PSYCHOLOGIA PAMIĘCI I UCZENIA ćw. nr 3
Jagodzińska, M. (2008). Psychologia pamięci. Badania, teorie, zastosowania. Gliwice: Wydawnictwo Helion (s. 436-443).
Jak powstają fałszywe wspomnienia?
Należy odróżnić niedokładne wspomnienia od takich, które dotyczą zdarzeń fikcyjnych – pseudowspomnienia osobiste – przykłady:
· J. Piaget – dzielna niania ratuje go przed porwaniem – w rzeczywistości: niania zmyśliła ową historię, aby otrzymać nagrodę od rodziców Piageta;
· D. Bjorklund – w niemowlęctwie ciężko chorował - w rzeczywistości: ciężko zachorował jego brat w wieku 3 lat.
Powyższe pseudowspomnienia są przejawem:
· procesów konstruktywnych w pamięci
· mylenia źródeł informacji zasłyszanego opowiadania, własnych przeżyć i fantazji
Argumenty na rzecz konstruktywnego charakteru wspomnień autobiograficznych pochodzą z badań, w których:
· wytwarzano fałszywe wspomnienia w warunkach eksperymentalnych,
· a następnie sprawdzano, czy pod wpływem sugestii ludzie uwierzą, że doświadczyli określonego zdarzenia i czy wytworzą wspomnienie tego przeżycia.
Okazało się, że ludzie są podatni na manipulacje i potrafią wytworzyć wspomnienie zdarzenia, którego faktycznie nie było.
Fałszywe wspomnienia powstały:
· u 20% studentów poddanych sugestii
· u 40% dzieci
· u 40% studentów – gdy poproszono, żeby wyobrażali sobie opisane zdarzenia ; wspomnienia – żywe, wyraziste, szczegóły kontekstowe i emocjonalne – dotyczące zasugerowanych zdarzeń; mimo wyjaśnień eksperymentatora, że zostali wprowadzeni w błąd, uczestnicy byli przekonani, że ich wspomnienia są prawdziwe!
Czynniki wpływające na kreowanie fałszywych wspomnień:
· subiektywnie rozumiane prawdopodobieństwo danego zdarzenia – jeśli ktoś uzna, że przedstawiona sytuacja mogła mieć miejsce w jego życiu, to stara się skonstruować ją w wyobraźni, wykorzystując fragmenty prawdziwych doświadczeń; nawet zdarzenie, które początkowo wydawało się niemożliwe, może zostać uznane za prawdopodobne dzięki sugestywnym informacjom;
· fałszywe wspomnienia mogą opierać się na rzeczywistości (prawdziwe szczegóły - włączane do fikcyjnych zdarzeń, prawdziwe zdarzenia – uzupełnione fałszywymi szczegółami – uzyskanie nowej interpretacji);
· wyobraźnia uruchomiona przez wstępne informacje o zdarzeniu oraz instrukcję zachęcającą do tworzenia obrazów i opisywania ich;
· błędne przekonanie, że wytworzony konstrukt jest osobistym wspomnieniem – błąd wynika z mylenia źródeł informacji;
· ludzie wierzą we wspomnienia wytworzone pod wpływem sugestii, ponieważ:
- uznali, że zdarzenie jest prawdopodobne,
- skonstruowali wspomnienie z elementami wyobrażeniowymi,
- przypisali je osobistemu doświadczeniu.
Fałszywe wspomnienia są produktem procesów konstruktywnych w pamięci.
Schacter, Norman, Koutstaal rozpatrują ten problem w ramach swojej koncepcji pamięci konstruktywnej:
· podczas kodowania istotne jest to, żeby cechy zdarzenia zostały powiązane w spójną reprezentację (proces wiązania) oraz aby można było odróżnić od siebie poszczególne epizody zarejestrowane w pamięci – gdy te warunki nie są spełnione, pojawiają się błędy w określaniu źródła wspomnienia!
· w obu procesach bierze udział formacja hipokampa – każdy epizod ma swój „indeks” w polu CA3 w hipokampie – indeks wiąże rozproszony wzorzec aktywacji w nowej korze w reprezentację zdarzenia – żeby było możliwe rozdzielenie wzorców aktywacji odpowiadających poszczególnym epizodom, muszą być zarejestrowane przynajmniej minimalne różnice pomiędzy epizodami – taki indeks jest potrzebny, dopóki nie nastąpi konsolidacja epizodu w nowej korze.
Zgodnie z koncepcją pamięci konstruktywnej:
· podczas wydobywania informacji z pamięci następuje aktywacja „indeksu” w CA3 (lub nowej kory, jeśli ślad jest skonsolidowany) za pośrednictwem wskazówek
· stąd aktywacja rozprzestrzenia się na nowa korę i wydobywane są cechy zdarzenia (proces kompletowania wzorca)
· w tym etapie konkretne jest koncentrowanie poszukiwań na określonym epizodzie, żeby uniknąć wydobywania informacji dotyczących innych zdarzeń, które mogą powodować zniekształcenia
· po skompletowaniu cech następuje ustalenie kryteriów potrzebnych do monitorowania źródła wydobytego wzorca
· przy użyciu swobodnych kryteriów wzrasta prawdopodobieństwo zaakceptowania wyobrażeń i fantazji jako elementów zdarzenia zewnętrznego, które nigdy nie wystąpiło
· w procesach koncentrowania poszukiwań i ustalania kryteriów do monitorowania źródła zaangażowana jest kora przedczołowa, zwłaszcza w prawej półkuli.
Odróżnianie wspomnienia zdarzeń prawdziwych od fałszywych:
· zdarzenia prawdziwe:
- zawierają więcej szczegółów percepcyjnych,
- mają lepszą strukturę logiczną,
- przedstawiane są z większą pewnością,
- opisywane są z użyciem większej liczby słów.
· zdarzenia fałszywe:
zdarzają się tak szczegółowe, spójne i przekonujące opisy powyższych zdarzeń, że nawet profesjonaliści nie są w stanie odróżnić ich od autentycznych wspomnień.
dareness