JASTRZĄB.pdf

Okładkę projektował MIECZYSŁAW WIŚNIEWSKI

Redaktor WIESŁAWA ZANIEWSKA

Redaktor techniczny JACEK ZYKUS

Korektor HANNA PRZEWŁOCKA

Cztery tysiące sześćset czterdziesta druga publikacja Wydawnictwa MON

Printed in Poland Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej

Warszawa 1970. Wydanie I

Nakład 210 C00+280 egz. Objętość: 4,88 ark. wyd., 4,0 ark. druk. Papier druk. sat. VII ki. 65

g, (€3 cm z roli) z Myszkowskich Zakładów Papierniczych. Oddano do składu w styczniu

1970 r. Druk ukończono w lipcu 1870 r. w Wojskowych Zakładach Graficznych w

Warszawie. 7am. nr 1479 z dnia 8.I.1S70 r.

Cena zł 5.-

K-58

WACŁAW CZYŻEWSKI

JASTRZĄB

ZANIM PADŁY STRZAŁY

Słońce stało już w zenicie, gdy Antek Paleń, który ocknął się pierwszy z krótkiego snu, zaczął

budzić swych kolegów. Było ich trzech wyciągniętych na puszystej trawie w cieniu zagajnika

kipiącego gęstą, świeżą zielenią. Obok nich leżały karabiny z rozłożonymi zamkami i ten

widok najbardziej go zirytował.

- Wstawaj, człowieku - szarpnął za ramię Józka Sęka. - I wy też - zwrócił się do dwóch

stryjecznych braci, spoglądających sennym jeszcze wzrokiem na sprawcę nagłej pobudki.

Głos Antka docierał do nich z trudem, nie mogli w pierwszej chwili zrozumieć, o co mu

chodzi.

- Co się stało? - zapytał wreszcie Janek Paleń, mrużąc oczy w jaskrawych promieniach

czerwcowego słońca.

Antek zmarszczył brwi, niefrasobliwość krewniaka wytrąciła go trochę z równowagi.

- Dosyć tego dobrego! - wypalił ostrym to-nem. - Albo nauczycie się dyscypliny, albo nas

szkopy zgarną do policyjnej budy i obudzicie się dopiero w areszcie. Do czego to podobne!

Przerwaliście czyszczenie broni i śpicie w najlepsze, zapominając o wszystkim. I do tego

jeszcze te karabiny. Jak można zostawiać rozłożoną broń? Kto was tego nauczył? A gdyby tak

teraz, w tej chwili, wyskoczyli zza drzew Niemcy, to co wówczas? Zamek pod pachę i w

nogi, tak?

Nie odpowiedzieli mu od razu. Słuchali, zerkając mimochodem na sąsiednie krzewy skąpane

w słońcu, bujnie rozrośnięte i- szeleszczące na wietrze.. Pierwszy odezwał się Józek.

- Przecież ty także...

- Co także? Chciałeś powiedzieć, że spałem razem z wami? Tak, nie zaprzeczam, ale Visa

mana w porządku. Zobacz - podsunął mu na dłoni pistolet. - Mógłbym z niego kropnąć w

każdej chwili, a wy? Mam ci pokazać, jak wygląda twój karabin?

- Nie, nie potrzeba. Sam widzę. Ale w razie czego, nie byłoby tak źle - próbował tłumaczyć

Józek. - Mamy przecież wartownika...

Antek spojrzał na niego z wyrzutem.

- Przede wszystkim musisz polegać na sobie, to samo dotyczy pozostałych. I mnie też -

podkreślił z naciskiem. - Musimy stanowić zwartą grupę. Złóż szybko broń i ściągnij

natychmiast Irzyckiego z posterunku. Gdyby zauważył coś podejrzanego, zaalarmuj nas. Jeśli

nie, wracajcie obaj. Porozmawiamy wreszcie o ważnych sprawach, które nas wszystkich

dotyczą. Zrozumiałeś?

Tak jest! - Józkowi udzielił się służbowy ton. -Zaraz tu będziemy.

Antek usiadł pod rozłożystym świerkiem i bacznie lustrował dwóch chłopców, którzy w

błyskawicznym tempie doprowadzali do porządku swa karabiny. Ślizgowe, czterotaktowe

zamki Mauserów trzaskały napiętymi iglicami. Załadowali broń,

przestawili skrzydełka bezpieczników i - czekali. Coś ważnego musiało za chwilę nastąpić.

Wiedzieli, że Antek nie rzuca słów na wiatr. Cieszył się wśród nich dużym autorytetem, ufali

mu nie od dzisiaj. Pochodził przecież z rodziny Paleniów, związanej jeszcze przed wojną z

ruchem lewicowym. Sam miał już kontakt z organizacją, która działała w konspiracji. Parę

razy pokazywał im ulotki i gazetki wydawane przez kogoś w podziemiu. Czytali z zapartym

tchem, wchłaniali każde zdanie, każde słowo... Antek wprowadzał ich krok po kroku w inny

świat, wyjaśniał, przekonywał, sypał przykładami. Musiał dużo czytać, bo jego wiedza nie

ograniczała się tylko do pospolitych spraw związanych z rodzinną wsią. Ale nie tylko pod

tym względem Antek imponował im swą dojrzałością i postawą. Było przecież wielu takich,

którzy potrafili ciekawie mówić. Antek jako jeden z pierwszych zdecydował się na krok,

który świadczył także o jego odwadze. Wszystko zaczęło się wczesną wiosną 1942 roku,

gdy we wsiach Lubelszczyzny okupant ponownie przystąpił do przymusowego wywożenia

młodzieży w głąb Rzeszy, do prascy w przemyśle zbrojeniowym i rolnictwie. Akcja

prowadzona była z całą brutalnością. Nie pomagały żadne zaświadczenia lekarskie, żadne

prośby. Niekiedy tylko skutkowała sowita łapówka wypłacona urzędnikowi z Arbeitsamtu lub

komendantowi gminnego posterunku policji, ale któż z biednych chłopów Lubelszczyzny

mógł sobie pozwolić na taki luksus? Nie było wreszcie żadnej gwarancji, czy nawet łapówka

uratuje kandydata na przymusowy wyjazd od kolejnej akcji.

I wtedy właśnie, gdy w wielu rodzinach opłakiwano zabranych przemocą synów, Antek

powiedział stanowczo "nie". Zbuntował się i mimo nakazu, odmówił wyjazdu. Wiedział

dobrze, czym to grozi, ale nie zmienił swej decyzji. Pozostał na miejscu, zaczął się ukrywać.

Pociągnął swym przykładem kilku innych kolegów. Szybko doszli do porozumienia i od tej

pory rozpoczęło się ich nowe życie, ryzykowne, pełne niewygód, często głodu i chłodu,

forsownych wędrówek i trosk. Początkowo tylko się ukrywali, ale Antek nie myślał

wyłącznie o ratowaniu głowy. Odrzucał taką myśl. Dopomógł mu w tym brat, dawny członek

KPP, związany z aktywistami lewicy już od pierwszych miesięcy okupacji. Starszy brat

zastępował mu ojca, który zmarł przed wybuchem wojny. Dzięki niemu Antek dowiedział się

o istnieniu zalążkowej konspiracyjnej organizacji w Rzeczycy i innych wsiach. W

kolportowanych tajnie gazetkach pisano o potrzebie zbrojnej walki z hitlerowcami. Hasło

było jasne, zachęcające do czynu. Antek otwarcie przedstawił przed kolegami swój plan,

wiedział zresztą, że oni też myślą podobnie.

Tak oto powstała pięcioosobowa grupa zdecydowanych na wszystko chłopaków. Nie składali

przysięgi, nie mieli jeszcze wyraźnie określonego programu działania, ale w ich rękach

znalazła się broń. I to było najważniejsze. Każdy wiedział, że prędzej czy później, a w grę

wchodziły nie lata, lecz tygodnie, skierują lufy przeciwko wrogowi. Chociaż grupa powstała

samorzutnie, to jednak Antek uznany został jednogłośnie jej dowódcą. Zdobył już sobie tyle

szacunku i uznania, że nikt nie kwestionował jego czołowej roli w grupie. Antek właściwie

docenił postawę kolegów, którzy mu zaufali. Starał się na każdym kroku postępować tak, aby

mogli w pełni na nim polegać. Wskazówek udzielał mu brat. Od niego uczył się

elementarnych zasad konspiracji, działania w trudnych warunkach okupacji, poczucia

dyscypliny i odpowiedzialności za podejmowane decyzje.

Gdy więc Józek Sęk wrócił z wartownikiem, Antek postanowił omówić kilka spraw

zasadniczych, które miały zmienić oblicze luźno do tej pory związanej grupy. Czas był

najwyższy, rozpoczynała się pełnia lata - najlepsza pora do aktywnych wystąpień przeciwko

okupantowi.

- No, chłopaki - zaczął przyjacielskim tonem - dość już obijania się po wiejskich kątach,

oborach i stodołach, dość zjadania darmowego chleba, którego nasi chłopi i tak mają za mało,

by starczyło dla własnych dzieci i na kontyngent...

Przyglądali mu się z zainteresowaniem. Dotychczas nie przemawiał do nich w ten sposób, nie

poruszał tego tematu nawet wówczas, gdy zastanawiali się wspólnie, u kogo spędzić kolejną

noc.

- Wyrwaliśmy się z rąk szwabów nie po to, by siedzieć z założonymi rękami - ciągnął dalej

Antek. - Wojna potrwa jeszcze długo. Musimy włączyć się do niej i rozpocząć walkę z

wrogiem. Ktoś z was może powiedzieć: cóż my, pięciu chłopaków, zdołamy zrobić? Wytłuką

nas, zanim oddamy pierwszy strzał. Ja jednak myślę, że tak nie jest. Będziemy działać

podjazdowe, skrycie, będziemy nękać okupanta tam, gdzie on się tego najmniej,

spodziewa. Nie damy się zaskoczyć, przeciwnie?' sami będziemy zaskakiwać. Naszym

sprzymierzeńcem będzie las. Kto zna lepiej od nas te strony?. Wróg? Bzdura. Oni czują się

dobrze na otwartej przestrzeni, gdy mają przewagę. Tu, w lasach lipskich, janowskich,

biłgorajskich, będą bezradni.-Naszym sprzymierzeńcem będzie też noc. Kto zorientuje się w

ciemnościach, że jest nas tylko pięciu? Zanim ochłoną i zorganizują jakiś pościg, my już

pryśniemy daleko...

Słuchali go z coraz większą uwagą. To, co mówił, miało swój sens. Znać było, że Antek

przygotował. z bratem odpowiednie argumenty. Niby o wszystkim wiedzieli, ale dopiero

teraz, gdy nazwał pewne rzeczy po imieniu, dostrzegli sporo nowego.

- Dobrze gadasz, Antek - wtrącił jego stryjeczny brat Janek. - Jak tłuc, to tłuc. My też tak

myślimy, tylko powiedz, czym? Ty masz Visa, my ; wygrzebane ze strychów karabiny.

Przecież tego nie starczy, amunicji mam parę sztuk. Czort wie, czy jeszcze jest dobra...

- Ja swoją kozikiem skrobałem ze rdzy - dodał Józek Irzycki, który przed chwilą wrócił z

posterunku.

- Wiem, widziałem - przyznał flegmatycznie j Antek. - Dlatego też od broni trzeba będzie

zacząć. Porozmawiamy z chłopami i leśnikami. W trzydziestym dziewiątym pochowali

trochę porzuconej broni i amunicji. Po co ma się marnować w ziemi skoro my jej

potrzebujemy. Gdy i tego nie starczy,? zdobędziemy broń na wrogu. Ma jej pod dostatkiem...

- Ech, gdyby tak automat - westchnął Sęk. -

Oglądałem kiedyś u jednego żandarma, oczy mi się zaświeciły, takie cacko. Palnąć w łeb

szwaba, pomyślałem sobie, i zabrać mu pukawkę.

- Poczekaj, będzie i automat - uspokoił go Antek. - Coś się zrobi, rozejrzymy się. Poza bronią

trzeba będzie wystarać się o jakieś mundury

i porządne buty. Nasze łachy już świecą dziurami, a nie możemy wyglądać jak dziady. Jak cię

widzą, tak cię piszą. Znacie to przecież. U znajomych, znajdziemy wojskowe mundury z

września. Od razu poczujemy się lepiej, zobaczycie. Gdyby były z tym poważniejsze kłopoty,

dobierzemy się do szwabów. Mają do diabła i trochę ekwipunku. Przyda się wszystko: kurtki,

spodnie, płaszcze, saperki, pasy, koce; kieszeni też nie będziemy obrywać nabojami,

potrzebne będą jakieś chlebaki czy torby. Z czegoś trzeba jeść i pić, a więc pomyślimy o

menażkach i manierkach. Z żywnością też mogą być kłopoty, zorganizujemy więc jakiś zapas

do przechowywania na biwaku. Proponuję parę konserw jako żelazną porcję. Szwabom tego

nie brakuje, wożą żarcie w pociągach, mają magazyny...

Janek Paleń pokręcił głową z niedowierzaniem.

- Chcesz z nas zrobić wojsko, co?

- I tak, i nie. Wyposażenie w miarę możliwości będzie wojskowe, dyscyplina i porządek też,

ale działać będziemy po partyzancku. Prawdę mówiąc, nikt z nas nie zna jeszcze zasad

takiego działania. Będziemy się tego uczyć, wszyscy. Zaczniemy od prostych akcji, potem,

gdy będzie nas więcej, przejdziemy do poważniejszej roboty. Swoją drogą jakiś fachowiec

wojskowy już by się przydał, porozmawiam z bratem. Może znajdzie coś z podręczników.

Wolałbym nie uczyć się tylko na własnych błędach.

W pewnej chwili Antek wstał i po krótkiej pauzie, jakby zastanawiając się, co chce

powiedzieć, zwrócił się ponownie do kolegów:

- Połóżcie karabiny przede mną i ustawcie się w szeregu na wysokości tej brzózki. Tak,

dobrze, a teraz uwaga - mówił powoli, czując na sobie zaciekawiony wzrok czterech

chłopców. - Ta broń. musi być w pewnych rękach, gotowych do walki i ofiary własnej krwi.

Czeka nas trudny okres. Mogę wam tylko obiecać, że nie będzie łatwo. Kto więc nie czuje się

na siłach, niech tej broni nie podnosi. Ochotników i tak znajdziemy dużo, znacznie więcej niż

broni. Damy ją tym, którzy rzeczywiście będą na to zasługiwać. Zastanówcie się dobrze.

Stali w bezruchu, spoglądając na karabiny, na Antka i na siebie. Było coś uroczystego w tej

prostej ceremonii, nie spodziewali się takich słów od kolegi znanego jeszcze z lat dzieciństwa.

Antek urósł w ich oczach, zmężniał, zaimponował im postawą godną naprawdę dowódcy,

który poważnie o traktuje swój mały oddział.

- Znasz nas przecież, myśmy się już zastanowili na wiosnę - odezwał się jako pierwszy Janek

Pa-leń, podchodząc do leżących karabinów. Za nim kolejno występowali z szeregu inni.

Ostrożnie podnosili broń i chociaż była im dobrze znana, na ich f twarzach malowało się z

trudem maskowane wzruszenie.

- Pamiętajcie, koledzy - głos Antka zabrzmiał innym tonem - żołnierz przyjmując broń,

składa jednocześnie przysięgę na wierność ojczyźnie. To bardzo ważny moment w życiu

każdego z nas. Od tej chwili nie jesteśmy tylko przyjaciółmi, stajemy się obrońcami naszej

ziemi, żołnierzami Polski Walczącej. Będę od was i od siebie wymagał wiele. Rozkaz jest

rozkazem, nie możecie się od niego uchylać, choćby nawet życiu zagrażało

niebezpieczeństwo. Takie są prawa naszej walki. Zrozumieliście?

- Tak - padła zgodna odpowiedź.

Wykorzystując chwilę podniosłego nastroju, Antek przeszedł do ostatniej, bardzo istotnej

sprawy. Zaproponował, by usiedli. Tylko akt wręczenia broni i przysięgi musiał odbyć się na

stojąco.

- Wiecie, co to jest tajemnica? - zagadnął.

- Uśmiechnęli się: też pytanie! Każde dziecko może odpowiedzieć, a oni są już przecież

żołnierzami.

- W takim razie powiem wam od razu, o co mi chodzi. W naszych warunkach właściwie

wszystko jest tajemnicą: skład oddziału - zaznaczył wyraźnie oddziału - uzbrojenie, miejsce

postoju, kierunek przemarszu, planowana akcja, tajemnicę stanowią także nasze nazwiska...

- Jak to nazwiska? - zdziwił się Józek Sęk. - Pierwszy raz słyszę. Czy ty nie przesadzasz?

Chłopcy z malowniczej wsi Lipa nie zrozumieli Antka.

- Otóż właśnie, był czas, że i ja o tym nie wiedziałem. Brat wyjaśnił mi jednak zagadkę.

Konspiracja, czyli działalność znana tylko zaprzysiężonym, jak wy teraz, wymaga, by jak

najmniej osób wiedziało o tym, kto wchodzi w skład danej grupy czy oddziału. Ludzie ci

powinni się znać nie z nazwisk, lecz z pseudonimów. Na przykład w razie zaaresztowania

któregoś z członków, a jest okupacja i musimy się z tym liczyć, wróg nie wydusi z niego

żadnych nazwisk. W ten sposób można uchronić innych kolegów i ich rodziny przed

niebezpieczeństwem. Sam pseudonim, który można zmienić, nic przecież nie mówi. Dlatego i

wy także musicie występować od dzisiaj pod przybranymi dowolnie nazwiskami. I tylko tak,

chciałbym wszystkich uprzedzić, będziemy się do siebie zwracać. I o prawdziwych

nazwiskach zapomnijcie, do końca okupacji jest jeszcze daleko. No, to słucham, kto

pierwszy? Może ty, Janek?

Stryjeczny brat Antka zawahał się. Ktoś zaproponował, by obrał sobie pseudonim "Sokół", bo

ma bystre oczy i jak nikt potrafi dojrzeć zwierzyną na tle leśnego poszycia, ptaka na

najwyższej gałęzi, a nawet jaszczurkę lub żmiję w gęstej trawie. Ktoś inny wspomniał o

"Orle", bo Janek miał garbaty nos jak orli dziób. W końcu on sam rozstrzygnął spór.

- Niech już będzie "Sokół", podoba mi się.

Z drugim bratem stryjecznym nie było kłopotu, umiał naśladować głos czarnego ptaszyska i

postanowił zostać "Krukiem". Antek Paleń odwołał się do gustu kolegów. Uznali, że ma w

sobie coś z drapieżnego ptaka, jest ruchliwy, szybki, odważny, smukły, zupełnie jak młody

jastrząb. Nie oponował, zgodził się. Od tej chwili został więc "Jastrzębiem".

- Same ptaki - zadumał się Sęk. - Nie na mój kaliber...

-: Co się martwisz - pocieszył go "Kruk".

- Wyglądasz jak pniak stuletniego dębu, ziemia drży pod tobą.

- No to jak? Ciężki? Jakoś głupio...

- Nie, dlaczego. Może być lepiej "Gruby", akurat do ciebie pasuje. Zgoda?

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: