Pełne postępowanie diagnostyczne
Wywiad środowiskowy- obserwacje polowe (czynniki biotyczne i abiotyczne)
Badania fizykalne- obserwacje makroskopowe i mikroskopowe
Badania laboratoryjne- izolacje na sztucznych podłożach
Diagnoza- rozpoznanie choroby na podstawie analizy zmian, jakie wywołuje ona w organizmie (zmiany morfologiczne i fizjologiczne)
Diagnoza przyczynowa- ustala przyczynę wystąpienia choroby
Wstępne postępowanie diagnostyczne- obserwacje polowe (pobieranie prób)
1. Ustalenie nazwy gatunkowej rośliny żywicielskiej oraz znajomość budowy anatomicznej i morfologicznej rośliny- określenie, co jest normą, a co odstępstwem od normy
2. Ustalenie:
a. W jaki sposób chore rośliny są rozprzestrzeniane na polu (porażenie placowe- patogeny glebowe: Fusarium, Gaeumannomyces, Rhizoctonia, Verticillium, Phytophthora)
b. Czy podobne objawy występują na roślinach innych gatunków znajdujących się na danym polu i w sąsiedztwie upraw
3. Zebranie informacji o przebiegu pogody, zabiegach uprawowych, zastosowanych pestycydach, nawożeniu, kwasowości oraz zasoleniu gleby- wykluczenie czynników…
Ciąg dalszy wymaga:
· Określenia zmian chorobowych(typu objawów)
· Określenie kolejności ich powstawania na roślinie
· Określenie ognisk choroby (porażenie organów): liście, łodygi, korzenie itp..
· Ustalenie, na jakich częściach rośliny choroba wystąpiła najwcześniej
· Określenie fazy rozwojowej rośliny i pory roku
4. Ustalenie nazwy choroby w oparciu o atlasy chorób lub monografie
Badania laboratoryjne
Badania bezpośrednie- znalezienie oznak etiologicznych(wykonanie preparatów mikroskopowych i oznaczenie grzybów dorodzaju lub gatunku wg dostępnych opisów i ilustracji)
Badania pośrednie- wilgotne kamery- stymulowanie do zarodnikowania (przy braku oznak etiologicznych na porażonym materiale) metoda sztucznych kultur (izolacja, hodowla i identyfikacja do gatunku czystych kultur, założenie dokumentacji)
Skrócone postępowanie diagnostyczne:
Stopniowe eliminowanie i zawężanie kręgu ewentualnych sprawców:
· Do najczęściej występujących czynników chorobotwórczych danej rośliny
· Do czynników chorobotwórczych porażających określone organy
· Do czynników chorobotwórczych występujących w danym okresie i danych warunkach pogody.
Podczas diagnozowania posługujemy się opisamii ilustracjami chorób w atlasach, np Atlas chorób roślin warzywnych.
W przypadku zgodności objawów chorobowych postępowanie uznajemy za udane.
Reguły Kocha- odtwarzanie procesu chorobowego
Postulaty Kocha które należy spełnić:
· Infekcyjny czynnik chorobotwórczy znajduje się w chorym organizmie: obserwacje i identyfikacja patogenu
· Izolacja czynnika chorobotwórczego z organizmu: uzyskanie czystej kultury grzyba i jego hodowla
o Pasożyty okolicznościowe- na sztucznych podłożach
o Pasożyty bezwzględne- na roślinach żywicielskich
· Sztuczna infekcja- inokulacja zdrowej rośliny i odtworzenie procesu chorobowego. Czynnik chorobotwórczy musi wywołać typowe, obserwowane wcześniej objawy
· Ponowna izolacja- reizolacja czynnika chorobotwórczego z zarażonej rośliny w formie czystej kultury i potwierdzenie identyczności patogenu
Sztuczna infekcja:
· Sąsiedztwo roślin
· Ranienie i wstrzykiwanie
· Opryskiwanie zawiesiną zarodników
· Moczenie w zawiesinie
· Podlewanie zawiesiną
· Wprowadzenie grzybni do gleby "szczepionki"
Odporność rośliny na czynniki biotyczne
Odporność rośliny- reakcja rośliny na zetknięcie z patogenem
Rośliny odporne- patogen nie jest w stanie ich porazić, mimo sprzyjających warunków i mimo porażenia innych roślin tego samego gatunku lub odmiany
Rośliny wrażliwe, podatne- patogen je poraża i wywołuje na nich właściwe objawy chorobowe
Rodzaje odporności:
· Immunia- niezakażalność- patogen nie może nawiązać z rośliną kontaktu pasożytniczego
· Tolerancja- patogen nawiązuje kontakt pasożytniczy, lecz nie wywołuje żadnych zaburzeń w procesach fizjologicznych
· Odporność właściwa- związana z właściwościami anatomicznymi i biologicznymi roślin
Odporność wrodzona- charakterystyczna dla danego gatunku, odmiany lub wieku rośliny oraz konkretnego patogenu
o Bierna- aksenia- roślina nie jest przydatna jako żywiciel dla patogenu
· Czynna- obronność, rezystencja czynna- zdolność rośliny do czynnej reakcji na działanie patogenu
Odporność nabyta- indukowana- odporność nabyta przez roślinę w następstwie poprzedniego kontaktu z patogenem (wirusy); bardzo rzadko obserwowana
Odporność bierna:
Unikanie choroby- przesunięcie okresu największej wrażliwości rośliny na czas, kiedy patogen występuje w małej ilości (podkiełkowywanie bulw, wcześniejszy siew)
Odporność roślin na infekcję- uniemożliwienie wniknięcie patogenu do rośliny: nalot woskowy, liczba i wielkość szparek oraz pora ich otwierania się, grubość skórki wraz z kutykulą
Odporność roślin na opanowywanie tkanek przez patogeny- uniemożliwienie patogenowi rozprzestrzenianie się w roślinie: obecność w ścianach komórkowych błonnika, tkanki wzmacniające, kwasowość
Odporność czynna:
Odporność roślin na infekcję
· Powstawanie brodawki
· Koagulacja cytoplazmy oraz przesunięcie i powiększenie się jądra
· Powstawanie tkanki korkowej
· Nekrozy- reakcja nadwrażliwości- bardzo ważny i przydatny proces
Odporność roślin na opanowywanie tkanek przez patogeny:
· Wzmacnianie ścian komórkowych ligniną i katozą
· Inkrustacja związkami fenolowymi oraz gromadzenie się w ścianach glikoprotein
· Nagromadzenie antocyjanów
· Powstawanie zatyczek tylozowych
· Wydzielenia gum
· Tworzenie się w komórce specyficznych białek indukowanych przez biogeny
· Powstawanie fitoalaksyn
Ochroniacze1991