżeńskiego, uporządkowanych

zgodnie z prawdziwą godnością człowieka, nie zależy wyłącznie od samej szczerej intencji i oceny

motywów, lecz musi być określona w świetle obiektywnych kryteriów, uwzględniających naturę

osoby ludzkiej i jej czynów, które to kryteria w kontekście prawdziwej miłości strzegą pełnego

sensu wzajemnego oddawania się sobie i ludzkiego przekazywania życia (10)

Te ostatnie słowa streszczają nauczanie Soboru - przedstawione wcześniej w tej samej

Konstytucji (11) - o celowości aktu płciowego i głównym kryterium jego wartości moralnej; godziwość

tego aktu zostaje zabezpieczona wówczas, gdy zachowuje się tę celowość.

Ta właśnie zasada, którą Kościół wyprowadza z Objawienia Bożego i z własnej autentycznej

interpretacji prawa naturalnego, stanowi również podstawę tradycyjnej nauki Kościoła, według

której aktywność seksualna uzyskuje swoje prawdziwe znaczenie i godziwość moralną tylko w

prawowitym małżeństwie (12)

6. Niniejsza Deklaracja nie zamierza zajmować się wszystkimi nadużyciami seksualnymi, ani

wyjaśniać wszystkiego, co niesie z sobą praktykowanie czystości, ale raczej powtórzyć normy

dotyczące pewnych szczegółowych punktów nauki Kościoła, gdyż wydaje się rzeczą konieczną

przeciwstawienie się szeroko rozpowszechniającym się poważnym błędom i wypaczeniom życia

seksualnego.

7. Wielu domaga się dzisiaj prawa do współżycia seksualnego przed zawarciem małżeństwa,

przynajmniej wtedy, gdy poważny zamiar zawarcia małżeństwa i już poniekąd małżeńskie związanie

się uczuciem domagają się tego dopełnienia, które uważają za naturalne; ma to zwłaszcza miejsce,

gdy zawarciu małżeństwa przeszkadzają okoliczności zewnętrzne, lub gdy uważa się, że to

wewnętrzne zespolenie jest konieczne do utrwalenia samej miłości.

Taki pogląd sprzeciwia się nauce chrześcijańskiej, która głosi, że wszelka aktywność seksualna

powinna mieścić się w ramach małżeństwa. Bez względu na to, jak poważny byłby zamiar tych,

którzy wiążą się przez te przedwczesne stosunki, to jednak stosunki te bynajmniej nie są w stanie

zabezpieczyć szczerości i wierności wzajemnego związku przed niestałością pożądania i samowoli.

Chrystus Pan chciał związku trwałego i przywrócił go do stanu pierwotnego, mającego podstawę w

samym zróżnicowaniu płciowym. Czy nie czytaliście, że Stwórca od początku stworzył ich jako

mężczyznę i kobietę? I rzekł: Dlatego opuści człowiek ojca i matkę i złączy się ze swoją żoną, i będą

oboje jednym ciałem. A tak już nie są dwoje, lecz jedno ciało. Co więc Bóg złączył, niech człowiek

nie rozdziela (13) Jeszcze wyraźniej mówi św. Paweł pouczając, że jeśliby nieżonaci lub owdowiali nie

mogli żyć w powściągliwości, to nie mają innego wyboru, jak trwały związek małżeński: Lepiej jest

bowiem żyć w małżeństwie, niż płonąć (14) Przez małżeństwo bowiem miłość między małżonkami

zostaje włączona w tę miłość, którą Chrystus w sposób nieodwołalny miłuje Kościół (15) Natomiast

zjednoczenie się cielesne w nieczystości (16) bezcześci świątynię Ducha Świętego, którą jest

chrześcijanin. Współżycie cielesne jest zatem godziwe tylko w ramach trwałej wspólnoty życia

mężczyzny i kobiety. Było to zawsze rozumiane przez Kościół (17) i zgodne z jego nauczaniem.

Doświadczenie uczy, że miłość należy zabezpieczyć przez trwałość małżeństwa, by współżycie

seksualne rzeczywiście odpowiadało wymaganiom jego celowości, która odpowiada ludzkiej

godności. Wymaga to, by umowa małżeńska była potwierdzona i chroniona przez społeczeństwo,

ponieważ zaprowadza stan życia o wielkim znaczeniu, tak dla wyłącznego związku mężczyzny i

kobiety, jak i dla dobra ich rodziny oraz całej społeczności ludzkiej. Tymczasem stosunki seksualne

poprzedzające prawowite małżeństwo najczęściej wykluczają perspektywę potomstwa. Taka miłość,

błędnie przedstawiana jako małżeńska, nie może rozwinąć się w miłość ojcowską i macierzyńską.

Jeżeli ma to miejsce, powoduje niewątpliwe szkody dzieciom, ponieważ zostają one pozbawione

trwałego środowiska, które zapewniałoby im odpowiednie warunki wychowania i włączenia się w

pełne życie społeczne.

Zgoda, którą wymieniają osoby, chcące zjednoczyć się w małżeństwie, musi więc być wyrażona

na zewnątrz, i to w taki sposób, by mogła być ważna również wobec społeczeństwa. Jeżeli chodzi o

chrześcijan, to powinni oni wyrażać swoją zgodę na zawarcie związku małżeńskiego zgodnie z

prawem Kościoła, która sprawia, że małżeństwo staje się sakramentem Chrystusa.

8. W naszych czasach niektórzy, idąc za pewnymi racjami natury psychologicznej, zaczęli -

wbrew stałej nauce Urzędu Nauczycielskiego Kościoła i zmysłowi moralnemu ludu chrześcijańskiego

- pobłażliwie osądzać, a nawet całkowicie uniewinniać stosunki homoseksualne.

Rozróżniają oni - co nie wydaje się nieuzasadnione - między homoseksualistami, których

skłonność wynikająca z błędnego wychowania lub z braku dojrzałości seksualnej, bądź z

przyzwyczajenia lub złego przykładu, czy z innych podobnych przyczyn, występuje tylko okresowo

lub przynajmniej nie jest nieuleczalna, a homoseksualistami, którzy są takimi na stałe z powodu

pewnego rodzaju wrodzonego popędu lub patologicznej konstutucji uznanej za nieuleczalną.

Jeśli chodzi o tę drugą kategorię ludzi, to niektórzy dowodzą, że ich skłonność jest tak bardzo

naturalna, iż usprawiedliwia uprawianie przez nich stosunków homoseksualnych w ramach podobnej

do małżeństwa szczerej wspólnoty życia i miłości, jeżeli wydaje się im, że nie są w stanie prowadzić

życia samotnego.

Z pewnością w sprawowaniu posługi duszpasterskiej należy takich homoseksualistów przyjmować

z rozważną łagodnością i wzbudzać w nich nadzieję, że kiedyś przezwyciężą trudności w

dostosowaniu społecznym. Należy również roztropnie osądzać problem ich winy. Nie wolno jednak

posługiwać się żadną metodą duszpasterską, która dawałaby im moralne usprawiedliwienie z tego

powodu, że akty homoseksualne uznano by za zgodne z sytuacją tych osób. Według obiektywnego

porządku moralnego stosunki homoseksualne są pozbawione niezbędnego i istotnego

uporządkowania. W Piśmie Świętym są one potępione jako poważna deprawacja, a nawet są

przedstawione jako zgubne następstwo odrzucenia Bog a (18) Sąd ten nie uprawnia do stwierdzenia, że

wszyscy dotknięci tą nieprawidłowością, mają tym samym winę osobistą; świadczy jednak, że akty

homoseksualizmu są wewnętrznie nieuporządkowane i w żadnym przypadku nie mogą zostać

zaaprobowane.

9. Często poddaje się dziś w wątpliwość lub bezpośrednio kwestionuje tradycyjną naukę Kościoła

katolickiego, według której masturbacja stanowi poważne nieuporządkowanie moralne. Mówi się, że

psychologia i socjologia wskazują, że zwłaszcza u młodzieży masturbacja jest powszechnym

elementem dojrzewania seksualnego, a więc nie ma w niej rzeczywistej i ciężkiej winy, jak tylko w

wypadku, gdyby ktoś rozmyślnie oddawał się przyjemności zamkniętej w sobie ("ipsatio"), ponieważ

w takim przypadku czyn całkowicie przeciwstawia się wspólnocie miłości między osobami różnej

płci, która jest właściwym miejscem użycia władz seksualnych.

Taki jednak pogląd jest sprzeczny z nauczaniem i praktyką duszpasterską Kościoła katolickiego.

Bez względu na wartość niektórych uzasadnień o charakterze biologicznym lub fizjologicznym,

którymi niekiedy posługiwali się teologowie, w rzeczywistości zarówno Urząd Nauczycielski Kościoła

wraz z niezmienną Tradycją, jak i zmysł moralny chrześcijan stanowczo stwierdzają, że masturbacja

jest aktem wewnętrznie i ciężko nieuporządkowanym (19) Twierdzenie to bierze się z przeświadczenia,

że bez względu na świadomy i dobrowolny motyw użycie władz seksualnych poza prawidłowym

pożyciem małżeńskim w sposób istotny sprzeciwia się ich celowości. W takich przypadkach brakuje

bowiem relacji seksualnej wymaganej przez porządek moralny, która urzeczywistnia w kontekście

prawdziwej miłości pełny sens wzajemnego oddania się sobie i przekazywania życia ludzkiego (20) Do

tej prawidłowej relacji należy odnieść ocenę wszelkiej świadomej i dobrowolnej aktywności

seksualnej. Chociażby nie dało się ustalić, że Pismo Święte wyraźnie potępia ten grzech, to słusznie

jednak Tradycja Kościoła przyjęła, że w Nowym Testamencie odrzuca się go tam, gdzie jest mowa o

"nieczystości" lub "niewstydliwości", czy innym postępowaniu przeciwnym czystości i

powściągliwości.

Badania socjologiczne mogą pokazać częstotliwość tego wypaczenia w zależności od

zróżnicowania ludności, czasu czy innych okoliczności; w taki sposób zbiera się dane faktyczne. Nie

stanowią one jednak kryterium, przy pomocy którego można by oceniać godziwość czynów

ludzkich (21) Rozmiary zjawiska masturbacji trzeba oczywiście rozpatrywać w świetle wrodzonej

człowiekowi słabości pochodzącej z grzechu pierworodnego, a także w związku z utratą wrażliwości

na Boga, z zepsuciem obyczajów na skutek komercjonalności występków, z nieskrępowaną swobodą

wielu widowisk i publikacji, jak również z zapominaniem o wstydliwości, będącej strażniczką

czystości.

Dzisiejsza psychologia dostarcza zagadnieniu masturbacji wielu ważnych i pożytecznych

wskazówek, w oparciu o które należy wydawać bardziej właściwy sąd o odpowiedzialności moralnej

i ukierunkować działalność duszpasterską. Psychologia może też pomóc w zrozumieniu, w jakiej

mierze niedojrzałość wieku młodzieńczego - niekiedy przeciągająca się poza ten wiek - lub brak

równowagi psychicznej, lub też nabyte przyzwyczajenie mogą zaważyć na sposobie działania

człowieka, zmniejszając dobrowolność czynów i sprawiając, że subiektywnie nie zawsze zaciąga się

ciężką winę. W ogólności nie powinno się jednak domniemywać braku poważnej odpowiedzialności;

jeśli ma to miejsce, to kwestionuje się możliwość człowieka działania w sposób moralny.

W posłudze duszpasterskiej, celem wydania w poszczególnych przypadkach słusznego osądu,

powinno ocenić się cały normalny sposób działania konkretnej osoby, nie tylko co do praktykowania

miłości i sprawiedliwości, lecz także co do wysiłku, z jakim zachowuje ona przykazanie czystości.

Przede wszystkim należy więc przekonać się, czy zostały zastosowane niezbędne środki, zarówno

naturalne, jak i nadprzyrodzone, jakie na podstawie wielowiekowego doświadczenia asceza

chrześcijańska zaleca dla opanowania pożądliwości i osiągnięcia postępu w cnocie.

10. Zachowywanie prawa moralnego w obrębie ludzkiej płciowości oraz praktykowanie czystości

znalazło się w dużym niebezpieczeństwie - zwłaszcza u chrześcijan mało gorliwych - z powodu

współczesnej tendencji do minimalizowania grzechu ciężkiego, a niekiedy nawet do zupełnego

kwestionowania go, przynajmniej w konkretnym życiu ludzi.

Niektórzy posunęli się nawet do twierdzenia, że za grzech śmiertelny, odłączający człowieka od

Boga, należy uważać tylko bezpośrednie i formalne odrzucenie wezwania Bożego, lub gdy ktoś,

nastawiony egoistycznie, całkowicie świadomie i dobrowolnie wyklucza miłość bliźniego. Twierdzą

oni mianowicie, że tylko w tym wypadku zachodzi "wybór podstawowy" ("optio fundamentalis"), to

znaczy decyzja woli, która angażuje całą osobę ludzką i której wymaga się do zaistnienia grzechu

śmiertelnego; przez ten bowiem wybór człowiek z głębi swojej osobowości zajmuje lub uznaje jakąś

zasadniczą postawę wobec Boga lub ludzi. Uważają oni, że przeciwnie ma się rzecz z tak zwanymi

czynami "peryferyjnymi", zaprzeczając na ogół istnieniu w nich wyboru rozstrzygającego. Czyny

peryferyjne nie zmieniają według nich wyboru podstawowego, i to tym mniej, że najczęściej

pochodzą z przyzwyczajenia. Mogą one osłabić wybór podstawowy, jednak nie w takim stopniu, by

zupełnie go przekreśliły. Według tych autorów zmiana wyboru podstawowego w stosunku do Boga

trudniej zachodzi w sferze życia seksualnego, gdzie człowiek na ogół nie narusza porządku

moralnego jakimś aktem w pełni wolnym i świadomym, lecz raczej pod wpływem swojej

namiętności, ze słabości lub niedojrzałości, a niekiedy także z powodu fałszywego mniemania, że w

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: