Wypadki i choroby zawodowe    w pytaniach i odpowiedziach cz.1. 31.12.2008

Spis treści

WYPADKI W DRODZE DO PRACY              3

Wypadki w drodze do lub z pracy a służba bhp              3

Czy badanie wypadków w drodze do lub z pracy należy do obowiązków służby bhp?              3

WYPADKI PRZY PRACY- ANALIZA PRZYPADKU              4

Co decyduje o istnieniu przyczyny zewnętrznej wypadku?              4

Pobicie pracownika może być wypadkiem przy pracy              5

Wypadek pracownika tymczasowego              6

Kto bada wypadki zatrudnionych na innej podstawie niż umowa o pracę?              7

Wypadek podczas strajku - postępowanie powypadkowe              8

Wypadek tokarza - analiza przypadku              10

POSTĘPOWANIE POWYPADKOWE              11

Czy rejestr wypadków przy pracy w Twojej firmie jest zgodny z prawem?              11

Jak dokumentować wyjaśnienia poszkodowanego w wypadku przy pracy?              12

Na co zwrócić szczególną uwagę, wypełniając protokół powypadkowy?              13

Prawidłowe przeprowadzenie oględzin ułatwi ustalenie przyczyn wypadku              14

Jakie załączniki powinny być dołączone do protokołu powypadkowego?              15

Protokół powypadkowy - co trzeba do niego załączyć              15

Co powinny zawierać druki wyjaśnień poszkodowanego w wypadku przy pracy i informacji świadka wypadku?              16

Obowiązek sporządzenia statystycznej karty wypadku              17

Procedura badań powypadkowych i problemy w dochodzeniu              18

Powiadomienie pracodawcy o wypadku              19

Czy pracodawca może nie zawiadomić o wypadku przy pracy?              20

Skład zespołu powypadkowego, gdy w firmie nie ma społecznego inspektora pracy              21

Sposób na naprawienie błędu zespołu powypadkowego!              21

Jak korzystnie wybrać przewodniczącego komisji bhp?              22

ŚWIADCZENIA Z TYTUŁU WYPADKU PRZY PRACY              23

Od czego zależy prawo do jednorazowego odszkodowania?              23

Co może pozbawić pracownika świadczeń z tytułu wypadku przy pracy               24

Odwołanie od orzeczenia lekarskiego i powtórne badania              25

Kwestionowanie kwalifikacji wypadku przez ZUS              26

KWALIFIKCJA WYPADKÓW I WYSTĘPUJĄCYCH ZAGROŻEŃ              26

Kiedy dochodzi do narażenia pracownika na niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu?              26

Narażenie pracownika na niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu              27

PROFILAKTYKA              29

Badanie wypadków – profilaktyka              29

Rodzaje działań profilaktycznych, czyli jak zapobiegać wypadkom przy pracy              30

Dlaczego warto przygotować procedurę badań powypadkowych?              31

KOSZTY WYPADKÓW              32

Jak sobie ułatwić obliczanie kosztów wypadków?              32

Jakie są korzyści z utworzenia systemu informacji o wypadkach i ich kosztach?              33

CHOROBY ZAWODOWE              34

Podejrzenie wystąpienia choroby zawodowej - co dalej?              34

Choroba zawodowa a szkodliwe substancje w środowisku pracy              34

Choroby zawodowe a parazawodowe - jak je rozróżnić?              35

ZMIANY              36

Projekt zmian w ustawie wypadkowej              36

WYPADKI W DRODZE DO PRACY

Wypadki w drodze do lub z pracy a służba bhp

Do zakresu działań służby bhp należy udział w ustalaniu okoliczności i przyczyn tylko wypadków przy pracy.

Wypadki w drodze do lub z pracy nie są wypadkami przy pracy. Nie można też ich uznać za wypadki zrównane z wypadkami przy pracy. W związku z tym przeprowadzanie czynności związanych z ustalaniem okoliczności oraz przyczyn wypadków w drodze do lub z pracy nie należy do obowiązków służby bhp! Jest to obowiązek pracodawcy, którym jednak nie ma on prawa obciążać służby bhp.

Nakazanie przez pracodawcę pracownikowi służby bhp zajęcia się wypadkiem w drodze do lub z pracy jest obciążaniem go tzw. innymi zadaniami, nienależącymi do zakresu działań służby bhp. Takie polecenie narusza obowiązujące w tym zakresie prawo (§ 2 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy – Dz.U. nr 109, poz. 704 z późn. zm.).

Uwaga!
Wypadki w drodze do lub z pracy zostały wyłączone z systemu świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego, a włączone do świadczeń z ubezpieczenia rentowego oraz chorobowego. Obecnie są one określone w ustawie z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 z późn. zm.).

Marta Popławska
specjalista ds. bezpieczeństwa
procesowego

Czy badanie wypadków w drodze do lub z pracy należy do obowiązków służby bhp?

Jestem pracownikiem służby bhp. Mój pracodawca polecił mi zajęcie się wypadkiem w drodze z pracy jednego z pracowników. Czy przeprowadzenie czynności związanych z ustalaniem okoliczności i przyczyn wypadków w drodze do pracy i z pracy należy do moich obowiązków?

Do zakresu działań służby bhp należy udział w ustalaniu okoliczności i przyczyn tylko wypadków przy pracy.

Wypadki w drodze do pracy i z pracy nie są wypadkami przy pracy, nie można też ich uznać za wypadki zrównane z wypadkami przy pracy. W związku z tym przeprowadzanie czynności związanych z ustalaniem okoliczności i przyczyn wypadków w drodze do pracy i z pracy nie należy do obowiązków służby bhp! Jest to obowiązek pracodawcy, którym jednak nie ma on prawa obciążać służby bhp. Nakazanie przez pracodawcę pracownikowi służby bhp zajęcia się wypadkiem w drodze do lub z pracy jest obciążaniem go tzw. innymi zadaniami, nienależącymi do zakresu działań służby bhp. Takie polecenie narusza obowiązujące w tym zakresie prawa.

Warto wiedzieć
Wypadki w drodze do pracy i z pracy zostały wyłączone z systemu świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego, a włączone do świadczeń z ubezpieczenia rentowego i chorobowego (obecnie są one określone w ustawie z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 z późn. zm.).

Podstawa prawna
§ 2 rozporządzenia Rady Ministrów z 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. nr 109, poz. 704 z późn. zm.).

Marta Popławska
specjalista ds. bezpieczeństwa procesowego

WYPADKI PRZY PRACY- ANALIZA PRZYPADKU

Co decyduje o istnieniu przyczyny zewnętrznej wypadku?

Tokarz podczas pracy trzymał ręce zbyt blisko strefy niebezpiecznej i tym samym przyczynił się do powstania wypadku. Czy postępowanie tego pracownika może zostać uznane za przyczynę zewnętrzną wypadku?

W tym przypadku to nie sposób trzymania rąk przez poszkodowanego decyduje o istnieniu przyczyny zewnętrznej. Decyduje o tym czynnik, który był poza pracownikiem i jednocześnie był związany z wydarzeniem powodującym uraz, np. mogła to być poruszająca się część maszyny (w tym przypadku tokarki).

Natomiast sposób wykonywania pracy, taki że "ręce znajdowały się zbyt blisko strefy niebezpiecznej", będzie jedną z przyczyn zaistnienia wypadku, w podanym przykładzie najprawdopodobniej związaną z nieprawidłowym zachowaniem się pracownika.

W związku z powyższym w opisie przyczyn wypadku powinny się znaleźć odpowiedzi na pytania:

1. dlaczego pracownik trzymał ręce w pobliżu strefy niebezpiecznej?
2. czy nie wiedział o zagrożeniu?
3. czy była instrukcja opisująca bezpieczne wykonywanie prac?
4. czy pracownik instrukcję znał?
5. czy może narzucone tempo pracy zmusiło go do takiego postępowania?

a jeżeli była to maszyna, to dodatkowo:

·       czy nie było żadnego zabezpieczenia (nawet oznaczenia strefy niebezpiecznej)?

·       czy może zabezpieczenie było, ale zostało zdemontowane?

·       czy zabezpieczenie było nieskuteczne (widać w tym przypadku, że jakie by nie było, było nieskuteczne)?

·       dlaczego eksploatowane urządzenie nie miało skutecznego zabezpieczenia przed zagrożeniem?

Natomiast gdyby pracownik przypadkowo poruszył elementem sterującym, a to z kolei spowodowałoby zainicjowanie oraz ruch części urządzenia i np. uraz dłoni, to ten przypadkowy ruch elementem sterującym należy potraktować jako przyczynę zewnętrzną dla kwalifikacji zdarzenia jako wypadek przy pracy.

Podsumowanie
W omawianym przypadku, kwalifikując zdarzenie jako wypadek, należy opisać w następujący sposób:

1. przyczyną zewnętrzną był czynnik materialny powodujący uraz,

1. wydarzeniem powodującym wypadek (mogło być) uderzenie, przygniecenie, wciągnięcie i zmiażdżenie człowieka lub jego kończyn przez części urządzenia,
2. przyczyną wypadku (mogło być) niewłaściwe operowanie kończynami w strefie zagrożenia.

W podanym zdarzeniu przyczyną zewnętrzną nie jest postępowanie pracownika (polegające na trzymaniu rąk zbyt blisko strefy niebezpiecznej), które przyczyniło się do powstania wypadku. Mamy bowiem do czynienia z dwoma różnymi pojęciami przyczyny:
1)   przyczyna zewnętrzna - jeden z elementów do zakwalifikowania zdarzenia jako wypadek przy pracy (oprócz nagłości, związku z pracą i urazu/śmierci);
2)   przyczyna wypadku - jako braki i nieprawidłowości, które bezpośrednio lub pośrednio przyczyniły się do powstania wypadku (tu: niedostateczne zabezpieczenie przed znalezieniem się rąk pracownika w strefie zagrożenia).

Wystąpienie łącznie przyczyny zewnętrznej i wewnętrznej
Może nastąpić sytuacja, gdzie przyczyna zewnętrzna nie będzie wyłącznym powodem uszczerbku na zdrowiu pracownika. Może ona wystąpić razem z przyczyną wewnętrzną, będącą samoistnym schorzeniem, np. choroba wieńcowa, dyskopatia. Wówczas nawet niewielkie obciążenie fizyczne bądź psychiczne może spowodować uszkodzenie organu wewnętrznego i w sposób istotny przyspieszyć bądź pogorszyć istniejący już stan chorobowy (np. stres powodujący zawał mięśnia sercowego, znaczne obciążenie fizyczne powodujące uraz kręgosłupa).

W takiej sytuacji również możemy zakwalifikować zdarzenie jako wypadek przy pracy, gdyż właśnie to obciążenie psychiczne czy fizyczne będzie zewnętrzną przyczyną wypadku. W takim przypadku z pewnością potrzebna będzie opinia lekarza specjalisty określająca, czy rzeczywiście wykonywana czynność, sytuacja na stanowisku pracy miała wpływ na nagłe pogorszenie stanu zdrowia pracownika.

Fakt poinformowania pracownika o ryzyku zawodowym i środkach ochrony przed zagrożeniami musi zostać potwierdzony przez pracownika, na przykład na przyjętym w firmie wzorze zawiadomienia.

Lesław Zieliński
rejestrowany audytor pomocniczy
SZBP według ISRS,
 były główny inżynier zarządzania
bezpieczeństwem pracy

Pobicie pracownika może być wypadkiem przy pracy

Pracownik zatrudniony w firmie na stanowisku ślusarza podczas wykonywania pracy w zakładzie pracy został napadnięty i pobity. Czy zdarzenie to można uznać za wypadek przy pracy?

Napadnięto i pobito pracownika w czasie wykonywania przez niego pracy na rzecz i na terenie zakładu pracy oraz zostało to wywołane przyczyną zewnętrzną w postaci działania osób trzecich. W tej sytuacji napad ten trzeba uznać za wypadek przy pracy.

Kiedy masz do czynienia z wypadkiem przy pracy?
Aby zdarzenie mogło być uznane za wypadek przy pracy, musi spełniać jednocześnie 4 warunki. Musi być:

1) nagłe,
2) wywołane przyczyną zewnętrzną,
3) związane z pracą,
4) powodować uraz lub śmierć.

Udział osób trzecich
Działanie innych osób (niezależnie od tego, czy ma ono charakter celowy, czy niecelowy), które powoduje szkodliwe dla życia lub zdrowia pracownika następstwa, jest również traktowane jako przyczyna zewnętrzna.

Co na to Sąd Najwyższy?
Do kwestii zakwalifikowania pobicia pracownika jako wypadku przy pracy odniósł się w wyroku z 11 sierpnia 1978 r. Sąd Najwyższy. Stwierdził on, że:

"Pobicie pracownika podczas wykonywania przez niego zwykłych czynności pracowniczych w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do ich wykonywania jest z reguły wystarczającą przesłanką do uznania, że zdarzenie to nastąpiło w związku przyczynowym z pracą według art. 6 ust. 1 (...) [ustawy z 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. z 1983 r. nr 30, poz. 144 z późn. zm.)].
Pobicie pracownika na terenie zakładu pracy lub w miejscu wyznaczonym do wykonywania zleconych czynności pracowniczych, w których znalazł się przypadkowo, podczas wykonywania czynności sprzecznych z istotą i celem zleconej mu pracy, nie pozostaje w związku z jego obowiązkami pracowniczymi, nie jest więc wypadkiem przy pracy, zwłaszcza wtedy, gdy zostało spowodowane wyłącznie oczywiście niewłaściwym zachowaniem się pobitego".

(Wyrok SN z 11 sierpnia 1978 r., III PRN 25/78, OSNCP 1979/3/57).

Krystyna Zakrzewska-Szczepańska
Małgorzata Kurowska
Departament Warunków Pracy

Wypadek pracownika tymczasowego

Jeśli wypadkowi ulegnie pracownik tymczasowy, to zespół powypadkowy powołuje agencja pracy tymczasowej czy pracodawca użytkownik? Jakie świadczenia pieniężne przysługują poszkodowanym?

Agencja pracy tymczasowej musi zapewnić, aby niezwłocznie po otrzymaniu wiadomości o wypadku zespół powypadkowy przystąpił do ustalenia jego okoliczności i przyczyn.

Ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku, który zaistniał na terenie innego zakładu pracy, dokonuje zespół powypadkowy powołany przez pracodawcę poszkodowanego, czyli agencję pracy tymczasowej, w obecności przedstawiciela pracodawcy, na którego terenie był wypadek.

Jak jest korzystniej dla pracodawcy użytkownika?
Na wniosek agencji pracy tymczasowej poszkodowanego pracownika tymczasowego pracodawca użytkownik, na którego terenie był wypadek, może ustalić okoliczności i przyczyny wypadku, a następnie przekazać agencji dokumentację powypadkową do zatwierdzenia.

Natomiast w interesie pracodawcy użytkownika pozostaje, aby ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku, któremu uległ pracownik tymczasowy na jego terenie, dokonał zespół powypadkowy tego zakładu.

Świadczenia pieniężne dla pracowników tymczasowych
Pracownikom tymczasowym przysługują świadczenia pieniężne (jednorazowe odszkodowanie i świadczenia rentowe):

1. z tytułu wypadku przy pracy,
2. w razie choroby zawodowej.

Prawo do tych świadczeń ustala się na zasadach, w wysokości i trybie, które określają przepisy ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. nr 199, poz. 1673 z późn. zm.).

Jacek Krajewski
Okręgowy Inspektorat Pracy
PIP w Łodzi

Kto bada wypadki zatrudnionych na innej podstawie niż umowa o pracę?

Wypadki niepracownicze często zdarzają się w trudnych do kwalifikacji i złożonych okolicznościach. Jak ustalać ich okoliczności i przyczyny? Kto ma to robić (w karcie wypadku)?

Złożoność okoliczności, w jakich występują wypadki niepracownicze, powoduje, że przepisy prawa precyzyjnie wskazują podmioty, na których spoczywają obowiązki związane z ustalaniem okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy, występujących poza ramami stosunków pracy.

Ustaleń dotyczących niepracowniczych wypadków, w karcie wypadku, dokonują m.in.:

1. podmiot wypłacający stypendium sportowe - w stosunku do pobierających te stypendia;
2. podmiot, na którego rzecz wykonywana jest odpłatnie praca w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania - w stosunku do wykonujących tę pracę na podstawie skierowania do pracy;
3. pracodawca lub jednostka, w której absolwent odbywa staż, lub jednostka, w której absolwent odbywa szkolenie - w stosunku do absolwenta pobierającego stypendium w okresie odbywania tego stażu lub szkolenia na podstawie skierowania wydanego przez powiatowy urząd pracy;
4. spółdzielnia produkcyjna, spółdzielnia kółek rolniczych - w stosunku do członków tych spółdzielni oraz innych osób traktowanych na równi z członkiem spółdzielni wykonujących pracę na rzecz tych spółdzielni;
5. podmiot, na którego rzecz wykonywana jest praca na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym (dalej: kc) stosuje się przepisy dotyczące zlecenia - w stosunku do wykonujących te umowy;
6. osoba wykonująca pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kc stosuje się przepisy dotyczące zlecenia - w stosunku do współpracujących z tą osobą;
7. ZUS w stosunku do prowadzących pozarolniczą działalność, a także współpracujących przy prowadzeniu takiej działalności w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych;
8. pracodawca, u którego poborowy odbywa zastępczą służbę wojskową - w stosunku do odbywających tę służbę;
9. pracodawca - w stosunku do osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kc stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło, jeżeli umowa taka została zawarta z pracodawcą, z którym osoby te pozostają w stosunku pracy;
10. podmiot, z którym została zawarta umowa agencyjna, umowa zlecenia lub umowa o świadczenie usług, do której zgodnie z kc stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowa o dzieło - w stosunku do osób wykonujących umowę, jeżeli w ramach takiej umowy praca jest wykonywania na rzecz pracodawcy, z którym osoby te pozostają w sto...