CZESKA ‘NOWA FALA’
1. Ramy czasowe:
· lata 1961 –1968
· przełomowy rok 1963 – wyjście na ekrany takich filmów jak: „O czymś innym” V.Chitylowej; „Czarny Piotruś” M. Formana; „Gdy przychodzi kot” V.Jasnego
2. Sytuacja historyczno-polityczna
· Od 1918 do 1992 roku Czechy nie są pojedynczym państwem, istnieją na mapie Europy jako Czechosłowacja
· Lata 50. – realizm socjalistyczny
· 4 stycznia 1968 Alexander Dubček zostaje I sekretarzem Komunistycznej Partii Czechosłowacji, a 5 stycznia rozpoczyna się Praska Wiosna
· 21 sierpnia 1968 r., wojska pięciu państw Układu Warszawskiego wtargnęły do Czechosłowacji
· Koniec 1968 i początek 1969 roku był okresem wielkiej aktywności związków zawodowych, organizacji studenckich i - mimo przywrócenia cenzury – mediów
· Partia cofała się już wtedy pod presją "normalizatorów", lecz społeczeństwo, obudzone w poprzednich miesiącach, nadal się broniło
· Przełom przyniósł dopiero 17 kwietnia 1969 roku, kiedy po ustąpieniu Alexandra Dubčeka pierwszym sekretarzem Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Czechosłowacji został Gustáv Husák
3. Twórcy:
Czeska ‘Nową Fale’ tworzą trzy pokolenia reżyserów:
a) Pokolenie najstarsze –m.in. Jaroslav Mach
b) Reżyserzy średniego pokolenia:
· Karel Kachyna
· Vojtek Jasny
· Jan Kadar
· Elmar Klos
· Zdynek Brynych
c) Twórcy najmłodszego pokolenia – czołowi przedstawiciele, wywodzący się z FAMU(wydział w szkole filmowej) – i ich ważniejsze filmy :
· Milos Forman – „Czarny Piotruś”, „Miłośc blondynki”, "Pali się moja panno", „Odlot”, „Lot nad kukułczym gniazdem”
· Jizi Menzel – „Perły na dnie”, „Pociągi pod specjalnym nadzowrem”
· Vera Chytilowa – „Stokrotki”, „Gra o jabłko”
· Jan Nemec – „O uroczystości i gościach”, „Nieznośna lekkość bytu”
· Ivan Passer – „Intymne oświetlenie“
· Juraj Jakubisko – „Milczenie”, „Deszcz”
· Jaromil Jires – „Żart“, „Waleria i tydzień cudów“
· Evald Schorm – „Intrygantki”, „Dom radości”
Wielu twórców wyemigrowało, wśród nich: Milos Forman, Ivan Passer, Vojtek Jasny, Jan Nemec, Jan Kadar, Elmar Klos, Zdynek Brynych
4. Stosunek do tradycji:
· Fascynacja Francuską Nową Falą (ale nie „pochłonięcie” jej w całości) połączona z prozą czeską
· Tradycja kina społecznego
· Szwejk i jego charakterystyczne cechy (rubaszność, konformizm, stoicyzm, zdrowy rozsądek, kultura plebejska), to postać, przez pryzmat której patrzymy na czeskich bohaterów
· Tradycja kammerspiele’u
· Kino komediowe, fantastyczno-groteskowe
· Filmy o II wojnie światowej (ale podejście do nich z dystansem, a nie jako rozliczenie)
· Czeska wytwórnia filmowa BABBANDOV – nie zniszczona przez Niemców w czasie wojny, a nawet rozbudowana przez nich
5. Inspiracje literackie Twórców czeskiej „Nowej Fali”:
· B. Hrabal – duet gównie z J.Menzelem („Pociągi pod specjalnym nadzorem”, „Skowronki na uwięzi”, „Postrzyżyny”, „Święto przebiśniegu”) ale i z innymi twórcami, głównie przez film „Perły na dnie”, gdzie opowiadanie Hrabala przedstawiła piątka reżyserów: V. Chytilova, J.Jires, J.Menzel, J.Nemec, E.Schorm
· M. Kundera
· J. Skvorecky
· F. Kafka
· J. Haszka
· K. Capek
6. Główne zjawiska przejawiające się filmach czeskiej ‘Nowej Fali’:
· brak jednolitego programu
· fascynacja Francuską Nową Falą
· czerpanie z literatury (proza czeska)
· skłonność do formy paradokumentalnej (np. M. Forman, E.Schorm)
· skłonność do stylizacji i alegorii (np. V. Chytilova, J. Herze)
· manifestowanie nonkonformizmu (szczególnie u V.Chytilovej)
· powrót do czasów okupacji („Sklep przy głównej ulicy” Elmar Klos, Ján Kadár), ale nie w celu rozliczenia się z tym okresem
· kino kreacyjne z filozoficznymi podtekstami (np. „O uroczystości i gościach” J.Nemec)
· zaufanie do rzeczywistości:
- całkowite, wpisane w samą filozofię istnienia (np. „Intymne oświetlenie” Passera);
- pozostające na powierzchni obserwowanych zjawisk, przeniknięte wahaniem i niepokojem (np. u Menzla i Chytilovej)
· indywidualizm temperowany przenikliwą i bystrą samooceną
· autoportrety filmowe ukazują bohaterom, że nie są doskonali i że świat sobie bez nich poradzi (dotyczyło to zarówno sfery prywatności jak i obszaru działań społecznych)
· indywidualizm i uniwersalizm rozumiany inaczej niż w Polsce
· nie ma patosu i profetyzmu, bo nie ma bohatera-samotnika, który rozstrzyga problemy moralne i jako artysta walczy o „rządy dusz”
· religia odsunięta z pola widzenia (tj. wcześniej metafizyka)
· rozczarowanie polityką i niechęć do społecznych form działania prowadzi nowofalowych artystów do punktu, w którym nie potrafią pogodzić się z nienormalną sytuacją, ale nie widzą też drogi wyjścia
· ironia, śmiech, dystans, z którymi łatwiej podchodziło się do zastanej rzeczywistości
2
Otruty_Chomik