Diagnozowanie ryzyka dysleksji.pdf

DIAGNOZOWANIE RYZYKA DYSLEKSJI

Artykuþ na podstawie ksiĢŇki áRyzyko dysleksji, problem i diagnozowanieÑ

M. Bogdanowicz, Wydaw. áHarmoniaÑ, Wyd. I, Gdaısk 2002.

Rozwj psychofizyczny wiħkszoĻci dzieci w wieku przedszkolnym mieĻci siħ w

granicach norm dla wieku i jest w miarħ harmonijny. Jednak istnieje pewien procent

dzieci, ktre od najmþodszych lat Ňycia wykazujĢ odmienne tempo rozwoju. SĢ wĻrd nich

dzieci o rozwoju przyspieszonym, opŅnionym, a takŇe dzieci z dysharmoniami

rozwojowymi, czyli tzw. fragmentarycznymi deficytami rozwojowymi. SĢ to dzieci, u

ktrych mogĢ wystĢpię specyficzne trudnoĻci w uczeniu siħ. Specyficzny charakter majĢ

miħdzy innymi trudnoĻci w czytaniu i pisaniu. OdkĢd do programu dydaktycznego klas

zerowych wprowadzono naukħ czytania i przygotowanie do pisania, trudnoĻci w uczeniu

siħ mogĢ pojawiaę siħ jeszcze przed podjħciem obowiĢzku szkolnego, a wiħc w wieku

przedszkolnym, zapowiadajĢc specyficzne trudnoĻci w czytaniu i pisaniu (tzw. dysleksjħ

rozwojowĢ) na dalszych etapach ksztaþcenia. Dzieje siħ tak w przypadkach

nieharmonijnego rozwoju psychoruchowego dzieci, ktrego przyczynĢ sĢ parcjalne

opŅnienia w rozwoju funkcji percepcyjno-motorycznych, uczestniczĢcych w nabywaniu

umiejħtnoĻci czytania i pisania. Chodzi tutaj o zaburzenia funkcji jħzykowych,

spostrzegania (wzrokowego, sþuchowego), a takŇe motoryki, uwagi, pamiħci (wzrokowej,

sþuchowej, ruchowej), lateralizacji (stronnoĻci ciaþa) i orientacji w przestrzeni. Wobec

mþodszych dzieci (najczħĻciej w wieku przedszkolnym), wykazujĢcych wybircze

zaburzenia w rozwoju psychoruchowym, ktre mogĢ warunkowaę wystĢpienie

specyficznych trudnoĻci w czytaniu i pisaniu stosuje siħ termin: áryzyko dysleksjiÑ. Nazwħ

tĢ stosuje siħ rwnieŇ w odniesieniu do uczniw, ktrzy napotykajĢ na pierwsze, lecz

nasilone trudnoĻci w nauce, pomimo inteligencji w normie, dobrze funkcjonujĢcych

narzĢdw zmysþw i wþaĻciwej opieki dydaktycznej i wychowawczej.

Terminy áryzyko dysleksjiÑ czy ádzieci ryzyka dysleksjiÑ zostaþy po raz pierwszy

zaprezentowane przez prof. Martħ Bogdanowicz w 1993 roku na Oglnopolskiej

Konferencji Polskiego Towarzystwa Dysleksji w Gdaısku i szybko siħ rozpowszechniþy,

w stosunku do dzieci w przedziale wiekowym od okresu poniemowlħcego do okoþo 8 roku

Ňycia dziecka.

Ryzyko dysleksji jest najbardziej prawdopodobne u dzieci:

1. pochodzĢcych z nieprawidþowo przebiegajĢcej ciĢŇy i skomplikowanego porodu Î

sĢ to dzieci urodzone przedwczeĻnie, w zamartwicy, z niskĢ wagĢ urodzeniowĢ, w

zþym stanie fizycznym (w skali Apg poniŇej 6 pkt).

2. obciĢŇonych genetycznie Î w rodzinie wystħpuje dysleksja, opŅnienia w rozwoju

mowy, leworħcznoĻę

3. u ktrych moŇna zaobserwowaę dysharmonie w rozwoju psychomotorycznym Î

tzn. wystħpujĢ u nich symptomy ryzyka dysleksji.

Dzieci áryzyka dysleksjiÑ mogĢ byę identyfikowane przez rodzicw, nauczycieli,

logopedw na podstawie charakterystycznych symptomw. Niekiedy pojawiajĢ siħ one juŇ

w okresie niemowlħcym. Objawy ryzyka dysleksji sĢ moŇliwe do rozpoznania na

podstawie uwaŇnej obserwacji dziecka, ktrĢ moŇna prowadzię zgodnie z listĢ objaww

ryzyka dysleksji opracowanĢ przez prof. M. Bogdanowicz.

Uwzglħdnia ona takie aspekty rozwoju psychoruchowego dziecka jak:

- rozwj motoryki (duŇej i maþej)

- funkcje wzrokowe

- koordynacjħ wzrokowo-

ruchowĢ

- funkcje jħzykowe

- lateralizacjħ

- orientacjħ w schemacie ciaþa i

przestrzeni

- orientacjħ w czasie

- czytanie

- pisanie (w okresie szkolnym)

WIEK NIEMOWLĦCY (0-PIERWSZY ROK ņYCIA)

• Motoryka duŇa - opŅniony lub nietypowy rozwj ruchowy

Dzieci nie raczkujĢ lub maþo raczkujĢ, gorzej utrzymujĢ rwnowagħ w postawie

siedzĢcej i stojĢcej.

• Minimalne dysfunkcje neurologiczne, jak np. obniŇony tonus miħĻniowy,

utrzymujĢce siħ pierwotne odruchy wrodzone, ktre powinny zaniknĢę do koıca

pierwszego roku Ňycia.

WIEK PONIEMOWLĦCY (2-3 LATA)

Motoryka duŇa - opŅniony rozwj ruchowy.

Dzieci majĢ trudnoĻci z utrzymaniem rwnowagi, automatyzacjĢ chodu. PŅniej

zaczynajĢ chodzię, biegaę;

Motoryka maþa - opŅniony rozwj motoryki rĢk

Dzieci sĢ maþo zrħczne manualnie, nieporadne w samoobsþudze (np. myjĢc rħce,

ubierajĢc siħ, jedzĢc þyŇkĢ, zapinajĢc duŇe guziki), a takŇe maþo sprawne w za-

bawach manipulacyjnych (np. polegajĢcych na budowaniu z klockw);

Funkcje wzrokowe, koordynacja wzrokowo-ruchowa - opŅnienie rozwoju

grafomotorycznego

Dzieci nie prbujĢ same rysowaę, w wieku 2 lat nie naĻladujĢ rysowania linii, w

wieku 2 lat 6 miesiħcy nie potrafiĢ naĻladowaę kierunku poziomego i pionowego

linii, w wieku 3 lat nie umiejĢ narysowaę koþa;

Funkcje jħzykowe - opŅnienie rozwoju mowy

Dzieci pŅniej wypowiadajĢ pierwsze sþowa (w pierwszym roku Ňycia), w wieku 2

lat - zdania proste i w wieku 3 lat - zdania zþoŇone.

WIEK PRZEDSZKOLNY (3-5 LAT)

Motoryka duŇa - niska sprawnoĻę ruchowa w zakresie ruchw caþego ciaþa,

ktra objawia siħ tym, Ňe dziecko:

- sþabo biega,

- ma kþopoty z utrzymaniem rwnowagi, np. podczas chodzenia po linii krawħŇnika,

- z trudem uczy siħ jeŅdzię na rowerku trzykoþowym, hulajnodze,

- jest niezdarne w ruchach, Ņle funkcjonuje w zabawach ruchowych

Motoryka maþa - sþaba sprawnoĻę ruchowa rĢk, ktrej symptomami sĢ:

- trudnoĻę i niechħę do wykonywania czynnoĻci samoobsþugowych, np. zapinania

maþych guzikw, sznurowania butw, zabaw manipulacyjnych, takich jak

nawlekanie korali.

Koordynacja wzrokowo-ruchowa, w zakresie ktrej zaburzenia objawiajĢ siħ:

- trudnoĻciami z budowaniem z klockw,

- niechħciĢ dziecka do rysowania, wykonywaniem bardzo uproszczonych rysunkw,

- poprzez sposb trzymania oþwka w palcach (nieprawidþowy chwyt) - dziecko

rysujĢc za mocno lub za sþabo go przyciska,

- brakiem umiejħtnoĻci rysowania koþa - w wieku 3 lat, kwadratu i krzyŇa -w wieku

4 lat, trjkĢta i kwadratu opartego na kĢcie - w wieku 5 lat

Funkcje wzrokowe - zaburzenia w rozwoju objawiajĢ siħ:

- nieporadnoĻciĢ w rysowaniu (rysunki bogate treĻciowo, lecz prymitywne w

formie),

- trudnoĻciami w skþadaniu wedþug wzoru obrazkw pociħtych na czħĻci, puzzli,

wykonywaniu ukþadanek, mozaiki

Funkcje jħzykowe - zaburzenia w rozwoju stajĢ siħ widoczne poprzez:

- opŅniony rozwj mowy,

- nieprawidþowĢ artykulacjħ wielu gþosek,

- jako trudnoĻci z wypowiadaniem nawet niezbyt zþoŇonych wyrazw (czħste

przekrħcanie wyrazw), wydþuŇony okres posþugiwania siħ neologizmami

- trudnoĻci z rozpoznawaniem i tworzeniem rymw,

- trudnoĻci z zapamiħtaniem i przypominaniem nazw (szczeglnie sekwencji nazw,

takich jak pory dnia, nazwy posiþkw),

- trudnoĻci z zapamiħtaniem krtkich wierszykw i piosenek,

- trudnoĻci z budowaniem wypowiedzi, uŇywanie gþwnie rwnowaŇnikw zdaı i

zdaı prostych, maþy zasb sþownictwa;

Lateralizacja - opŅniony rozwj

- brak przejaww preferencji jednej rħki,

Orientacja w schemacie ciaþa i przestrzeni - opŅnienie orientacji

- z koıcem wieku przedszkolnego dziecko nie umie wskazaę prawej rħki (myli siħ).

KLASA O (6-7 LAT)

Objawy jak wyŇej oraz:

Ö Motoryka duŇa - obniŇona sprawnoĻę ruchowa, ktra objawia siħ tym, Ňe

- sþabo biega, skacze,

- ma trudnoĻci z wykonywaniem ęwiczeı rwnowaŇnych, takich jak chodzenie po

linii, stanie na jednej nodze,

- ma trudnoĻci z uczeniem siħ jazdy na nartach, þyŇwach, rowerze, hulajnodze;

Ö Motoryka maþa - maþa sprawnoĻę manualna, dla ktrej charakterystyczne sĢ:

- trudnoĻci z wykonywaniem precyzyjnych ruchw w zakresie samoobsþugi, np. z

zawiĢzywaniem sznurowadeþ na kokardkħ., uŇywaniem widelca, noŇyczek,

- trudnoĻci z opanowaniem prawidþowych nawykw ruchowych podczas rysowania i

pisania, np. dziecko pomimo wielu ęwiczeı niewþaĻciwie trzyma oþwek w

palcach, w niewþaĻciwym kierunku kreĻli linie pionowe (od doþu do gry) i

poziome (od prawej do lewej);

Ö Koordynacja wzrokowo-ruchowa - zaburzenia objawiajĢ siħ:

- trudnoĻciami z rzucaniem i chwytaniem piþki,

- dziecko Ņle trzyma oþwek w palcach (nieprawidþowy chwyt), ma trudnoĻci z

rysowaniem szlaczkw, odtwarzaniem zþoŇonych figur geometrycznych (np.

rysowaniem rombu w wieku 6Ï7 lat);

Ö Funkcje jħzykowe - zaburzenia objawiajĢ siħ jako:

- wadliwa wymowa, przekrħcanie trudnych wyrazw (przestawianie gþosek i sylab,

asymilacje gþosek, np.sosa lub szosza),

- bþħdy w budowaniu wypowiedzi, bþħdy gramatyczne,

- trudnoĻci z poprawnym uŇywaniem wyraŇeı przyimkowych wyraŇajĢcych

stosunki przestrzenne: nad - pod, za - przed, wewnĢtrz - na zewnĢtrz,

- trudnoĻci z rŇnicowaniem podobnych gþosek (np. z-s, b-p, k-g) w porwnywanych

sþowach typu: kosa - koza lub tzw. sztucznych: resa - reza,

- mylenie nazw zbliŇonych fonetycznie,

- trudnoĻci z dokonywaniem operacji (analizy, syntezy, opuszczania, dodawania,

zastħpowania, przestawiania) na czĢstkach fonologicznych (logotomach, sylabach,

gþoskach) w takich zadaniach, jak wydzielanie sylab i gþosek ze sþw, ich

syntetyzowaniem (zaburzenia analizy i syntezy gþoskowej i sylabowej),

analizowaniem struktury fonologicznej sþw (np. w poleceniach typu odszukaj

sþowa ukryte w nazwie álewkonia", o czym myĻlħ: Baba ..aga, co to znaczy

ákapiekasek", ákarwony czepturek"), rozpoznawaniem i tworzeniem rymw i

aliteracji (np. w poleceniach typu: wymyĻl rym do sþowa ámama", ktre sþowa siħ

rymujĢ: áTomek-Adam-domek" a ktre sþowo brzmi inaczej; ktre brzmiĢ

podobnie ákolejka-pociĢg-kolega"),

- trudnoĻci z zapamiħtywaniem wiersza, piosenki, wiħcej niŇ jednego polecenia w

tym samym czasie,

- trudnoĻę z zapamiħtywaniem nazw,

- trudnoĻę z zapamiħtywaniem materiaþu uszeregowanego w serie i sekwencje,

takiego jak nazwy dni tygodnia, pr roku, kolejnych posiþkw, sekwencji czasowej:

wczoraj - dziĻ -jutro i sekwencji cyfr: szeregw 4-cyfrowych;

Ö Funkcje wzrokowe - zaburzenia, ktre moŇna dostrzec, gdy dziecko ma:

- trudnoĻci z wyrŇnianiem elementw z caþoĻci, a takŇe z ich syntetyzowaniem w

caþoĻę, np. podczas budowania wedþug wzoru konstrukcji z klockw lego,

ukþadania mozaiki, trudnoĻci z wyodrħbnianiem szczegþw rŇniĢcych dwa

obrazki,

- trudnoĻci z odrŇnianiem ksztaþtw podobnych (np. figur geometrycznych, liter m-

n, lÏtÏþ) lub identycznych, lecz inaczej poþoŇonych w przestrzeni (np. liter p-g-b-

d);

Ö Lateralizacja - opŅnienie rozwoju lateralizacji - obserwujemy brak ustalenia

rħki dominujĢcej; dziecko nadal jest oburħczne;

Ö Orientacja w schemacie ciaþa i przestrzeni - opŅnienie rozwoju orientacji w

schemacie ciaþa i przestrzeni, ktre objawia siħ tym, Ňe dziecko:

- ma trudnoĻci ze wskazywaniem na sobie czħĻci ciaþa, gdy okreĻla terminami:

prawe - lewe (np. prawa i lewa rħka, noga, ucho);

- nie umie okreĻlię kierunku na prawo i na lewo od siebie (np. droga na prawo, drzwi

na lewo);

- orientacja w czasie - zaburzenia dotyczĢce trudnoĻci z okreĻlaniem pory roku, dnia;

Ö Czytanie - nasilone trudnoĻci w nauce czytania

- np. czyta bardzo wolno,

- gþwnie gþoskuje i nie zawsze dokonuje poprawnej wtrnej syntezy,

- przekrħca wyrazy,

- nie rozumie przeczytanego zdania;

Ö Pierwsze prby pisania - moŇna zaobserwowaę, Ňe dziecko:

- czħsto pisze litery i cyfry zwierciadlanie,

- odwzorowuje wyrazy, zapisujĢc je od strony prawej do lewej.

WIEK SZKOLNY (KLASA L - III)

Motoryka duŇa, czyli maþa sprawnoĻę ruchowa caþego ciaþa; dziecko:

- ma trudnoĻci z opanowaniem jazdy na hulajnodze, dwukoþowym rowerze,

wrotkach, þyŇwach, nartach,

- niechħtnie uczestniczy w zabawach ruchowych i lekcjach w-f, poniewaŇ ma

trudnoĻci z wykonywaniem niektrych ęwiczeı, np. ukþadw gimnastycznych;

Motoryka maþa, czyli obniŇona sprawnoĻę ruchowa rĢk - dziecko:

- nie opanowaþo w peþni czynnoĻci samoobsþugowych zwiĢzanych z ubieraniem siħ,

myciem i jedzeniem (noŇem i widelcem);

Koordynacja wzrokowo-ruchowa - zaburzenia objawiajĢ siħ:

- trudnoĻciami z rzucaniem do celu i chwytaniem,

- niechħciĢ do rysowania i pisania,

- poprzez sposb trzymania oþwka/dþugopisu - dziecko zbyt mocno przyciska

oþwek/dþugopis przez co rħka szybko siħ mħczy

- trudnoĻciami z rysowaniem szlaczkw w liniaturze zeszytu, odtwarzaniem

zþoŇonych figur geometrycznych,

- poprzez niski poziom graficzny rysunkw i pisania - dziecko ábrzydko" rysuje

(poziom wykonania - nieadekwatny do wieku Ňycia) i niestarannie pisze (nie

mieĻci siħ w liniaturze, pisze wolno);

Funkcje wzrokowe - objawy zaburzeı to:

- trudnoĻci z wyrŇnianiem elementw z caþoĻci i/lub z ich syntetyzowaniem w

caþoĻę, np. podczas budowania wedþug wzoru konstrukcji z klockw, ukþadania

mozaiki,

- trudnoĻci z wyodrħbnianiem szczegþw rŇniĢcych dwa obrazki,

- trudnoĻci z odrŇnianiem ksztaþtw podobnych (np. liter m-n, 1-t-þ) lub iden-

tycznych, lecz inaczej poþoŇonych w przestrzeni (np. liter p-g-b-d);

Funkcje jħzykowe - objawy zaburzeı to:

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: