• Stosunkowo jednorodna wiązka promieniowania rentgenowskiego po przejściu przez ciało pacjenta, w następstwie procesów pochłaniania i rozpraszania, ulega znacznemu zróżnicowaniu. Budowę badanego obszaru można przedstawić po ujawnieniu zmian osłabienia promieniowania i prezentacji ich w postaci czytelnej dla oka ludzkiego
Teoria obrazu rtg
• Jakość, a tym samym wartość rozpoznawcza, obrazu radiologicznego zależy od wielu czynników. Można je podzielić na 5 zasadniczych grup zależnych od: pacjenta, czynników technicznych, geometrycznych zasad rzutu oraz metod rejestracji i prezentacji obrazu.
Zależne od pacjenta:
• budowa pacjenta
• właściwości fizykochemiczne badanych narządów i tkanek
• niezależna od woli ruchomość badanych narządów
• świadomy lub nieświadomy ruch badanej części ciała
Czynniki techniczne
• Wielkość ogniska lampy
• Rodzaj i stopień filtracji lampy
• Ograniczenie wiązki promieniowania
• Dobór warunków ekspozycji (kV, mAs)
• Rodzaj kratki przeciwrozproszeniowej
• Stabilność mechaniczna różnych części aparatu rentgenowskiego
Zależne od geometrycznych zasad rzutu
• Odległość ognisko-pacjent-system rejestracji
• Przebieg promienia centralnego
• Rzut obiektu na płaszczyznę badania
Metody rejestracji
Analogowe:
• Czułość błony halogenosrebrowej
• Rodzaj ekranu wzmacniającego
• Przyleganie ekranu wzmacniającego do błony
• Temperatura wywoływacza.
• Czas wywoływania
• Rodzaj i stan odczynników (wywoływacz, utrwalacz)
Cyfrowe
• Rodzaj matrycy
• Zakres i poziom przenoszenia wartości pomiarowych
• Stosunek sygnału do szumu
• Odpowiednie wtórne przetworzenie obrazu
• Sposoby prezentacji obrazu
Przenikliwość promieniowania X
• Proces osłabienia promieni X po przejściu przez ciało pacjenta w czasie badań radiologicznych odbywa się głównie w następstwie pochłaniania z udziałem zjawiska fotoelektrycznego i rozpraszania (rozpraszanie klasyczne, zjawisko Comptona).
Budowa fizykochemiczna badanego obiektu
Osłabienie promieniowania po przejściu przez ciało pacjenta zależy od 4 zasadniczych czynników:
• długości fali - energii promieniowania,
• efektywnej liczby atomowej związków i tkanek; (średnia wynikająca z procentowego składu liczby atomowej pierwiastków tworzących tkankę),
• gęstości badanej struktury,
• grubości badanego obiektu.
• Ilościowy udział wymienionych czynników wyraża się następująco: pochłanianie promieniowania jest proporcjonalne do trzeciej potęgi długości fali i trzeciej potęgi liczby atomowej oraz wprost proporcjonalne do gęstości materii.
• Osłabienie promieniowania w zależności od grubości warstwy wyraża się wzorem:
Id = lo x e‾ µd
• gdzie: Id - natężenie promieniowania po przejściu warstwy,
• lo - natężenie promieniowania padającego na badany obiekt,
• e - podstawa logarytmów naturalnych (2,7183),
• µ - liczbowy współczynnik osłabienia dla danej substancji,
• d - grubość warstwy.
Względne gęstości powietrza i niektórych tkanek
• Powietrze 0,0013
• Płuca 0,2
• Tłuszcz 0,92
• Woda 1,0
• Tkanki miękkie od 1,01 do 1,06
• Chrząstka 1,09
• Kości 1,9
• W czasie radiografii konwencjonalnej, dzięki znacznym różnicom osłabienia promieniowania, można odzwierciedlić i zróżnicować na błonie rentgenowskiej powietrzne płuca, zbiorniki gazu, tkanki miękkie, zwapnienia i kości. W celu uwidocznienia światła przewodu pokarmowego i światła naczyń krwionośnych podaje się odpowiednie środki cieniujące.
• Promień centralny jest to hipotetyczna linia wychodząca ze środka ogniska lampy i stanowiąca oś centralną stożka promieniowania. Większość badań radiologicznych wykonuje się przy prostopadłym przebiegu promienia centralnego w stosunku do płaszczyzny błony rentgenowskiej (kasety).
• Wiązka promieniowania ma wówczas kształt stożka lub piramidy, którego szczyt stanowi ognisko lampy, a podstawę błona rentgenowska.
Wielkość badanej struktury na zdjęciu będzie zależna od odległości między ogniskiem a błoną oraz badanym przedmiotem a błoną. Zmniejszenie odległości między ogniskiem lampy a kasetą (błoną) oraz oddalenie badanego obiektu od błony powoduje jego powiększenie.
Zależność między odl. przedmiotu od błony rtg a jego wielkością na zdjęciu
• Zniekształcenia związane z odległością
O-F można zminimalizować, umieszczając badaną część ciała możliwie blisko kasety przy zachowaniu dużej odległości między ogniskiem lampy a błoną.
Rutynowe badania układu kostnego wykonuje się z odległości 90-100 cm, badania narządów klatki piersiowej z odległości 180-200 cm.
• Obraz rentgenowski jest rzutem trójwymiarowego obiektu przestrzennego na płaszczyznę błony. Jest obrazem dwuwymiarowym. W zależności od położenia badanej struktury w stosunku do wiązki promieniowania może dojść do istotnych zniekształceń obiektu. Dzieli się je na zniekształcenia projekcyjne i zniekształcenia wynikające z sumowania cieni.
Zniekształcenia projekcyjne
• powodują, że obraz narządu może się różnić od stanu rzeczywistego wielkością i kształtem. Warunkiem uzyskania możliwie rzeczywistego obrazu badanego obiektu jest przestrzeganie zasady projekcji centralnej, tzn. kierowanie wiązki promieni na środek badanej struktury prostopadle do jej osi długiej i do kasety.
• Części i narządy ciała ludzkiego mają kształt brył nieforemnych. Całkowite uniknięcie zniekształceń jest praktycznie niemożliwe. Dlatego większość zdjęć wykonuje się w dwóch prostopadłych do siebie płaszczyznach.
Sisi199