Praca zaliczniowa ekonomia.doc

RYNEK jest instytucją umożliwiającą wymianę dóbr, usług i czynników wytwórczych.

PRAWO POPYTU

Prawo popytu głosi, że wyższym cenom dobra odpowiadają mniejsze ilości dokonywanych zakupów, czyli że wzrostowi ceny towarzyszy spadek wielkości popytu, a niższym cenom – większe ilości dokonywanych zakupów, czyli spadkowi ceny towarzyszy wzrost wielkości popytu.

Zestawienie wielkości popytu dla różnych wysokości ceny pozwala wykreślić krzywą popytu, oznaczaną na rysunku najczęściej literą D ( od ang. demand – popyt).

KRZYWA POPYTU pokazuje ilości dobra lub usługi, jakie ludzie chcą kupić  (czyli wielkość popytu) przy każdym poziomie ceny w danym okresie.

Przyjmujemy ponadto, że wszystkie, że wszystkie pozostałe czynniki wpływające na popyt (ceny innych dóbr, dochód, gusty i cała reszta) nie zmieniają się, czyli wykorzystujemy zasadę ceteris paribus[1], co znaczy że wszystkie pozostałe wielkości pozostają stałe. Ceny wszystkich innych dóbr ani nie rosną, ani nie obniżają się, konsumenci dysponują tymi samymi dochodami, ich gusty także nie ulegają zmianie i również żadne z pozostałych czynników, np. pogoda nie zmieniają się. Jedyne co się zmienia, to cena dobra, którego krzywą popytu omawiamy.

Jeśli cena bananów spada z 2,50 zł do 2,00 zł, to wielkość popytu rośnie ze 100 do 500. Dalszemu spadkowi ceny do 1,50 zł towarzyszy wzrost wielkości popytu do 1000. Przyczyny takich zmian są oczywiste. Przy wyższej cenie nie wszyscy mogą sobie pozwolić na zakup bananów i kupują tańsze substytuty. Niektórzy nie chcą kupować tak drogich owoców i dobrowolnie opuszczają rynek. Wraz ze spadkiem ceny wielkość popytu rośnie na skutek działania efektu substytucyjnego i dochodowe­go. Krzywa popytu pokazuje wielkość popytu przy każdym poziomie ceny.

Podczas omawiania krzywej popytu niezwykle ważne jest, abyśmy rozróżniali dwa pojęcia: popyt (czyli całą krzywą) i wielkość popytu (czyli ilość, jaką konsu­menci chcą kupić przy danej cenie — reprezentowaną przez dowolny punkt na krzywej).

Wielkość popytu na dane dobro zmienia się zawsze wtedy, gdy zmienia się wyłącznie cena tego dobra, ceteris paribus. Fakt ten ilustrujemy ruchem punktu wzdłuż krzywej popytu. Wiemy, że jeśli cena dobra rośnie, to wielkość popytu maleje, czemu towarzyszy ruch „na lewo i w górę" wzdłuż krzywej popytu. Przy spadku ceny „ześlizgujemy się na prawo i w dół" wzdłuż krzywej popytu.

Ze zmianą popytu mamy do czynienia wtedy, gdy zmienia się któryś z pozo­stałych czynników determinujących popyt, np. cena substytutu, dobra komple­mentarnego, dochód.

STRONA POPYTU NA RYNKU Pojęcie popytu związane jest z zachowaniem się kupujących na rynku, a mówiąc ściślej, ze sposobami, za pomocą których określają oni rodzaje dóbr i usług, jakie chcą kupić, a także z ilościami, na które zgłaszają zapotrzebowanie. Popyt jest dla  nas pojęciem dość jasnym i stosunkowo łatwym do analizy, gdyż na rynku jesteśmy znacznie częściej kupującymi niż sprzedającymi. Czym jest popyt ? Popyt na dowolny produkt łączy się zawsze z ilością, jaką kupujący chcą nabyć, i ceną, po jakiej produkt ten jest dostępny. Rozważania nie miałyby jednak sensu, gdyby nie były umieszczone w czasie.

Wielkość popytu jest to ilość dobra ( lub usługi), jaką konsumenci chcą i mogą kupić po danej cenie i danym okresie.

              Ilości nabywanych produktów zależą od warunków, w jakich przeprowadzane są zakupy. Na warunki te wpływa niezwykle wiele czynników, ale dla uproszczenia naszych rozważań pogrupujemy je w kilka – a konkretnie sześć – podstawowych kategorii, które kolejno przedstawimy.

1.      Cena danego dobra, czyli suma pieniędzy, jaką należy zapłacić za jego jednostkę.

To, jak dużo danego produktu chcemy kupić, zależy między innymi od jego

ceny. Wydaje się oczywiste, że jeżeli po niższej cenie dzisiaj kupujemy „ileś”, to po wyższej cenie jutro będziemy skłonni ograniczyć nasze zakupy. Cena określa, na ile jednostek tego dobra nas stać przy dochodach, które otrzymujemy. Jednocześnie porównujemy tęchnę z cenami innych dóbr.

              Ogólnie możemy stwierdzić, że ilość naszych zakupów jest związana z ceną kupowanego dobra, przy czym wielkości te (ilość zakupów i cena) działają w przeciwne strony. Przy niskich cenach kupujemy więcej, a przy wysokich – mniej.

Dwa czynniki wpływają na taki właśnie sposób postępowania. Pierwszym jest efekt substytucyjny, który polega na tym, że jeśli cena rozważanego dobra rośnie, to kupujemy go mniej, gdyż staje się ono relatywnie droższe, ale za to zaintereso­wanie nasze kierujemy w stronę innych dóbr, które po podwyżce stają się relatyw­nie tańsze. Drugi czynnik to efekt dochodowy, a jego działanie polega na tym, że na skutek wzrostu cen stajemy się biedniejsi. Przy nie zmienionych dochodach i równoczesnym wzroście cen możemy kupić mniej produktów, czyli maleje siła nabywcza naszego dochodu.

Przy spadku ceny efekt substytucyjny i dochodowy prowadzą do wzrostu wiel­kości popytu, gdyż stać nas na zakup większych ilości dóbr i jednocześnie zainte­resowanie nasze kierujemy na dobra tańsze.

2.      Ceny innych dóbr

Na nasze decyzje o zakupie jakiegoś dobra wpływają ceny innych dóbr i usług dostępnych na rynku. Szczególnie ważne są tu ceny substytutów i dóbr komple­mentarnych.

Substytutami (dobrami substytucyjnymi) nazywamy takie dobra, które mogą się nawzajem zastępować, np. masło i margaryna. Coca-Cola i Pepsi-Cola, ham­burgery i hot-dogi. Innymi słowy, substytuty mogą zaspokoić tę samą potrzebę.

Dobra komplementarne natomiast to takie dobra, które konsumowane są razem, np. kawa i śmietanka, płyty kompaktowe i odtwarzacze, lewy but i pra­wy but.

Jeżeli cena jakiegoś dobra spada, np. margaryny, to ograniczamy konsump­cję substytutu tego dobra, np. masła, czyli kupujemy więcej tańszej margaryny, a mniej masła.

Jeśli cena jednego z dóbr komplementarnych rośnie, to popyt na nie maleje, a jednocześnie maleje również popyt na drugie dobro (komplementarne), gdyż — jak wiadomo — oba dobra są konsumowane łącznie, a jedno z nich bez drugie­go staje się prawie bezwartościowe.

3.      Dochód, czyli suma pieniędzy przeznaczonych na zakupy na danym rynku w danym okresie oraz na oszczędności

W podejmowaniu decyzji o zakupie dochód jest równie ważny jak cena dobra. Uogólniając możemy powiedzieć, że im wyższe mamy dochody, tym więcej każ­dego z produktów chcemy kupić. Oczywiście istnieją wyjątki od tej zasady. Jeden z nich dotyczy dóbr spożywanych wyłącznie przez ludzi biednych. Wraz z podno­szeniem się stopy życiowej ludzie ci odchodzą od kupowania tanich i na ogół gor­szej jakości dóbr, zmniejszając ich zakupy na rzecz dóbr droższych. Wzrost do­chodu powoduje tu więc spadek zakupów dóbr tanich.

4.      Gusty, moda, postęp cywilizacyjny

Natura naszych potrzeb zmienia się wraz z upływem czasu i zmianą warun­ków, w jakich żyjemy. Również zmieniająca się moda i postęp w nauce i technice wpływa na to, co kupujemy. Nie bez znaczenia są też indywidualne upodobania i przyzwyczajenia poszczególnych konsumentów czy całych ich grup. Niekiedy wręcz produkt będący „ideałem" dla jednego konsumenta nie wywołuje żadnego zainteresowania u innego, a w skrajnych wypadkach może nawet wywoływać niechęć.

5.      Liczba kupujących

Na wielkość zakupów na jakimś rynku wpływ ma liczba konsumentów, którzy chcą zakupy zrobić, przy czym zależność ta jest na ogół jednokierunkowa, czyli wzrost liczby konsumentów powoduje oczywiście wzrost wielkości zakupów i od­wrotnie w wypadku zmniejszenia się liczby kupujących.

6.      Pozostałe czynniki

Właściwie wszystko może mieć wpływ na dokonywane przez nas zakupy: film, który obejrzeliśmy poprzedniego wieczora, opinia znajomych, rekomenda­cja lekarza. Przyczyna zakupu może być najdziwniejsza i zupełnie nieoczekiwa­na. Bardzo ważnym czynnikiem są nasze przewidywania dotyczące cen w przy­szłości. Jeśli oczekujemy podwyżek, to gotowi jesteśmy kupować i gromadzić różne rzeczy, nawet takie, których normalnie nie chcielibyśmy mieć.

.

PRAWO PODAŻY

Prawo podaży głosi, że wyższej cenie dobra odpowiada większa ilość dostar­czanego dobra.

Dzieje się tak dlatego, gdyż przy wyższych cenach zwiększają się przychody producenta, co przy nie zmienionych warunkach produkcji, podniesie jego zyski. Zestawienie wiel­kości podaży i różnych odpowiadających im cen dla danego okresu pozwala wy­kreślić krzywą podaży, oznaczaną na ogół literą S (od ang. supply — podaż).

KRZYWA PODAŻY pokazuje ilości dobra lub usługi, czyli produktów, jakie pro­ducenci chcą dostarczyć na rynek (wielkość podaży) przy każdym poziomie ceny w danym okresie.

Przyjmujemy ponadto, że wszystkie pozostałe czynniki wpływające na podaż (ceny czynników wytwórczych, ceny innych dóbr, technologia itp.) nie zmieniają się, czyli ponownie wykorzystujemy za­sadę ceteris paribus. Oznacza to założenie, że nic nie zmienia się na rynku poza ceną omawianego dobra. Absolutnie nic!

Jeżeli cena bananów spada z 2,50 zł do 2,00 zł, to wielkość podaży maleje z 1000 do 500. Dalsze­mu spadkowi ceny do 1,50 zł towarzyszy spadek wielkości podaży do 100. Dzieje się tak dlatego, gdyż wyższe ceny, ceteris paribus, oznaczają wyższe zyski dla producentów. Wielkość podaży rośnie wraz ze wzrostem ceny. Krzywa podaży pokazuje wielkości podaży przy każdym poziomie ceny.

Tak samo, jak przy omawianiu krzywej popytu, również i podczas omawiania krzywej podaży należy rozróżnić dwa pojęcia: wielkość podaży (czyli ilość, jaką producenci chcą wyprodukować przy danej cenie — reprezentowaną przez punkt na krzywej) i podaż (czyli całą krzywą).

Wielkość podaży danego dobra zmienia się zawsze wtedy, gdy zmienia się wyłącznie cena tego dobra, oczywiście ceteris paribus. Zmiany wielkości podaży ilustrujemy ruchem punktu wzdłuż krzywej podaży. Wiemy, że jeśli cena dobra rośnie, to wielkość podaży również rośnie, czemu towarzyszy ruch „na prawo i w górę" wzdłuż krzywej podaży. Przy spadku ceny „ześlizgujemy się na lewo i w dół" wzdłuż krzywej podaży.

Zmiany wielkości podaży przedstawione są również na rys. 2.4.

Ze zmianą podaży mamy do czynienia wtedy, gdy zmienia się któryś z pozo­stałych czynników determinujących podaż, np. ceny czynników wytwórczych, ich dostępność, postęp naukowy umożliwiający doskonalenie technologii lub ceny innych produktów.

Strona podaży na rynku

Analiza podażowej strony rynku zajmuje się sposobem podejmowania decyzji przez producentów o tym, co chcą oni produkować i wymieniać oraz w jakich ilościach i po jakich cenach. Jest to analiza rynku od strony producenta (lub sprzedawcy).

PODAŻ jest zestawieniem ilości dóbr, jakie producenci są gotowi sprzedać

w określonych warunkach, przy danej cenie i w określonym czasie.

Jest to ilość, jaką rzeczywiście planują oni dostarczyć, nie zaś jaką chcieliby sprzedać. Konsumenci mogą oczywiście nie chcieć kupić takich ilości dóbr.

WIELKOŚĆ PODAŻY jest to ilość dobra (lub usługi), jaką producenci zamie­rzają sprzedać po danej cenie i w danym okresie.

Możemy na przykład powiedzieć, że podaż brzoskwiń przy cenie 10,00 zł/kg wynosi 1500 ton tygodniowo. Wielkość produkcji, a więc i podaż produktu, zależy od bardzo, bardzo wielu czynników, które możemy pogrupować w kilka, niżej przedstawionych, podsta­wowych kategorii.

1.      Cena danego dobra, czyli ilość pieniędzy, jaką producent otrzymuje ze sprze­daży każdej jednostki tego dobra

Z analizy strony podaży rynku wynika, że wyższe ceny są bodźcem do większej produkcji, a niskie ceny ograniczają ilość dobra dostępną dla konsu­mentów.

2.      Ceny czynników wytwórczych

Jest sprawą oczywistą, że wysokość kosztów poniesionych na czynniki wytwór­cze wpływa na wielkość produkcji. Jeśli koszty rosną, to opłacalność produkcji! zmniejsza się i jej rozmiary zostają ograniczone. Spadek kosztów produkcji pro­wadzi rzecz jasna do jej zwiększenia.

3.      Dostępność czynników wytwórczych

Również dostępność właściwych czynników wytwórczych w odpowiednim czasie ma wpływ na rodzaj produktów dostarczanych na rynek.

4.      Technologia

Jest to sposób zorganizowania procesu produkcyjnego, wykorzystania czynni­ków wytwórczych. Lepsza technologia umożliwia zmniejszenie kosztów produk­cji, czyli pozwala dostarczać na rynek każdą ilość produktu po niższej cenie, pro­wadząc do wzrostu konkurencyjności na tym rynku.

5.      Ceny innych dóbr

Jeśli ceny innych dóbr wzrosną, to mniej opłacalna staje się produkcja da­nego dobra, co prowadzi do jej ograniczenia. W takim wypadku można powie­dzieć, że cena danego dobra relatywnie spadła w stosunku do cen dóbr, które zdrożały.

6.      Liczba producentów na danym rynku

Wraz ze wzrostem liczby producentów zwiększa się produkcja, a więc i podaż na danym rynku.

7.      Pozostałe czynniki

Bardzo wiele czynników może jeszcze mieć wpływ na wielkość realizowanej produkcji. Pogoda jest na przykład jednym z najważniejszych czynników wpływa­jących na efektywność rolnictwa. Szalenie ważne w podejmowaniu czy zmianie wielkości produkcji są oczekiwania dotyczące przyszłych cen i to zarówno pro­duktów, jak i czynników wytwórczych