· Strój męski – składał się z płóciennej koszuli, cuchy i portek zrobionych z grubego, wełnianego sukna samodziałowego, tkanego z białej wełny (dawniej szarej), z serdaka, kapelusza, kierpców i pasa. Krój cuchy jest prosty, w typie kimona, którego rękawy i plecy są uszyte z jednego kawałka. Długość równa się długości rozpostartych ramion od dłoni do dłoni, a szerokość równa się długości cuchy od karku w dół. Zewnętrzny brzeg cuchy, rękawy, kołnierz, kieszonkę obszywano ciemnozielonym materiałem. Cuchę zapinało na guziki lub haftki i związywało wysoko na piersiach kolorowymi wstęgami. Poniżej wiązania umieszczano haft. Portki uszyte z białego samodziału, noszone na rzemiennym pasku, są obcisłe, zdobione lampasem biegnącym po szwach zewnętrznych, przechodzących tyłem poniżej pasa z jednej nogawicy na drugą. Przy kieszonkach, po obu stronach portek przyszywano tzw. "raki", a u dołu przy rozcięciu nogawki przyszywano pompon z różnokolorowej wełny zwany "kistką". Do ubioru góralskiego należy również serdak. Pierwotne serdaki były dość skromne, wykonywano je z kożucha obkładano tylko czerwoną lub zieloną safianową skórką. Później wzbogacano je kolorystycznie, ozdabiano na przedzie i na plecach haftem z wzorem kwiatowym.
· Strój kobiecy – góralki nosiły koszulę zdobioną białym haftem na kołnierzu i mankietach, barwne spódnice, drukowane w kwiatowe obszerne wzory, poza tym gorsecik ornamentowy i haftowany, zimą serdak. Czarne buciki z półcholewkami, sznurowane i na obcasie. Głowę nakrywały żółtą lub czerwoną chustką wiązaną pod brodą. Do wyjścia wkładają dużą chustkę wełnianą, szeroko zarzuconą na ramiona.
Na północy w kolorze stroju dominował kolor niebieski, w środkowych i południowych Kaszubach- zielony, brązowy i żółty.
· Ubiór męski - Mężczyźni nosili buty z cholewą (skuerznie), w nie wpuszczano białe sukienne spodnie (buksy). Koszula była biała, zawiązana pod brodą czerwoną tasiemką. Na koszulę zakładano kamizelkę z rękawem, lub bez. Na wierzch wkładano sukmanę z drobnymi haftami,koloru granatowego, czarnego lub brązowego, była ona podbita czerwoną podszewką. Na głowę wkładano czarny filcowy kapelusz, a zimą futrzaną czapkę (mucę).
· Ubiór kobiecy - Dziewczęta nosiły szerokie, gęsto marszczone spódnice za kolana, wełniane, w kolorze niebieskim, ciemnoczerwonym, zielonym lub żółtym. Na spódnicy zawiązywano biały fartuch. Bluzki były białe, z falbaniastymi rękawami, przy mankietach wiązane tasiemką. Od początku XX w. bluzki zaczęto ozdabiać haftem. Na bluzkę ubierano aksamitny gorset koloru czarnego lub koloru spódnicy, wyszywany złotą lub aksamitną nicią. Na białe pończochy wkładano czarne buty na obcasie, zapinane na pasek. Kobiety zakładały czepce, dziewczęta wianki z kwiatów lub opaski w kolorze spódnicy.
· Ubiór męski – brązowe (oraz białe, szare i granatowe) kierezje, czyli sukmany z dużymi kołnierzami, zwanymi "sukami". Białe sukmany miały "suki" granatowe lub czerwone, granatowe zaś – czerwone, suto zdobione haftem lub barwną aplikacją. Czerwone były również "kłapcie" (rodzaj wyłożonych mankietów) u rękawów tych kierezji i suty, barwny haft na połach i dolnych rogach. Układ fałdów w tyle i krój podkreślały wcięcie w pasie. Ważnym elementem stroju był kaftan. Kaftany różniły się między sobą:czarne, granatowe, z rękawami lub bez, z wysokim stojącym kołnierzem, czasem wykładanym, lub też bez kołnierza. Niektóre wyróżniały się doskonałym krojem bogatymi zdobieniami, zwłaszcza z przodu. Zdobienia występowały też na brzegach wycięcia przy szyi. Narożniki poły były haftowane motywem wazonu kwietnego. Powyżej pasa umieszczano guziki i frędzle. Nosiło się białe płócienne spodnie samodziałowe lub z kupionego płócienka w cienkie, czerwone lub różowe paski. Szeroki podwójny pas skórzany (trzos), starannie zdobiony, lub węższy biały, nabijany mosiężnymi gwoździkami, z przytwierdzonymi blaszkami w postaci kółek, a ponadto sakiewka na pieniądze i nożyk. Pas ten uzupełniał bogaty strój. Nakryciem głowy była czerwona, rogata czapka z małym barankowym otokiem i pawim piórem lub czarny, wysoki kapelusz stożkowy z barwną ozdobą pośrodku. Buty były wysokie i sztywne albo krótsze, wykładane podszyciem górnej części cholewy na wierzch. Udział chłopów krakowskich w insurekcji kościuszkowskiej sprawił, że strój krakowski stał się mundurem wojskowym. Brązowe sukmany i kierezje weszły w skład mundurów pułku piechoty Krakusów i Kosynierów. Noszono je jak peleryny lub gunie zarzucone na ramiona, lub zawieszano u szyi na sznurze. W skład munduru wchodziła biała sukmana, opięta pasem z brzękadłami i rogatywką. Oficer miał epolety na ramionach, pistolet za pasem, szabla/e i długie, błękitne spodnie. Kosynier zaś był ubrany w białą sukmanę spiętą pasem. Na ramiona zarzucał brązową gunię, na głowę wkładał czerwoną rogatywkę lub tyniecką magierkę, na nogi – buty z cholewami. W ręce miał kosę na sztorc nabitą, a za pasem – siekierę.
· Strój kobiecy – był zróżnicowany. Początkowo były to jednobarwne spódnice, następnie używano kwiecistego materiału na spódnice "tybetki" kwiecistych kretonów. Tylko w jednej okolicy krakowskiego spotkać można spódnice i fartuszki naszywane poziomo wstążkami. Gorsety, dawniej ciemne sukienne, z haftem o motywach kwiatowych, zakończone kaletkami (krótkie patki zachodzące za siebie w dolnym zakończeniu gorsetu), zastąpiono aksamitnymi i kolorowymi gorsetami, zdobionymi paciorkami i cekinami. Gorsety te były zdobione bogatym haftem z naszyciem kolorowych koralików i sztucznych kamieni. Bogato zdobione są haftem plecy, na piersiach haft jest wzbogacony kwastami jedwabnymi lub metalowymi. Uzupełnieniem stroju był biały haftowany fartuch i korale na szyi. Koszula starego typu była ozdobiona haftowaną krezą u szyi i mankietami. W porze chłodniejszej noszono kaftaniki z długimi rękawami. W zimie zamożniejsze kobiety wkładały bogato zdobione granatowe sukmany i okrywały się dużą chustą.
· Strój męski – ubiór męski to przede wszystkim biała samodziałowa koszula, na którą wkładano kamizelkę, oraz spodnie sukienne podtrzymywane wąskim paskiem z surowej skóry. Kamizele były wykonywane z cienkiego samodziału i podbite podszewką, spodnie były z reguły wpuszczane w cholewy butów. Początkowo noszono białe spodnie, potem w kolorze sukmany. Ubiór uzupełnia "letniak" (spencerek – "lejbik"), wkładany na koszulę pod sukmanę. Sukmana jest najbardziej charakterystyczną częścią odzieży męskiej. Ma ona niewielki kołnierz i kieszenie wykończone na brzegach czarną tasiemką. Na terenie całej Puszczy Białej były dwa rodzaje sukman z tzw. "chlapkami" oraz z "potrzebami", tj. wyłogami i kieszeniami, które były cięte skośno lub poziomo. Sukmany są koloru ciemnosiwego ze stojącym kołnierzem, niewielkimi klapkami na piersiach zdobione szamerowaniem. Na co dzień Kurpie przepasują je czarnym lub granatowym pasem, a w dni świąteczne różnokolorowym pasem wełnianym. Latem nakrycie głowy to przede wszystkim słomkowy kapelusz z płaskim denkiem. W późniejszym okresie zastąpiła go granatowa czapka z lakierowanym daszkiem. Mężczyźni noszą również tzw. "cztery prawdy" (rogatywka), szyte z tego samego materiału, co sukmany. Zimą natomiast noszono kożuchy do kolan, wyrabiane z baranich skór. Były one jasnobrązowe, bez kołnierza. W okolicach Ostrowi Mazowieckiej spotykało się również białe kożuszki wcięte, także bez kołnierza.
· Strój kobiecy – składa się on z koszuli samodziałowej, sięgającej kolan, ozdobionej haftem na kołnierzu i mankietach, niekiedy marszczonej. Na nią wkładana jest spódnica z samodziału, w kolorowe podłużne pasy, z przyszytym do niej barwnym stanikiem, tzw. "kieckę" z "kabatem" lub "kitel" – "kitloch" koloru szarego, z lnu w barwne pionowe pasy. W pasie zawiązywany jest fartuch "zapaśny", sięgający kolan bądź równy ze spódnicą. Włosy są schowane pod chustką związywaną "na okrągło", lub w chłodne dni- pod brodą. Gdy jest zimno wkładano luźny kaftan, często z wydłużanym tyłem, bogato haftowanym. Rękaw był zawsze trochę krótszy, tak, aby było widać spod niego połowę haftowanego mankietu rękawa od koszuli, obszytego koronką. Kobiety grupy pułtuskiej (Puszcza Biała) noszą tzw. watowe "angielki". Zimą do wyjścia bądź wyjazdu do miasta kobiety nakrywały się "buronką" lub "dywanem" - tkaniną samodziałową czerwono – zieloną. Dziewczęta "od święta" ubierały czółka z czarnego aksamitu, ozdobione sztucznymi kwiatami, cekinami lub wstążkami. Ulubioną ozdobą stroju były sznury bursztynów. Mężatki na uroczyste okazje nosiły tzw. "cypek z kapturem" lub "cypek ze skrzydłami" wykonany z tiulu. Na co dzień kobiety nosiły trzewiki, chodaki – trepy lub chodaki tzw. "pioruny". Dla pasiaka kurpiowskiego charakterystyczny jest kontrast zieleni na tle czerwieni przez cienkie paski chromów. Na spódnicach występuje wielobarwna krata, na fartuchach – pasy pionowe. Na zapasach "na przyodziew", zakładanych na ramiona, wybijają się szare paski i rytm asymetryczny, na koszulach haft czerwony.
· Strój męski – długa do kostek sukmana z białego sukna z wyłożonym kołnierzem, obszytym błękitną tasiemką i zapinany na pętelkę, przepasana kolorowym wełnianym pasem. Bogatszy chłop nosił sukmanę granatowego sukna z czerwonymi mankietami, pomarańczowe spodnie w podłużne, kolorowe prążki, czarny lejbik i spencer z czarnego sukna z chlapkami, obszyty taśmą zapięty na mosiężne guziki. Początkowo nakrycie głowy stanowiła czapka "kapuzdra" oraz "siwe rogatki". Dzisiaj pasiak używany na spodnie jest dużo jaśniejszy w kolorystyce. Uległy rozjaśnieniom barwy pasa służącego do przewiązywania sukman lub kaftanów. Weszły w użycie kurtki z rękawami lub krótsze czarne spencery bez rękawów, zdobione metalowymi guzikami i czarnym sznurkiem na krawędziach przy zapięciu i kieszeniach. Biała sukmana ma cienką ozdobę przy kołnierzu i na brzegach czerwonych wyłogów rękawów. W tym regionie noszono również ciemna długa sukmanę. Czary kapelusz średnio wysoki, spłaszczony jest przykryty stroikiem z czerwieni szychu i sieczki szklanej. Obecnie pojawiły się również dodatki do stroju np. aksamitne zarękawki z wyszyciem i paciorkami oraz podobne grosiki.
· Strój kobiecy – starsze kobiety nosiły cienką, lnianą koszulę. Kiecki z wełny własnoręcznie tkanej w drobne czerwone wstążki, wełniany gorset zapinany na metalowe lub kościane guziki oraz fartuch do pasa o podobnych co kiecki prążkach oraz drugi dłuższy na ramionach. Młode kobiety nosiły koszule (tzw. bielunkę), na nią wkładany był stanik z przyszyta do niego czerwona kiecką lub koloru "sannickiego" tj. ciemnopomarańczowego, o szerokich pasach tła i kolorowych prążkach. Od święta noszono adamaszkowe lub atłasowe gorsety. Ozdoba stroju były korale bądź bursztyny. Na nogi zakładano trzewiki z cholewami, sznurowane czerwoną lub kolorową wełnianą tasiemką, wełniane pończochy własnej roboty, haftowane w kolorowe kwiatki. Kobiecy strój łowicki do połowy XIX wieku był utrzymany w czerwieni, z mały dodatkiem zielonych pasków pasiaka. Szerokość pasków była zmienna, przy czym czerwień pozostawała w szerokich polach, pomiędzy którymi lokowano skupienia pasków o innych barwach. Zieleń była podstawową barwą w sznurowanych gorsetach. Koszulę zdobiono dyskretnym barwnym stylizowanym haftem. Kobiety zamężne nosiły szerokie tiulowe czepce. W porze chłodniejszej okręcały je jak turbany wzorzystymi chustkami wełnianymi, tworząc czub nad czołem.
· Rzeszowianki nosiły białe koszule z haftami, zdobione kołnierzykami. Ubierały spódnice zakrywające kolana, w różnych odcieniach granatu lub zieleni, zdobione u dołu tasiemkami. Na koszulę zakładano czarny, sznurowany gorset, który był ozdabiany różno- kształtnymi i barwnymi cekinami. Na szyi noszono czerwone korale. Przepasywało się białym fartuchem z naszytymi kolorowymi koronkami. Panny nosiły na głowie wianki a mężatki kobiety kolorowe chusty.
· Strój męski składał się z płóciennej koszuli i portek zrobionych z lnu. Na koszule zakładano granatowy płaszcz. Białe spodnie wkładano do czarnych butów.
· Strój ten ma kilka odmian, najbardziej rozpowszechniony jest strój rozbarski: granatowa kurtka z kołnierzykiem i połami zachodzącymi na siebie, ozdabiana szafirowym sznurkiem z frędzelkami na brzegach przy guzach i na szwach. Podobnie ozdabia się kamizelę i spodnie (dawniej z jeleniego zamszu). Koszule miały wyłożone na wierzch haftowane kołnierzyki, a pod nimi – węzeł jedwabnej chusteczki ("przewiązki"). Czarny kapelusz z wypukłym denkiem i czarne skórzane buty stanowiły komplet męskiego stroju. W zimie mężczyźni nosili długie granatowe sukmany, oszczędnie sfałdowane i ozdobione podobnie jak kurtki.
· Strój kobiecy – podstawowym elementem ubioru kobiecego na Śląsku jest tzw. "oplecek" z "kiecką", oraz stanik z przyszytą do niego spódnicą. Pozostałe części ubioru, takie jak zapaska, kabotek, czepiec i chustka są noszone także przez grupy sąsiednie w podobny sposób. Nowym prostszym elementem stroju kobiecego jest "jakla" – luźny, opadający poniżej stanu kaftan, używany do chwili obecnej. Strój dziewcząt składał się z bufiastego "kabotka" (koszuli), "oplecka", obszytego galonem na brzegu, połączonego z długą spódnicą zdobioną dołem "galonką" (wstążką). Uzupełnieniem stroju była zapaska. Od 1871 roku galonkę zastąpiono szerokimi, tkanymi w girlandy, jedwabnymi wstęgami. Strój szyto z jedwabi i wełen. Spódnice i fartuchy były długie i szerokie, czarne gorsety sukienne – zdobione, zgodnie z figurą, do talii. U koszuli krótki bufiasty rękaw jest ujęty w łokciu zdobnym paskiem, u szyi – szeroka kreza kołnierza spadała na ramiona. Do uroczystego ubioru dziewczęta śląskie nakładały na głowę wieńce ze sztucznych kwiatów i szychu, przystrojone długimi i szerokimi wzorzystymi wstęgami. Noszone zimą i latem jakie, okrywające postać od szyi po biodra, z długim rękawem, wyparły "kabotek"' i "oplecek", używane jeszcze do 1939.
· Strój męski – charakterystyczny jest płaszcz męski z pelerynką, popularny do pierwszych lat XX w., zwłaszcza w grupie pszczyńskiej. Ze wzrostem zamożności "gazda", czyli gospodarz, zaczął nosić cienką koszulę, zwykle haftowaną. Spodnie nowego kroju, szyto z cienkiego materiału fabrycznego lub z sukna. Proste buty gospodarz zamienił na fabryczne tzw. "polskie zgrzyboki". Zdobny "bruchik" oraz suty "płaszcz z pelerynką" lub "żupańce" dopełniały ubioru. Dawny biały lub żółty kożuch pokrywano suknem i zdobiono "bromkiem" z futra baranów. Latem nakryciem głowy był słomiany kapelusz własnej roboty, noszony zarówno koło domu, jak i w polu, zimą zaś "baranica", czyli czapka z futra baraniego o podstawie cylindrycznej, przechodzącej w stożkowate zakończenie. Od święta noszono kupowane na jarmarkach "czopki" z czarnego, rzadziej siwego filcu, o szerokiej "strzesze" (rondo).
· Strój męski- Koszule męskie lniane, związywane bądź na karku, bądź też z przodu, miały wysoki kołnierz, wywijany na zewnątrz. Spodnie skórzane żółte lub wełniane, krótkie do kolan, lub długie, były wiązane w kostkach. Przy krótkich spodniach wdziewano białe pończochy i płytkie buty. Była to pozostałość mody rokoka. Do długich spodni zakładano buty z cholewami. Częścią ubioru była również kamizelka z modnego manchesteru lub połyskliwego, kwiecistego adamaszku. Jeśli była wykonana z sukna, dostosowywano jej kolor do barwy "kabatka", który nakładali mężczyźni na kamizelkę w porze chłodnej. "Rabatek" był dopasowany do talii, o kroju wciętym i zapinany na metalowe guziki. Uzupełnieniem uroczystego stroju był żupan z ciemnego sukna, o kroju frakowym, sięgający do ziemi. Harmonizował z nim wysoki czarny cylinder, dawniej rozszerzający się u góry, opasany barwną wstążką z naszytymi cętkami. Nakryciem głowy była też czapka rogatywka z granatowego sukna, obszyta u dołu czarnym psim futerkiem, dającym się opuszczać na kark i uszy. W stroju męskim dominującymi kolorami jest granat i błękit. Ozdobnymi dodatkami do stroju była laska z metalowa gałką, rozpięty na brzuchu łańcuch z wisiorami z talarów, podtrzymujący duży kieszonkowy zegarek, oraz szalik – perkalowa ozdobna chustka wiązana pod brodą w węzeł. W zimie noszono zielone, obszyte futrem kurtki, czasem barani serdak pod żupan. Najlepiej jednak chronił przed zimnem atuty- biały kożuch z dużym, czarnym, baranim kołnierzem.
· Strój kobiecy – kobiecy strój dolnośląski jest najefektowniejszym strojem regionalnym na ziemiach zachodnich. Czepki, będące nakryciem głowy mężatek charakteryzują się różnorodnością kroju, materiału, barw oraz bogatego przystrojenia w hafty, riusze. Często uzupełnieniem świątecznych czepków były tiulowe lub koronkowe krezy noszone na szyi. Koszula lniana z krótkimi bufiastymi rękawami była głęboko wycięta na piersiach. Spódnice były szyte z materiałów kwiecistych, pasiastych lub jednobarwnych gładkich. Spódnice jednobarwne wykonywano z wełny, najczęściej w kolorze czerwonym i obramowywano je u dołu szeroką jasnozieloną wstęgą wełnianą. Fałdziste z tyłu, sięgały do połowy łydek. Spódnice jedwabne lub perkalowe, czasem wełniane granatowe, były obficie fałdowane, sięgające stóp- widoczne to jest zwłaszcza w okolicach Wałbrzycha. Kobiety na co dzień przepasywały spódnicę zapaską, wykonywano z perkalu i płótna lnianego barwionego. Do stroju świątecznego noszono białe zapaski, zdobione haftem. Na plecy i ramiona zarzucano trójkątną chustkę, skrzyżowaną na piersiach, jej końce wpuszczano pod opaskę fartucha. Aksamitne, czarne lub szafirowe gorsety usztywniono pod wpływem mody miejskiej, noszono do nich koszule z bufiastymi rękawami. Kaftany, zwane regionalnie tołubkami lub katankami zaczerpnięto z mody renesansu. Miały one duże wycięcie przy kołnierzu, wokół niego była zawiązywana czerwona, biała lub różowa chusteczka, skrzyżowana jak szalik. Tołubek miał rękawy bufiaste od ramienia do łokcia, a od łokcia do przegubu dłoni obcisłe. Duży kołnierz, sięgający do ramion, wycięty w duże zęby, ozdabiano naszyciem z zielonej tkaniny, wijącej się w meander.Spinano go paskiem z tego samego materiału, szerokim na dwa palce. Buciki ze skóry lub aksamitu, w kształcie czółenek, noszono na białych lub "modrych" pończochach bez ozdób.
netka9891