Metodologia badań społecznych
Wykład 24.09.06r.
Czym nie jest metodologia badań
Metodologia badań nie jest zbiorem recept na płodne badanie naukowe.
Konarzewski – „Jak prowadzić badania oświatowe”
Można wyróżnić
1. metodologię opisową – zajmuje się rekonstrukcją i opisem rzeczywistego postępowania badawczego osób tworzących naukę.
2. metodologię normatywną – formuje zasady poprawnego postępowania badawczego wskazuje wzorce warsztatowe, kształtuje świadomość, podaje normy postępowania.
Jednak nie są to przepisy jak postępować, są to wskazówki.
Badanie naukowe to sztuka.
Cele wykładów i ćwiczeń
Cele zajęć prowadzonych w ramach przedmiotu „Metodologia badań społecznych”:
1. poznanie podstawowych źródeł informacji na temat teorii i praktyki badania naukowego w naukach społecznych oraz nabycie umiejętności korzystania z nich.
2. zapoznanie się ze sztuką badania naukowego w naukach społecznych, analiza postępowania badawczego w konkretnych przedsięwzięciach badawczych, referowanych w artykułach i komunikatach z badań.
3. zdobycie elementarnej wiedzy teoretycznej o zasadach badań naukowych w naukach społecznych i nabycie praktycznej umiejętności stosowanych tych zasad.
4. opanowanie najważniejszych składników procedur badania naukowego (np. formowanie pytań, stawianie hipotez, definiowanie i wskaźnikowanie zmiennych, opracowywanie wybranych typów narzędzi, doboru próby, przeprowadzenie badań, opracowanie wyników, napisanie sprawozdania z przebiegu i wyników badań).
5. zdobycie umiejętności samodzielnego zastosowania zasad prowadzenia badań naukowych w nowej sytuacji, samodzielne zaplanowanie i zrealizowanie pełnego cyku postępowania badawczego.
Pojęcie badania naukowego
I. Poznanie naukowe a poznanie przygodne
II. Nauka jako dziedzina działalności społecznej.
III. Orientacje w metodologii badań społecznych.
IV. Badanie naukowe – typy, procedury, metody.
V. Planowanie badania.
Ad.I/ Poznanie naukowe a poznanie przygodne. Człowiek rodząc się poznaje otoczenie, poznanie to wystarcza do życia w społeczeństwie, nazwiemy to poznaniem przygodnym lub poznaniem naturalnym (źródło prof.Z.Skorny „Prace magisterskie z psychologii i pedagogiki” w-wa 1984 str.18)
Właściwości procesu poznania
Poznanie przygodne
Poznanie naukowe
Sposób poznania zjawisk
Niezamierzone, niesystematyczne, okazjonalne
Zamierzone, planowe, systematyczne, z zastosowaniem metod naukowych
Warunki poznania
Dokonuje się w niedogodnych warunkach
Odbywa się w sprzyjających warunkach przy zastosowaniu technicznych środków pomocniczych
Sposób rejestrowania poznanych zjawisk
Przechowywanie poznanych zjawisk w pamięci
Systematyczne rejestrowanie poznanych zjawisk oraz prowadzenie dokumentacji badań
Używany system pojęć
Pojęcia pochodzą z mowy potocznej
System pojęć naukowych oparty na określonych założeniach teoretycznych
Wynik poznania
Nie wyczerpujący opis, powierzchowne określenie zależności
Dokładny opis i klasyfikacje badań zjawisk, wykrycie mechanizmów ich funkcjonowania
Wynikiem poznania potocznego jest wiedza potoczna a naukowego – naukowa.
Nauka funkcjonuje w znaczeniu dydaktycznym.
Ad.II/ Nauka jako dziedzina działalności społecznej
- społeczna działalność uwarunkowana zdobyciem wiedzy o rzeczywistości i zachodzących w niej zjawisk.
- wynik tej działalności, czyli wiedza o rzeczywistości, wyrażona w systemie pojęć, twierdzeń tworzących teorię (większego lub mniejszego zasięgu)
- stosowane w poznaniu rzeczywistości metody, o których zasadnie można sądzić, że pozwalają uzyskać wiedzę prawdziwą tzn. zdającą sprawę z tego jak jest, czyli to co już się sprawdziło.
Ad.III/ Orientacje w metodologii badań społecznych. Przedmiotem badań społecznych są zbiorowości, interakcje ludzkie, systemy …..
Mówimy o 3-ch poziomach badań:
- Poziom obserwacji
- Poziom wytworów
- Poziom ducha
3 podejścia orientacji metodologii badań społecznych:
- podejście historyczne – w badaniu historycznym dąży się do odpowiedzi na pytania: - co było? – dlaczego tak było? – jakie prawa, prawidłowości da się ustalić na podstawie tego co bybło? – i dlaczego było?
- podejście hermeneutyczno – fenomenologiczne – w badanu tym dąży się do poznania społecznych wytworów ludzkiej działalności utrwalonych w formie szeroko rozumiejących tekstów, dokumentów, dzieł sztuki, symboli, znaków, poprzez dociekanie „znaczenia” stosując rozumienie i stosując wgląd w „istotę”.
- podejście empiryczne: ilościowe, jakościowe, - w podejściu empirycznym dąży się do wyjaśnienia zjawisk społecznych i związków między nimi na bazie szeroko rozumianej obserwacji, doświadczenia.
Ad.IV/ Badanie naukowe – typy, procedury, metody.
Typy badań (K.Konarzewski)
1. badania teoretyczne (konstruowanie teorii)
a/ eksploracyjne (dostarczające przesłanek do budowy teorii)
- uogólniające (odnoszące się do całej klasy obiektów)
- indywidualizujące (odnoszące się do pojedynczego obiektu)
b/ weryfikacyjne (sprawdzające przewidywanie teorii z myślą o jej potwierdzeniu lub ………………
- uogólniające
- indywidualizujące
2. badanie praktyczne (dostarczające impulsu do rozwoju jakiejś dziedziny praktycznego działania)
a/ rozpoznawcze( określają trudność, jej rodzaj, zasięg)
b/ oceniające (pozyskujące wiedzę o zamierzonych i niezamierzonych następstwach jakiegoś programu działania)
Typy badań (schemat)
Teoretyczne Praktyczne
Eksploracyjne Weryfikacyjne Rozpoznawcze Oceniające
Uogólni. Indywidua. Uogólni. Indywidua. Uogólni. Indywidua. Uogólni. Indywidua.
Procedura badawcza – to złożony schemat prowadzenia badań, ustalony, zweryfikowany i zaaprobowany przez społeczność uczonych stanowi wzorzec (ale nie przepis) efektywnego postępowania przy rozwiązywaniu problemów badawczych.
Określa rodzaj, sposób i kolejność wykonywania czynności, które mają doprowadzić do osiągnięcia celu badania.
Schematy badań ilościowych wg.Konorowa
Eksperyment – ujawnienie skutków zamierzonych oddziaływań w ściśle określonych warunkach. Wnioski dotyczą populacji spełniających te warunki. Badanie eksperymentalne pozwala ustalić zależności przyczynowo skutkowe.
przykładowa hipoteza:
„Oglądanie filmów zawierających sceny grozy i okrucieństwa zwiększa zachowania agresywne dzieci”. Jeżeli nie stosujemy tego typu badania omijamy słowo „wpływa” i „zależy od”.
Banie porównawcze – ujawnienie różnic między realnie istniejącymi zbiorowościami.
„Kobiety zajmujące stanowiska kierownicze cechuje wyższy indywidualizm niż zajmujące stanowiska podporządkowane”. „Młodzież uprawiająca sport raczej rzadziej wchodzi w konflikt z prawem niż młodzież nie uprawiająca sportów”
Badanie przeglądowe – (sondaż, badanie korelacyjne) poznawanie własności jednostek mależących do realnie istniejącej zbiorowości a także relacji między własnościami.
Przykładowe pytania :
„Jakie są typowe zaburzenia nerwicowe u dzieci w młodszym wieku szkolnym? „Jak zmienia się zadowolenie z życia nauczycieli wraz ze stażem pracy w tym zawodzie? W badaniach tych nie stawia się hipotez, tworzenie sztucznych hipotez jest niepotrzebne – wymagają one pytań badawczych.
Schematy badań jakościowych
Badanie etnograficzne – zbieranie i przetwarzanie danych o kulturowych sposobach życia określonej realnej grupy społecznej w celu jej opisania, zwykle długotrwałe indukcyjne, holistyczne.
Przykładowy temat badawczy:
„Język dzieci ulicy”
Studium przypadku – zbieranie i przetwarzanie różnorodnych danych o pojedynczym obiekcie, reprezentującym zjawisko ogólne, zmierza do stworzenia jednostkowej teorii zjawiska ogólnego.
Pełnienie funkcji opiekuńczych wobec pensjonariuszy Domu Pomocy Starości „Przystań” w Koralowie.
Literatura
Metodologia badań historycznych
B.Miśkiewicz „Wstęp do badań historycznych” UAM Poznań 1976
W.szczaska „Metodologii historii zarys krytyczny” PWN W-wa 1977
J.Topolski „Mtodologia historii” PWN W-wa 1973
Metodologia hermeneutyczno – fenomenologiczna
K.Ablewicz „Hermen.-fenomen. Perspektywa badań w pedagogice” UJ K-ów 1994
J.Gnitecki „Elementy metodologii w ped. Hermeneutycznej” WSP Ziel.Góra 1996
M.Sawicki „ Hermeneutyka pedagogiczna” Semper W-wa 1996
Metodologia badań empirycznych
E.Babbie „Badanie społeczne w praktyce” PWN W-wa 1997
J.Brzeziński „Metodologia badań w psychologicznych” W-wa 1997
K.Korzeniowski „Jak uprawiać badanie oświatowe. Metodologia praktyczna” WSiP W-wa 2000.
T.Pilch „Zasady badań pedagogicznych” W-wa 1995
.Wieczorkowska „Statystyka. Wprowadzenie do analizy danych sondażowych i eksperymentowych” W-wa 2003.
Z.M. Zimny „Metodologia badań społecznych” Cz-wa 2000.
betina641