Bohner, G., Wanke, M. (2004). Postawy i zmiana postaw. Rozdział 2. Pomiar postaw (s. 32-60). Gdańsk: GWP.
1. Poziomy pomiaru:
à skala nominalna- najniższy poziom- informacja o tym czy dane obiekty można przyporządkować do tej samej kategorii (np. płeć, kolor skóry)
à skala porządkowa- odzwierciedla uporządkowanie obiektów pod względem danej wartości (np. skala Richtera)
à skala przedziałowa- skala porządkowa + relatywne różnice między wynikami przedstawiają relatywne różnice między obiektami pod względem mierzonej cechy (np. skale temperatury). Skala ta jest najczęściej wykorzystywana przy pomiarach postaw.
à skala ilorazowa- skala przedziałowa + reprezentacja stosunku między samymi wynikami; ma naturalny i stały punkt zerowy
2. Sposoby pomiaru:
a. Bezpośredni (zapytanie o postawę wprost):
Ø Procesy związane z odpowiadaniem na pytanie:
à Dokonywana przez respondenta interpretacja pytania i decyzja, czego pytania dotyczy
à Sygnały dostarczane przez kontekst, które mogą nadawać kierunek interpretacji (badania: Strack, Schwarz i Wanke, 1991 )
à Jeśli postawa nie została wcześniej ukształtowana i zmagazynowana w pamięci to respondenci mogą konstruować ją na bieżąco (z informacji, które przyjdą im na myśl w konkretnej sytuacji) – taka sytuacyjna informacja może wpływać na oceny
à Możliwe źródła wpływu: alternatywne odpowiedzi, użyte skale, osoba przeprowadzająca wywiad, cel badania i in.
à Niechęć respondentów do ujawniania prawdziwych postaw (dopasowywanie do norm społecznych)
à Reaktywność
Ø Narzędzia do bezpośredniego pomiaru postaw:
à Miary jednopozycyjne (ekonomiczne, dość rzetelne i trafne)
à Miary wielopozycyjne (większa rzetelność: wynik oblicza się jako sumę lub średnią ważoną wszystkich pozycji)
ü Dyferencjał semantyczny (Osgood i in., 1957) - Składa się z szeregów dwubiegunowych skal przymiotnikowych, z których każda jest podzielona na siedem kategorii odpowiedzi. Skala rozciąga się od -3 do 3, a liczby dodatnie odnoszą się do pozytywnego przymiotnika. Trzy podstawowe czynniki: wartość, siła i aktywność.
ü Skala Likerta (Likert, 1932) - Badanych prosi się o zaznaczenie w jakim stopniu zgadzają się ze stwierdzeniami dotyczącymi obiektu postaw. Swoje zdanie wyrażają na skalach siedmiostopniowych(lub 5stopniowych), gdzie 1 oznacza całkowity brak zgody, a 7-całkowitą zgodę.
ü skala Thurstone’a (Thurstone, 1928): 1 ETAP- skalowanie bodźca, 2 ETAP- skalowanie osób
Ø Sposoby radzenia sobie ze zniekształceniami odpowiedzi:
à Skala Aprobaty Społecznej (Crowne i Malone, 1964) – mierzy tendencję do przedstawiania się w korzystnym świetle
à Zrównoważony Inwentarz Pożądanych Odpowiedzi (Paulhusa, 1998) - mierzy tendencję do przedstawiania się w korzystnym świetle
à Technika rzekomego wskaźnika postawy (Jones i Sigall, 1971)
Ø Inne czynniki wpływające na pomiar:
à Błąd losowy: źródło: błędne odczytanie pytania, pora badania itp. Błędy te mają tendencję do znoszenia się
à Błąd stały: np. gdy badany chce sprostać oczekiwaniom eksperymentatora
Ø Rzetelność- określenie w jakim stopniu pomiar jest wolny od błędu losowego.
à stałość czasowa
à zgodność wewnętrzna:
ü rzetelność połówkowa
ü wskaźnik alfa Cronbacha- średnia ze wszystkich współczynników rzetelności połówkowej
Ø Trafność teoretyczna- pomiar wolny od błędy losowego i błędu stałego
à trafność zbieżna
à trafność różnicowa
à trafność prognostyczna lub kryterialna
b. Pośredni:
Ø Ukryte miary postaw:
à Metoda wyboru błędu (Hammond, 1948) – pytanie z wymuszonym wyborem odpowiedzi (gdy żadna z odpowiedzi nie jest prawidłowa)
à Miara postaw oparta na błędach w rozumowaniu logicznym (Thistlethwaite, 1950) – metoda wykorzystuje fakt, iż ludzie są b. skłonni uznawać logicznie niepoprawne wnioski w sylogizmach za poprawne, jeśli są one zgodne z ich postawami
à Techniki projekcyjne (np. lista zakupów) – prezentowanie niestrukturalizowanego lub wieloznacznego materiału i oszacowaniu sposobu ich interpretacji
à Miary niereaktywne - Uczestnicy badania w ogóle nie zdają sobie sprawy z faktu pomiaru.
ü Obserwacja zachowania
ü Badanie fizycznych śladów(np.: stopień zużycia płytek posadzki przed eksponatami muzealnymi)
ü Badanie zapisów archiwalnych
ü Miary fizjologiczne- szczególny rodzaj danych obserwacyjnych (reakcja skórno- galwaniczna, rozszerzanie lub zwężanie źrenic, aktywność mięśni twarzy mierzona za pomocą elektromiografii (EMG), aktywność mózgu mierzona przy użyciu elektroencefalografii (EEG))
Ø Argumenty za pośrednim pomiarem postaw:
à Postawy utajone (oceny czy wartościowania, których pochodzenie jest jednostce nie znane, a które wpływają na jej utajone reakcje. Te ostatnie są albo poza kontrolą jednostki, albo nie rozpoznawane przez nią jako wyraz jej postaw)
Ø Badania postaw utajonych:
à Procedury poprzedzania (priming)
à Test Skojarzeń Utajonych (IAT – Greenwald, McGhee i Schwartz, 1998)
2
dareness