Wadsworth B.H. - Teoria Piageta, R. 1,2,3
1. Z historii badań Piageta:
- wpływ na późniejsze badania miało jego przygotowanie i praktyka w dziedzinie biologii
- prace nad małżami (ich interakcja ze środowiskiem, przystosowanie)
Wnioski:
§ czynności biologiczne są aktami adaptacji do środowiska fizycznego i pomagają je organizować
§ umysł i ciało nie pracują niezależnie od siebie i czynności umysłowe podlegają tym samym prawom, co czynności biologiczne à ujmowanie rozwoju intelektualnego prawie tak samo, jak biologicznego
§ czynności intelektualne to czynności organizowania środowiska i adaptacji do niego
§ pojęcia opisujące rozwój biologiczny są pomocne w opisywaniu rozwoju intelektualnego
§ podstawowe zasady rozwoju poznawczego są takie same jak biologicznego
§ organizacja i adaptacja nie są odrębnymi procesami
§ funkcjonowanie intelektualne to szczególna forma aktywności biologicznej
§ czynności intelektualne oraz biologiczne są częściami tego samego procesu, za pomocą którego organizm dostosowuje się do środowiska i organizuje doświadczenie.
2. Schemat (!) - struktura poznawcza lub umysłowa, dzięki której jednostki przystosowują się intelektualnie do otoczenia i organizują je (pojęcie pozwalające wyjaśnić raczej stałe reakcje ludzi na bodźce)
§ odpowiedniki umysłowe biologicznych narządów służących adaptacji (np. żołądek:P)
§ psychiczne struktury lub procesy, które adaptują się i zmieniają wraz z rozwojem umysłowym.
§ nie mają swoich fizycznych odpowiedników i nie są obserwowalne à są konstruktami hipotetycznymi (zakłada się ich istnienie)
§ forma: pojęcia lub kategorie (mama, faceci z wąsami)
§ używane są do przetwarzania, identyfikowania oraz klasyfikowania docierających bodźców
§ dzięki nim organizm jest w stanie rozróżniać i generalizować bodźce (wydarzenia)
§ w miarę rozwoju schematy dziecka stają się coraz bardziej ogólne, sprecyzowane, zróżnicowane
§ nigdy nie przestają się zmieniać i stawać coraz bardziej wyrafinowane
§ schematy dorosłości mają swoje źródła w schematach z wczesnego dzieciństwa
§ metafora katalogu: najpierw kilka dużych kart, na których wszystko jest zapisane à coraz więcej „fiszek”, na których są coraz to nowsze klasyfikacje (np. najpierw mylenie krowy z psem, bo pasuje do dostępnego dziecku schematu – dostrzeganie podobieństw, a nie różnic)
§ organizują zdarzenia na podstawie ich ogólnych cech (spostrzeganie i klasyfikowanie)
§ powtarzalne zdarzenia psychologiczne, gdyż dziecko wielokrotnie klasyfikuje bodźce w ten sam sposób, logiczny, spójny (konsekwentna klasyfikacja krów jako psów:P)
Niemowlęta:
§ w chwili urodzenia schematy są z natury odruchowe (można o nich wnioskować z odruchowych czynności motorycznych tj. ssanie, chwytanie) – noworodki ssą cokolwiek co znajdzie się w ich ustach (ogólny schemat ssania)
§ w niedługim czasie niemowlaki zaczynają różnicować – ssą tylko to, co daje mleko (różnicowanie: dwa schematy ssania)
§ różnicowanie odbywanie się nie za pomocą aparatu umysłowego, ale za pomocą aparatu odruchowego i motorycznego à różnicowanie na elementarnym poziomie są prekursorami późniejszych „czynności umysłowych”
§ wraz z rozwojem schematy stają się coraz liczniejsze, bardziej zróżnicowane i wyrafinowane (coraz bardziej złożona sieć; nie nazywa się krowy psem do końca życia)
§ schematy osoby dorosłej rozwijają się dzięki procesom adaptacji i organizacji z sensomotorycznych schematów dziecka à rozwój intelektualny jest ciągłym procesem konstrukcji i rekonstrukcji
§ schematy są odzwierciedlane poprzez zachowania dziecka, które powtarzają się w toku aktywności poznawczej (jest to coś więcej niż zachowanie, bo są to wewnętrzne struktury, z których wypływa zachowanie)
§ schemat obejmuje cały zestaw odrębnych, lecz podobnych sekwencji działania - „Każdy schemat jest skoordynowany z pozostałymi, sam zaś stanowi całość o zróżnicowanych częściach” - Piaget;
§ pojęcia zmieniają się – schematy są ich strukturalnymi odpowiednikami (schematy poznawcze dorosłego wyodrębniają się z sensomotorycznych schematów dziecka za pomocą asymilacji
i akomodacji)
3. Asymilacja – tłumaczy zmiany ilościowe:
(termin zapożyczony z biologii, analogiczny proces do odżywiania: pokarm jest trawiony i asymilowany do odpowiedniej postaci; tu: doświadczenie)
§ proces poznawczy, dzięki któremu nowe treści percepcyjne, motoryczne czy pojęciowe włączane są do istniejących schematów lub wzorów zachowania (dopasowywanie nowego bodźca do tych znanych, np. krowa to pies); zdobywanie doświadczenia
§ inaczej: poznawczy proces umieszczania (klasyfikowania) nowego bodźca w istniejącym schemacie
§ występuje nieustannie :>
§ nie powoduje zmiany schematu, ale wpływa na jego rozbudowę à stanowi czynnik rozwoju (metafora: napełnianie balonu powietrzem – powiększenie, ale bez zmiany kształtu)
§ jest częścią procesu, za pomocą którego jednostka przystosowuje się poznawczo i organizuje swoje otoczenie
+ jest zawsze produktem końcowym, musi nastąpić także po akomodacji
2. Akomodacja – tłumaczy zmiany jakościowe:
· występuje, kiedy bodziec nie może zostać zasymilowany (nie ma schematu, do którego by pasował)
· dwie formy akomodacji: tworzenie nowych schematów lub modyfikacja starych à skutek -zmiana lub rozwój struktur poznawczych (schematów)
AKOMODACJA + ASYMILACJA = adaptacja intelektualna i rozwój struktur intelektu (wzrost i rozwój struktur poznawczych oraz wiedzy)
* Inne założenia teorii:
§ schematy są konstruowane wewnętrznie, a ich budulcem jest doświadczenie
§ odzwierciedlają aktualny poziom rozumienia i wiedzy dziecka o świecie
§ zostały skonstruowane, więc nie są wiernymi kopiami rzeczywistości
§ ich formy są zdeterminowane przez wzorzec asymilacji i akomodacji doświadczenia jednostki i z czasem coraz bardziej są podobne do rzeczywistości
§ asymilacja i akomodacja przeistaczają prymitywne schematy niemowląt w bardziej wyrafinowane schematy dorosłych;
§ żadne zachowanie nie jest w całości akomodacją lub asymilacją
o zabawa: bardziej charakterystyczna asymilacja
o naśladowanie: bardziej charakterystyczna akomodacja
Asymilacja - bodźce zmuszane są do dopasowania się do struktury poznawczej osoby je przetwarzającej; wzrost (zmiany ilościowe, dodawanie elementów do istniejących struktur)
Akomodacja - osoba jest zmuszana do zmiany swoich schematów tak, by pasowały do nowych bodźców, których nie była w stanie zasymilować; rozwój (zmiany jakościowe)
3. Równoważenie (ani asymilacja, ani akomodacja nie mogą znacznie przeważać):
§ równowaga między asymilacją a akomodacją – samoregulujący się mechanizm, który zapewnia rozwijającemu się dziecku efektywne interakcje z jego otoczeniem; stan, w którym procesy asymilacji i akomodacji są zrównoważone (nierównowaga – gdy nie są zrównoważone – rozdźwięk między tym, co się pojawia, a tym, co jest oczekiwane);
§ równoważenie – przechodzenie z nierównowagi do równowagi; samoregulujący się proces przechodzenia z nierównowagi do równowagi; jego narzędziami są asymilacja i akomodacja; pozwala na włączenie doświadczenia do wewnętrznych struktur (schematów)
§ motywacja – brak równowagi à uruchomienie równoważenia (asymilację lub akomodację)
§ równowaga – warunek konieczny, do którego organizm dąży; stan zrównoważenia struktur poznawczych, które jest osiągane w momencie pomyślnej asymilacji nowych bodźców
§ schematy, których używa dziecko mogą nie współgrać ze schematami osób dorosłych, ale umiejscowienie bodźca w schemacie jest odpowiednie do poziomu rozwoju pojęciowego
§ dziecko doświadczając czegoś nowego próbuje to dopasować do znanych schematów,
- jeśli mu się to uda à krótkotrwała równowaga związana z tym bodźcem
- jeśli nie à następuje akomodacja à później asymilacja bodźca à krótkotrwała równowaga zostaje osiągnięta
§ wzrost i rozwój poznawczy przebiegają podobnie na wszystkich swoich etapach
ROZWÓJ INTELEKTUALNY I INNE CZYNNIKI
1. Rozwój poznawczy ma trzy komponenty: treść, funkcję i strukturę
a) treść – to, co dzieci wiedzą; odnosi się do obserwowalnych zachowań sensomotorycznych lub pojęciowych, które odzwierciedlają aktywność intelektualną; zmienia się wraz z wiekiem, jest odmienna u różnych osób;
b) funkcja – dot. cech aktywności intelektualnej – asymilacji i akomodacji, które są bezustannie obecne w trakcie rozwoju;
c) struktura – zakładane właściwości organizacji intelektu (schematy), które wyjaśniają występowanie określonych zachowań; właściwości strukturalne inteligencji, struktur tworzonych przez funkcję i nie dających się wywnioskować z treści zachowania, którego naturę określają; przemiany struktur stanowią główny aspekt rozwoju intelektualnego
+ struktura i treść zmienia się wraz z wiekiem, funkcja nie (!)
+ Piaget interesował się przede wszystkim strukturą inteligencji, mniej funkcją i treścią
+ przeprowadził analizę jakościowych zmian tych struktur poznawczych
2. Działanie i wiedza:
...
dareness