rozdział 1.doc

„Psychologia mediów” P. Winterhoff-Spurk

rozdział 1

1)     Model przekazu informacji wg Shannona i Weavera – model „ping-ponga”

przekaz – zakłócenia – odbiór – przekaz z powrotem

                                          (nadajnik)                             (odbiorca)

krytyka:

• szeroka definicja komunikacji – obejmuje wszystkie działania, przez które jeden umysł wpływa na drugi; uwzględnia w jakim stopniu przekaz ulega zakłóceniom w trakcie przechodzenia przez kanał, jak zminimalizować niepożądane wpływy, jaki rodzaj kanału komunikacyjnego zapewnia najmniejsze zakłócenia
• brak uwzględnienia kontekstu – poznawczej reprezentacji członków interakcji i samej interakcji
• brak uwzględnienia innych środków komunikacji – mimiki, gestów, postawy ciała itp.
• brak uwzględnienia częściowo identycznego zasobu znaków komunikujących się osób
• jeden główny cel wg modelu – zrozumienie wypowiedzi mówiacego, nie uwzględnienie innych, np. oczekiwania słuchającego.
• nie uwzględnienie jednoczesności interakcji po stronie słuchającgo („back chanelling” - reakcja na przekaz postawą ciała, gestami itp., „turn-requesting” - dawanie znaków, że chce coś powiedzieć)

Nowa definicja komunikacji bezpośredniej (face to face) wg Winterhoffa -

proces, w którym dwóch lub więcej nastawionych na interakcję i wzajemnie oddziałujących na siebie uczestników interakcji, na podstawie podobnej definicji sytuacji i podobnego systemu znaków, korzystając z systematycznie zmiennych werbalnych i pozawerbalnych środków komunikacji, przekazuje sobie informacje po to, żeby partner mógł, to co pomyślane zrozumieć, a to, co chciane, wykonać (ostatecznie: jeden nadawca i jeden odbiorca).

• współobecność czasowa i przestrzenna (Kittler) – konieczność pokonania barier w komunikacji medialnej (media przekazujące – fale elektromagnetyczne, media utrwalające – zmaterializowanie przekazu na dysku)
• media językowe – przekaz/utrwalenie ludzkiej mowy, media symboliczne/sygnalizujące – przetworzenie wypowiedzi słownej w inny system sygnałów, media zimne i gorące - bogate/ubogie (McLuhan)

Komunikacja masowa

u    nieostra definicja masy–

perspektywa strukturalna: „duża grupa”/”ruch społeczny” a perspektywa nastawiona na proces: „zachowanie kolektywne”,

masa: posiada duszę zbiorową-myślenie, działanie itp. inaczej niż każda jednostka z osobna, tłum: wielka ilość wzajemnie nieznanych sobie ludzi, którzy w tym samym czasie znaleźli się razem w tym samym miejscu, w wyniku nagłej zmiany sytuacji (np. wybuchu pożaru) tłum może przekształcić się w masę (w przypadku nieskoordynowanej reakcji) lub grupę (przy odpowiedniej ilości czasu-przewdonicy, podział zadań, skoordynowane zachowania i wpływ) (Hofstatter). Masa w tym rozumieniu to tłum uaktywniony przez zdarzenie zewnętrzne.

u    Komunikacja masowa (Maletzke)-

- publiczne (bez ograniczonej zamkniętej grupy odbiorców)

- pośrednie (dystans czasowo-przestrzenny między partnerami)

- jednostronne (bez zmiany ról między komunikującym a słuchającym jak w kom. bezpośredniej), raczej medialne rozpowszechnienie niż interakcja

- techniczne upowszechnienie formy komunikacji sprofesjonalizowanej, strukturalnie i funkcjonalnie zdyferencjonowanej i ukształtowanej periodycznie, nastawionej na rozproszoną publiczność <lol>.

u    Model komunikacji masowej wg Maletzkego

„K” - komunikator – osoba/grupa, która bierze czynny udział w produkowaniu komunikatu

„W” - wypowiedź – treści produkowane w taki sposób, że wywołują/modyfikują w odbiorcy konkretne procesy psychiczne

              „M” - medium – techniczne instrumenty + uwarunkowania, przez które wypowiedź               dociera do odbiorcy

              „O” - odbiorca – każda osoba wydobywająca sens komunikatu

Komunikacja masowa rozumiana przez M. występuje w przekazach pochodzących z rozgłośni radiowych, czasopism, internecie, ale tylko odnośnie informacji i przekazów ogólniedostępnych (np. ankiety psychologiczne zaprezentowane wszystkim uczestnikom sieci, komunikacja „many-to-many” - kiedy większa liczba użytkowników internetowych jest jednocześnie nadawcą i odbiorcą info), ale e-maila już nie – komunikacja indywidualna między dwiema osobami. Wielofunkcyjność internetu, tzn. korzystanie w różny sposób z tego samego medium, czyni go niemożliwym do przyporządkowania do jednej kategorii.

2)     Relacja między psychologią a psychologią mediów

·         charakter mikroanalityczny psychologii mediów – nastawiona na badanie przeżyć i zachowań jednostki (odbiorcy-psychologia recepcji mediów), w odpowiedzi na przekaz (analiza treści), wytworzony przez nadawcę (psychologia produkcji mediów).

Ważne, że oddziaływanie mediów dokonuje się na szerszym tle oddziaływania struktur makro (politycznych, kulturowych, warstw społecznych) oraz struktur średnich (rodzinnych, zawodowych)

·         konieczne podejście interdyscyplinarne

·         metody typowe dla psychologii mediów –

- eksperyment (wykluczenie lub kontrolowanie wpływów niepożądanych, ale ograniczenia-brak ekologicznej trafności, zazwyczaj niedostateczna reprezentatywność próby, która powinna odnosić się do większej grupy społecznej)

- telemetryczne dane o widzach – za pomocą odpowiedniego urządzenia dochodzi się do tego, kto ogląda dany program. Pozwala to na obliczanie zasięgu i częstotliwości użytkowania (precyzyjne dane, ale ograniczenia-trafność zewnętrzna, np. czy widz rzeczywiście ogląda, czy ma tylko włączony telewizor)

Ale te metody wykorzystywane nie tylko w psychologii mediów, więc nie ma charakterystycznych metod tylko dla psychologii mediów.

3)     Badania empiryczne nad oddziaływaniem mediów

è    „political approach” – badanie wpływów komunikacji politycznej na publikę prowadzone przez Harolda D. Laswella

·         „formuła Laswella” - Who says what in which chanell to whom with what effect?” - poszukiwanie specyficznych, mierzalnych, chwilowych, związanych z nastawieniem i zachowaniem jednostki efektów kampanii politycznych lub reklamowych.

·         Koncepcja mocnego oddziaływania mediów – model bodziec-reakcja (wystarczy podać człowiekowi odpowiednią imformację przez odpowiednio długi czas, żeby uzyskać oczekiwany efekt - „model strzykawki”/”hypodermic needle”) uzupełniony o kilka zmiennych po stronie odbiorcy (uwaga, zrozumienie, nastawienie).

Szczególnie ważne grupy zmiennych, odkryte przez Lazarsfelda:

- relacje interpersonalne odbiorców

- selektywność defensywna – zwolennik partii/kandydata chętniej sięga po info w mediach, z którymi już się wcześniej utożsamiał

- „liderzy opinii”- wywierają wpływ na kształtowanie opinii człowieka z ulicy (dwustopniowy model komunikacji)

- czas

W konsekwencji-zastąpienie koncepcji mocnego oddziaływania mediów („Co media robią z człowiekiem?”) koncepcją słabego oddziaływania mediów, od około lat 60. („Co człowiek robi z mediami?”).

·         Badania w ramach koncepcji słabego oddziaływania mediów

- socjalizacja – wpływ mediów na rozwój dzieci i młodzieży

- oddziaływanie ideologiczne – decyzje wyborcze, media raczej wzmacniają niż zmieniają polityczne nastawienia i wybory

- „hipoteza szczeliny wiedzy” - zadanie kłamu powszechnemu przekonaniu, że media mogą doprowadzić do zatarcia różnic między warstwami społecznymi, wręcz przeciwnie-powiększanie różnic

- hipoteza „agenda-setting” („agenda building”-ustalanie hierarchii ważności informacji) – wpływ mediów powinien dotyczyć przede wszystkim tego nad czym się widz zastanawia. Ze stawianych pytań o najważniejsze kwestie, stawianych przez rząd, powstaje lista (agenda publiki), która powinna przekładać się na listę ważności tematów podejmowanych w mediach (agenda medialna)

- badania nad kształtowaniem – umiejętności poznawczych i poglądów (postaw społecznych)

è    „small group approach” – badania komunikacji w grupach i jej wpływu na jednostkę

è    „experimental approach” – badanie tworzenia postaw i zmiana postaw pod wpływem komunikacji, prowadzone przez Carla Hovlanda

è    „sample survey approach” – badanie zależności między komunikacją medialną a komunikacją bezpośrednią w kampaniach wyborczych, prowadzone przez Paula Lazarsfelda

4)     model kawiarenki – opis oddziaływania mediów (R.Sennett)

·         kawiarenki jako ulubione miejsce spotkań towarzyskich w Londynie i Paryżu XVII/XVIIIw.; podstawowa zasada: aby utrzymać możliwie pełny przepływ informacji zawieszano na jakiś czas wszelkie różnice społeczne, każdy miał prawo rozmawiać z każdym i na dowolny temat

·         wczesny schemat oddziaływania medialnego-rządy przedstawiają propozycje, parlamenty o nich debatują, prasa drukuje przebieg debat, obywatele swobodnie dyskutują o tym w kawiarni. Tworzy się opinia publiczna, która powraca do instancji decyzyjnej i odpowiednio na nią wpływa.