Powieść realistyczna – odmiana powieści wykształcona w drugiej połowie XIX w.
Twórcy powieści realistycznej ukazywali, często w sposób wyrywkowy, za to szczegółowy, życie zwykłego człowieka. Czynili to w sposób obiektywny, i z perspektywy zrozumiałej dla przeciętnego odbiorcy, kierującego się typowymi zasadami moralnymi. W prozie realistycznej nastąpiła demokratyzacja tematów i języka. Bohaterowie nie przypominali herosów, ich biografie były typowe dla epoki i stylu życia klasy, którą reprezentują. Kreując postać realista dbał zarówno o motywacją psychologiczną jak i socjologiczną. Narrator wszechwiedzący ma dystans do wydarzeń o których opowiada. Nie tylko je relacjonuje, ale także formułuje oceny, niekiedy w sposób bezpośredni. Fabuła powieści realistycznej jest na ogół wielowątkowa, obfituje w epizody. Zdarzenia zazwyczaj są uporządkowane chronologicznie, ale relacje przerywają informacje o zdarzeniach wcześniejszych. Ważną funkcję spełnia opis przestrzeni konstruowany z punktu widzenia narratora, który stara się wychwycić cechy najbardziej charakterystyczne.
Przedstawicielami realizmu są: Stendhal (Czerwone i czarne), Honoré de Balzac (Komedia ludzka), Charles Dickens (Klub Pickwicka), Nikołaj Gogol (Martwe dusze), Lew Tołstoj (Wojna i pokój); w Polsce: Eliza Orzeszkowa, Bolesław Prus, Henryk Sienkiewicz.
Główne cechy powieści realistycznej to
· obiektywna narracja w trzeciej osobie (narrator wszechwiedzący), czasem też pierwszoosobowa (przy narracji listów, pamiętników);
· nieschematyczni bohaterowie (brak bohaterów skrajnie złych i dobrych);
· mowa pozornie zależna (narrator przekazuje myśli bohatera);
· obowiązywanie zasady prawdopodobieństwa;
· rozbudowane opisy miejsc, sytuacji i osób, które są jasno określone poprzez retrospekcje. Ponadto realia przedstawionego świata są znane autorowi, a wydarzenia umieścił w czasie w którym żył;
· wyraźnie wyartykułowane związki przyczynowo-skutkowe;
· ukazanie panoramy społeczeństwa;
· chronologia wydarzeń powieści realistycznej.
kptniebieskimis