MODERNIZM.pdf

MODERNIZM – MŁODA POLSKA

U schyłku XIXw. coraz częściej zauważano, że naukowa wiedza i racjonalizm nie wyjaśniają, że

postęp techniczny i rozwój cywilizacyjny nie dają powszechnego szczęścia, że człowiek, który jest

zamożniejszy i wygodniej żyje, wcale nie musi być lepszy moralnie.

Koniec pozytywizmu nie jest wyrazisty. Mimo, że twórcy pozytywistyczni wciąż tworzyli, już w

latach dziewięćdziesiątych XIXw. stawało się oczywiste, że społeczeństwu nie wystarczą idee

pozytywistyczne. Można się spierać o to, czy poniosły one całkowitą klęskę, ale faktem jest, że żadna

odnowa ogólnospołeczna i ogólnonarodowa na skutek realizacji programu pozytywistycznego nie

nastąpiła, choć wiek XIX to prawie w całej Europie czas burzliwego rozwoju nauki, techniki i

kultury.

Reakcją na to rozczarowanie był tak zwany przełom antypozytywistyczny polegający na odrzuceniu

przekonań pozytywistycznych takich jak: automatyczny postęp, dokonujący się w dziejach, o

wszechmocy ludzkiego rozumu, o racjonalności świata.

Ustanowiono wtedy Nagrodę Nobla (przyznawaną od 1901r.)! Z polskich pisarzy literacką Nagrodę

Nobla otrzymali: Henryk Sienkiewicz (1905), Władysław Stanisław Reymont (1925), Czesław

Miłosz (1980) i Wisława Szymborska (1996).

Wróciły odwieczne pytania np. o sens życia, a odpowiedzi szukano w religii, irracjonalnej filozofii,

myśli Wschodu, sztuce.

Bohaterem nowych czasów był nie kupiec czy inżynier a poszukiwacz prawd wiecznych, życiowy

rozbitek,

Kilka faktów bywa uznawanych za początek nowej ery.:

1898 – opublikowanie przez Artura Górskiego w tygodniku „Życie” cyklu artykułów pt. „Młoda

Polska”.

1894 – rok wydania II serii

dekadent, artysta.

Kazimierza Przerwy-Tetmajera.

W tej ogarniętej dekadentyzmem epoce ludzie lubili się jednak bawić : kabarety i teatrzyki

przeżywały swój złoty okres.

Koniec tej epoki utożsamiany jest z rokiem 1918 – datą odzyskania przez Polskę niepodległości.

Ośrodki kultury modernizmu: Paryż, Lwów, Berlin, Kraków, Zakopane.

Nazwy Epoki

Młoda Polska Nawiązuje do działalności młodego pokolenia twórców, które doszło do głosy

w latach dziewięćdziesiątych XIXw. Nie stworzyło ono jednoznacznego i

spójnego programu, jego przedstawiciele kierowali się jednak podobnymi

przesłankami i proponowali podobne rozwiązania. Cechowała ich niechęć do

pozytywizmu, który uznawali za słuszny programowo i moralnie, ale

nieuwzględniający prawdziwej sztuki a także zbyt ograniczony w wyborze

tematów i problemów do tych specyficznie polskich. Niektórzy twórcy

powrócili więc do wątków romantycznych, inni szukali inspiracji wyjeżdżając

na Zachód.

Modernizm Nazwa epoki używana na świecie, przede wszystkim w innych krajach

europejskich. Podkreśla ona fakt pojawienia się w ostatniej dekadzie XIXw

wielu nowych prądów w sztuce (m.in.: impresjonizmu, symbolizmu,

ekspresjonizmu).

Fin de siècle (fr.)

‘koniec wieku’

Można ją rozumieć dwojako – z jednej stron uwypukla ona schyłkowość,

upadek, przeczucie końca (u kresu XIXw. dość powszechnie spodziewano się

końca świata),

Z drugiej – kontrastuje z drugą nazwą epoki: (Czytaj dalej)

La belle époque

(piękna epoka)

Zwraca ona uwagę na to, że przełom stuleci to także epoka beztroskiej zabawy.

Neoromantyzm Nazwa podkreśla fakt świadomego nawiązywania przez twórców do idei

romantycznych (charakterystyczne zwłaszcza w Polsce)

Dekadentyzm

( d écadence –

schyłek, upadek)

Jest to tendencja w sztuce europejskiej oraz postawa życiowa manifestowana

przez wielu artystów końca wieku XIX i początków XX. Charakteryzuje się

skrajnym pesymizmem, przekonaniem o schyłku kultury i wyczerpaniu się sił

witalnych cywilizacji. Nazwa upowszechniła się dziełki fragmentowi wiersza

Niemoc Paula Marie Verlaine’a.

Poezji

Filozofia

1. Arthur Schopenhauer – filozofia skrajnego pesymizmu , filozof doby późnego romantyzmu.

Wg. Schopenhauera ludzkiej egzystencji towarzyszą lęk i cierpienie , które są wynikiem

bezrozumnego, pierwotnego popędy życiowego, popychającego człowieka do działania i mającego

na celu zaspokojenie ludzkich pragnień i ambicji. Ta aktywność w efekcie przysparza mu jedynie

klęsk i licznych rozczarowań , ponieważ zaspokojenie potrzeb i ambicji człowieka jest niemożliwe.

że świat jest materialny i podległa nieustannemu rozwojowi, który dokonuje się przez walkę

wewnętrznych przeciwieństw. Ich poglądy stały się podstawą do wystąpień robotników i rewolucji

społecznych. Była to też podstawa praktycznej ideologii proletariatu.

Sztuka

Sztuka opatrzona była w tym czasie swoją własną filozofią: Sztuka miała być odtworzeniem,

odbiciem duszy. Niezależnym od etyki, moralności, ideologii, zasad i norm.

Sztuka nie ma celu. Sztuka jest celem. Sztuka stoi poza życiem, łączy się z wiecznością i

wszechrzeczą. Sztuka utylitarna jest sztuką poniżoną. „Sztuka religią a kapłanem artysta”.

Artysta jest jednostką wybitną, stoi ponad tłumem.

Wg myśliciela uieczką od nieprzyjaznego świata mogą stać się:

- kontemplacja sztuki – sztuka zatrzymuje czas, nie ma w niej elementy braku, zła, jest czyste

piękno i dobro.

- stan nirwany (Ważne pojęcie religijno-filozoficzne buddyzmu oznaczające ostateczne

wyzwolenie od namiętności, pragnień, uwarunkowań osobowości, dające oświecenie i szczęście.

Stan ten można osiągnąć przez kontemplacje i medytacje. W okresie modernizmu w kulturze

zachodu pojmowano jako stan zapomnienia i spokoju.) – poczucie nicości, stanowi zaprzeczenie

woli i aktywności, wprowadza człowieka w stan spoczynku, koi ból istnienia.

- kierowanie się etyką współczucia (współodczuwanie z innymi, którzy też cierpią).

Nowe kierunki:

Impresjonizm

określa metodę twórczą, której istotą jest uchwycenie ego, co ulotne, chwilowe, subiektywne i bardzo

trudne do jednoznacznego określenia. Impresjoniści, w opozycji do realistów odrzucili ideę

obiektywizmu w sztuce. Poszukując nowych środków wyrazu, malarze opuścili pracownie i wyszli w

plener. Dzięki temu uwypuklili jakże istotny związek światła i koloru. Na płótnach widać rozmyte

kontury, szeroką paletę barw, szczególnie półtonów. Farba nakładana jest drobnymi pociągnięciami

pędzla lub punktowo.

Artyści : Claude Monet, Auguste Renoir, Eduard Manet, Kamille Pissarro, Degas, Józef Pankiewicz,

Olga Poznańska, Władysław Podkowiński.

2. Friedrich Wilhelm Nietzsche (czyt. Nicze) – niemiecki myśliciel bezwzględnie krytykujący

współczesną mu kulturę i moralność. Kryzysu Europy upatrywał w jej chrześcijańskich korzeniach i

dziewiętnastowiecznej demokracji. Nietzsche krytykował różne formacje społeczne, podając w

wątpliwość wytworzone przez nie wartości: altruizm, litość, równość, wolność, sprawiedliwość, które

jego zdaniem stworzyły Europę ludzi słabych.

Niemiecki filozof proponował przewartościować wszystkie zasady . Wg niego silny człowiek

powinien przekroczyć ramy własnego człowieczeństwa, stać się bogiem, twórcą nowej etyki ludzi

wybitnych. Jego wola mocy przełamie tkwiącą w nim wewnętrzną słabość, stanie się siłą

pobudzającą do twórczych działań i doprowadzi go do wolności absolutnej. Takie jednostki

Nietsche nazwał nadludźmi i domagał się dla nich prawa działania „poza dobrem i złem”.

Teoria nadczłowieka, odrzucająca chrześcijańskie i demokratyczne idee , stała się ideologią

indywidualizmu – kultu jednostki, którą niemiecki filozof przeciwstawił bezmyślnemu tłumowi

kiedyjącą się, pogardzaną przez niego, moralnością mieszczańską.

Wyznawał wolność silnego – wolność dla tych, którzy mają dość siły by ją sobie zapewnić.

Niemiec wyróżniał dwie zasadnicze postawy ludzkie – apollińską i dionizyjską. Ta pierwsza ceni to,

co jasne, przejrzyste, opanowane, zrównoważone, zamknięte, doskonałe, harmonijne. Ta druga za

najlepsze uważa pełnię życia, płodność, jego pęd, dynamikę, burzenie harmonii. Nietzsche jasno

opowiedział się po stronie tej drugiej, ponieważ widział w niej źródło wszystkiego.

Van Gogh jest przedstawicielem postimpresjonizmu. Wytworzył własny, niepowtarzalny i pełen

ekspresji styl. W przeciwieństwie do impresjonistów, malarz nigdy nie zrezygnował z konturów. Na

jego płótnach widać też tendencję do redukcji niepotrzebnego detalu i wyczuwalny niepokój.

Ekspresjonizm

pojawił się pod koniec wieku XIX w opozycji do impresjonizmu. Cechy charakterystyczne

ekspresjonizmu: Silne oddziaływanie na odbiorcę, irracjonalność, odwołanie do intuicji,

spontaniczności, działanie na podświadomość odbiorcy, prostota, telegraficzność, dynamiczność,

aktywizm społeczny, zaangażowanie polityczne artysty, prymitywizm, zainteresowanie kulturami

egzotycznymi.

Artyści: Edward Munch, Umberto Boccioni, J.S.E. Ensor.

Symbolizm

Jego istotą jest sugerowanie, a nie nazywanie czy konkretyzowanie znaczeń. Wieloznaczność,

tajemniczość, zagadkowość, nastrojowość, sugerowanie ukrytych znaczeń przez użycie umownego

znaku zastępczego – symboli, różnorodność skojarzeń, zakładanie przez twórców subiektywnej

intuicyjnej interpretacji dzieła.

Artyści: Gustave Moreau, Odilon Redon, Jacek Malczewski, Stanisław Wyspiański, Wojciech Weiss,

Józef Mehoffer, Wacław Szymanowski, Władysław Ślewiński,

3. Henryk Bergson – autor Ewolucji Twórczej , laureat literakiej Nagrody Nobla głosił:

- Główną rolę w procesie życiowym odgrywa nie rozum ale irracjonalny pęd życiowy

- rzeczywistość poznaje się tylko za pomocą intuicji , wtedy można zauważyć zmienność i

różnorodność zjawisk

- świat podlega ciągłemu rozwojowi, jest w ruchu, życie to strumień nowości, przeżyć i czynów

- wolność jest najwyższą wartością.

- odnowił i unowocześnił odrzucaną w pozytywizmie metafizykę

Secesja

Łączył on różne tendencje artystyczne i jednocześnie zrywał z dotychczasową tradycyjną akademicką

sztuką. Charakterystyczną cechą twórców secesjibył fakt, że zajęli się wszystkimi dziedzinami życie:

tkaniny, meble, naczynia, ubiory, wystrój wnętrz, architektura, malarstwo. Posługiwali się

asymetrycznymi, falistymi, niespokojnymi liniami, barwną plamą, subtelnymi, jasnymi, zgaszonymi

barwami. Cechami charakterystycznymi sztuki secesyjnej były dekoracyjność, skomplikowane

układy kompozycyjne, powtarzalność motywów (zwłaszcza motywy kwiatowe: powoje, lilie, osty,

4, Marksizm – Karol Marks i Fryderyk Engels.

Uważali oni, że światopogląd, sztuka, filozofia zależą tylko i wyłącznie od sytuacji ekonomicznej.

Twierdzili, że źródłem społecznych konfliktów jest rozbieżność interesów klas społecznych. Mówili,

irysy), motywy ze sztuki dalekiego wschody, zwłaszcza z Japonii.

Przedstawiciele: Gustav Klimt, Alfons Mucha, Aubrey Vincent Beardsley, Joseph Maria Olbrich.

Wielka Reforma Teatru

Teatr przestał pełnić funkcję służebną wobec literatury, stał się autonomiczną sztuką.

Dopiero w drugiej połowie XIXw. uznano wszystkie elementy przedstawienia za równoważne:

dramat, scenografię, światło, kostiumy, grę aktorską, muzykę. Taką koncepcję stworzył Edvard

Gordon Craig, angielski aktor i reżyser.

Stworzono pojęcie artysty teatru, czyli osoby która tworzy pełną wizję spektaklu (dziś funkcję taką

pełni reżyser). Takim artystą teatru był na przykład Stanisław Wyspiański.

Najważniejsze pojęcia epoki:

Dekadentyzm – nastrój i postawa, dla których właściwy jest: skrajny pesymizm, poczucie bezsensu

istnienia, przeczucie końca, a w związku z tym uczucia: rozpaczy, smutku, zniechęcenia, znużenia

oraz odwrócenie się od świata, zamkniecie w sobie, rozpamiętywanie własnych stanów i przeżyć

wewnętrznych.

Filister – uosobienie drobnomieszczańskiej głupoty, ograniczenia intelektualnego, pustki

wewnętrznej, braku wyobraźni, co uniemożliwia odczuwanie czystej sztuki. Filister to człowiek

ograniczony, małostkowy, którego świat zamyka się w czterech ścianach jego mieszkania i kręgu

nudnych, bezbarwnych i codziennych spraw.

Symbol – znak o nieograniczonej ilości znaczeń, umożliwiający opisanie i przekazanie nastrojów,

stanów, których istoty nie można wyrazić słowami. Najczęstsze symbole młodopolskie to: łabędź,

jednorożec – symbole tajemnicy, orzeł, albatros – artysta wzgardzony przez tłum sytych

mieszczuchów, wzbijający się na skrzydłach natchnienia w sfery niedostępne przeciętnym ludziom,

sen – zatopienie w wewnętrznym świecie, samopoznanie.

Nirwana – pojęcie rodem z filozofii indyjskiej, oznacza zanik bytu indywidualnego, roztopienie się

w niebycie. W sztuce młodopolskiej pojęcie to oznaczało brak pragnień i pożądania, zapomnienie,

odpoczynek, wyzwolenie od wszystkiego co ziemskie, doczesne, fizyczne.

Krakowskie kabarety

Najbardziej znanym krakowskim kabaretem w tamtych czasach był założony między innymi przez

Tadeusza Żeleńskiego (Boya) „Zielony Balonik” – dziś legenda polskich kabaretów. „Zielony

Balonik” stworzył model kabaretu literackiego, kontynuowany w drugiej połowie XXw. przez także

krakowską „Piwnicę pod Baranami” oraz telewizyjny „Kabaret Starszych Panów”.

Cyganeria Krakowska

Z francuskiego: bohema. Grupa artystów i ludzi z nimi związanych, wyróżniających się swobodnym i

ekscentrycznym stylem życia, prowokujących swoją postawą innych obywateli. Ten styl życia – na

marginesie społeczeństwa – jest zwykle formą protestu przeciwko normom społecznym, konwencjom

i obowiązującym poglądom estetycznym.

W wypadku cyganerii młodopolskiej pojawia się sprzeciw wobec fałszywej moralności dominującej

środowisku mieszczańskim – filistrów i kołtunów.

Najsłynniejsza grupa polskiej cyganerii powstała na przełomie XIX i XXw. w Krakowie i skupiła się

wokół Stanisława Przybyszewskiego, który wcześniej był ważną postacią międzynarodowej bohemy

w Berlinie (gdzie poznał m.in. Muncha). Miejscem spotkań bohemy krakowskiej była Jama

Michalikowa, istniejąca do dziś.

Stanisław Przybyszewski (1868-1927)

Dramaturg, powieściopisarz, autor poematów prozą i esejów.

Zdobył sławę w Berlinie za sprawą interpretacji muzyki Chopina, esejów w których wykładał

modernistyczną koncepcję sztuki oraz skandali obyczajowych.

W 1898 przybył do Krakowa, gdzie objął redakcję „Życia”, z którego uczynił trybunę nowych idei.

Cyganeria, która skupiła się wokół Przybyszewskiego oburzała konserwatywne elity miasta

swobodnym stylem życie. Ten styl życie to nie tylko poczucie wolności, odrzucenie konwenansów

towarzyskich, ale także pijackie wybryki, oszustwa i skandaliczne romanse.

Jest on twórcą koncepcję „sztuka dla sztuki” i autorem manifestu artystycznego pt. Confiteor.

Sztuka dla sztuki

Sformułowane w końcu XIXw. hasło programowe, istotne dla wielu kierunków artystycznych tego

okresu. Szczególnie ważne dla kultury modernizmu europejskiego, w Polsce propagowane m.in.

przez Stanisława Przybyszewskiego i Zenona Przesmyckiego (Miriada).

U podstaw takiej koncepcji sztuki legło przekonanie, że jest ona dziedziną autonomiczną, niezależną

od zobowiązan etycznych, poznawczych, ideologicznych, społecznych, politycznych czy

dydaktycznych i że sama w sobie jest wartością najwyższą.

Muzykant -

Kasia -

Staszek –

Stanisław Wyspiański

1869 – w Krakowie urodził się Stanisław Wyspiański.

Studiował w Szkole Sztuk Pięknych, na UJ filozofię, był uczniem Jana Matejki (Wraz z Mehofferem

pomagał przy pracach przy polichromii Kościoła Mariackiego). Długo podróżuje po Europie:

Włochy, Szwajcaria, Niemcy, Praga, Paryż.

1900 – żeni się z chłopką, Teodorą Teofilą Pytkówną

Zajmował się ilustracjami, literaturą i teatrem, projektował kostiumy i reżyserował.

1907 – Umiera na syfilis.

Osoby Dramatu

Pojawiają się w II akcie i interpretowane bywają w różny sposób: jako personifikacje konfliktów

rozgrywających się w duszach bohaterów, ich kompleksy, marzenia, sny, zjawy – duchy. Pojawienie

się osób dramatu zapowiada Chochoł.

Widmo – postać Ludwika do Leveaux, narzeczonego Marysi, zmarłego na gruźlicę malarza. Scena

spotkania wystylizowana jest na spotkanie romantycznych kochanków, znana z „Romantyczności” i

IIcz. „Dziadów” Adama Mickiewicza. Widmo przypomina Marysi o uczuciach jakie ich łączyły.

Wesele

Stańczyk – błazen trzech ostatnich Jagiellonów, uwieczniony na portrecie Jana Matejki. Na obrazie

widać go z pozycji siedzącej, na fotelu, z pochyloną głową, zamyślonego nad losem Polski. Stańczyk

uchodzi w tradycji za błazna mądrego, przewidującego. W dramacie Wyspiańskiego, Stańczyk

ukazuje się Dziennikarzowi. Jak na portrecie Matejki, siedzi na fotelu, więc Dziennikarz go od razu

poznaje.

Osoby

Gospodarz – Włodzimierz Tetmajer , malarz i poeta, ożeniony z Anną Mikołajczykówną, rzecznik

interesów chłopskich, wielbiciel ludowej kultury

Gospodyni – Anna Mikołajczykówna , siostra Panny Młodej

Pan Młody – Lucjan Rydel , krakoski poeta i dramaturg, zwolennik klasycznych reguł sztuki,

tłumaczył Homera, przyjaciel Wyspiańskiego

Panna Młoda – Jadwiga Mikołajczykówna

Marysia – Maria Mikołajczykówna. Niegdyś zaręczona z malarzem Ludwikiem de Leveaux, który

zmarł na gruźlicę.

Isia – Jadwiga, córka Tetmajerów

Ojciec – Jakub Mikołajczyk

Jasiek i Kuba – bracia panny młodej

Poeta – Kazimierz Przerwa-Tetmajer , przyrodni brat Włodzimierza, jeden z czołowych liryków

Młodej Polski, autor dekadencki

Dziennikarz – Rudolf Starzewski , redaktor naczelny krakowskiego konserwatywnego dziennika

„Czas”

Nos – postać łącząca w sobie cechy dwóch postaci, symboli „ przybyszewszczyzny ”: malarza

Tadeusza Noskowskiego i Stanisława Czajkowskiego.

Maryna i Zosia – Maria i Zofia Pareńskie. Ich matka, Eliza Pareńska, prowadziła w Krakowie salon

literacki. Wyspiański bywał w tym domu, był zaprzyjaźniony z gospodynią. Zofia to przyszła żona

Tadeusza Boya-Żeleńskiego.

Radczyni – Antonina Domańska, ciotka Lucjana Rydla, autorka książek dla dzieci i młodzieży

(Historia żółtej ciżemki).

Haneczka – Anna Rydlówna, siostra Pana Młodego.

Czepiec – Błażej Czepiec, pisarz gminny z Bronowic

Żyd – Kirsz Singer, dzierżawca karczmy w Bronowicach,

Rachel – Pepa Singer, córka karczmarza, postać całkowicie zmieniona przez Wyspiańskiego.

Czepcowa – żona Czepca

Klimina – Matka chrzestna Isi, mieszkanka Bronowic

Dziad – posługacz w karczmie

Wojtek –

Kasper -

Ksiądz –

Hetman – Franciszek Ksawery Branicki, hetman wielki koronny, jeden z przywódców konfederacji

targowickiej, zawiązanej przeciwko Konstytucji 3maja. Symbol zdrajcy i sprzedawczyka. W czasie

powstania kościuszkowskiego został zaocznie skazany na śmierć. Hetman ukazuje się Panu

Młodemu. Jego postać przywodzi na myśli widmo złego pana z IIcz. Dziadów, lub zjawy Doktora i

Bajkowa z IIIcz. Dziadów. Hetman ukazuje się Panu Modemu, gdyż w baśni dramatycznej Lucjana

Rydla Zaczarowane koło występuje Wojewoda, który za władzę zaprzedaje duszę diabłu.

Czarny Rycerz – Zawisza Czarny z Garbowa herbu Sulima, walczył m.in. w bitwie pod

Grunwaldem. Pojawia się Poecie i przywołuje dawną chwalę Polski. Żąda poezji prawdziwej,

zaangażowanej. Kazimierz Przerwa-Tetmajer był autorem dramatu Zawisza Czarny.

Upiór – zjawa Jakuba Szeli, chłopa ze wsi Smarzowa, przywódcy chłopskiej rabacji w Galicji w roku

1846. Chłopi podburzeni przez administrację austriacką krwawo rozprawili się ze szlachtą. W

tradycji Szela postrzegany jest jako mściciel krzywdy ludu. Upiór ukazuje się Dziadowi

Wernyhora – na poły legendarny kozak, dziad-lirnik, wieszcz ukraiński z połowy XVIIIw. Głoszący

przepowiednie o przyszłości Polski i Ukrainy (m.in. wyzwolenie Polski). Proroctwo Wernyhory,

które okazało się mistyfikacją, inspirowało wielu twórców romantyzmu, m.in. J.Słowackiego ( Sen

srebrny Salomei ) i Jana Matejkę (portret na którym Wernyhora jest ukazany jako natchniony

wieszcz). Wernyhora ukazuje się Gospodarzowi i nawołuje do zorganizowania powstania.

Scena 6 Haneczka, Jasiek

Haneczka rozmawia z Jasiem, zachęcając go do tańca. Młodzieniec zgadza się, zadowolony z jej

towarzystwa.

Jest listopadowa noc, rok tysiąc dziewięćsetny. Z wiejskiej chaty dobiegają dźwięki weselnej muzyki.

Zebrani w świetlicy goście ubrani są w krakowskie stroje ludowe. Na środku izby stoi suto

zastawiony stół, w rogu biurko, zarzucone papierami, a nad nim wisi fotografia „Wernyhory” i

reprodukcja „Bitwy pod Racławicami”. Nad drzwiami wejściowymi wisi ogromny obraz Matki

Boskiej Ostrobramskiej, a nad drzwiami, prowadzącymi do alkierza – obraz Matki Boskiej

Częstochowskiej.

Scena 7 Radczyni, Klimina

Radczyni wypytuję Kliminę o żniwa i prace w gospodarstwie. Po chwili zauważa, że gospodyni jest

jeszcze młoda i sama powinna wydać się za mąż.

Scena 8 Ksiądz, Pan Młody, Panna Młoda

Pan Młody prosi Księdza, aby o nich nie zapomniał. Ksiądz odpowiada, że są tacy, którzy nim

gardzą, ponieważ z pochodzenia jest chłopem. Cieszy się z obecności na weselu, gdyż są tu ludzie,

którzy podobnie jak on pochodzą ze wsi. Pan Młody życzy mu szybkiego awansu. Panna Młoda nie

rozumie, o czym mówią, dodaje, że jedyne co może ksiądz dostać, to „ciarachy tworde”. Pan Młody

wyjaśnia żonie, że miał na myśli kościelne dostojności, które mają być przyznane księdzu. Ksiądz

stwierdza, że dziewczyna jest naiwna i niewinna.

Akt pierwszy

Scena 1 Czepiec, Dziennikarz

Rozmowa między Dziennikarzem a Czepcem. Czepiec wypytuje przybysza z miasta o sytuację

polityczną na świecie. Dziennikarz wyjaśnia, że jest już znudzony politykami i tęskni za polską wsią,

cichą i spokojną. Czepiec mówi, że ludzie na wsi są ciekawi wieści, czytają każdego dnia gazety i

wiedzą o wszystkim. Zarzuca Dziennikarzowi, że naśmiewa się z chłopów, a przecież z takich

właśnie ludzi wywodził się Głowacki.

Scena 9 Pan Młody, Panna Młoda

Panna Młoda zarzuca mężowi, że wyłącznie mówi o ich miłości. Młodzieniec pyta, czy woli

całowanie. Pragnie, aby ukochana zapewniła go o swych uczuciach, jest szczęśliwy. Prosi Pannę, aby

go pocałowała. Dziewczyna stwierdza, że jest nienasycony. Zauważa, że mąż jest blady i

rozgorączkowany. Mężczyzna odpowiada, że kobiety nie dawały mu spokoju. Kochał już wiele razy,

lecz teraz pragnie kochać po swojemu. Jest pewien, że nikt już mu nie odbierze żony. Dziewczyna

woła, aby poszli tańczyć.

Scena 2 Dziennikarz, Zosia

Dziennikarz pyta Zosię, dlaczego jest smutna. Zachwyca się urodą dziewczyny, jej wdziękiem. Zosia

stwierdza, że mężczyzna ją bałamuci, choć potrafi odróżnić prawdziwe uczucie od salonowych

żartów. Jest zaskoczona, że redaktor poczytnego dziennika wpatruje się w nią jak w obrazek.

Dziennikarz chce się dowiedzieć, dlaczego się na niego gniewa. Zosia odpowiada, że jego miłe słowa

są nie dla niej, ponieważ nigdy nie będą sobie przeznaczeni. Mężczyzna mówi, że jego zachowanie

wynika z towarzyskiej „rozlewności”.

Scena 10 Poeta, Maryna

Poeta rozmawia z Maryną. Wyznaje, że chciałby, aby jakaś wiejska dziewczyna pokochała go.

Maryna pyta, czy to ona miałaby mu się oświadczyć. Mężczyzna wyjaśnia, że miał inne plany –

chciał szeptać czułe słowa, dowiedzieć się, czy w sercu panny są jakieś uczucia. Dziewczyna żali się,

że jej serce jest zimne, a ten, który ją pokocha, będzie miał trudne zadanie i zawsze można się

sparzyć. Przez chwilę przekomarzają się. Maryna nie wierzy w miłość, w Amora, Poeta natomiast

stara się ją przekonać. W końcu stwierdza, że choć mieli się uczyć od siebie wzajemnie, to jego

nauka poszła na marne, była tylko sztuką dla sztuki. Dziewczyna odpowiada, że Poeta może

podejmować się każdej sztuki, lecz ona chce mieć spokój. Nie wierzy w słowa mężczyzny i jest

przekonana, że prędzej on się zakocha niż ona. Poeta wyjaśnia, że bawił ją rozmową, a tak naprawdę

tajemnicą jest kobieta. Maryna mówi, że to on jest poetą.

Scena 3 Radczyni, Haneczka, Zosia

Haneczka żali się Radczyni, że wszyscy tańczą, a ona i Zosia stoją, choć chętnie dołączyłyby do

towarzystwa. Radczyni radzi, aby bawiły się razem. Zosia wyjaśnia, że chciałaby tańczyć z

drużbami, którzy mają na głowach czapki z pawimi piórami. Kobieta odpowiada, że tańczące

towarzystwo nie jest dla młodych dziewcząt, gdyż często dochodzi do bójek. Zosia i Hania

przekonuję ciotkę, że za chwilę wrócą.

Scena 4 Radczyni, Klimina

Klimina wita się z Radczynią i przedstawia jako wdowa po wójcie. Radczyni wyjaśnia, że pochodzi z

Krakowa. Kobiety obserwują syna Radczyni, który patrzy się na dziewczęta. Klimina stwierdza, że

panowie z miasta boją się dziewcząt ze wsi. Radczyni odpowiada, że każdy powinien bawić się w

swoim towarzystwie. Wdowa po wójcie wyjaśnia, że chciała porozmawiać z Radczynią, żeby

wyswatać jej syna.

Scena 11 Ksiądz, Pan Młody, Panna Młoda

Ksiądz rozmawia z młodą parą. Przestrzega Pannę Młodą, że teraz ich miłość jest wielka, lecz czas

wszystko chłodzi. Dziewczyna odpowiada, że Bóg pobłogosławił ich uczucie przed ołtarzem, a jeśli

kiedykolwiek mąż ją zdradzi, to kochance wydrze włosy z głowy. Dla Pana Młodego zazdrość jest

dowodem miłości.

Scena 12 Pan Młody, Panna Młoda

Pan Młody dopytuję żonę, czy go kocha i czy jest jego. Dziewczyna zapewnia go, że tak, lecz nie

powinien cały czas o tym mówić. Młodzieniec zachwyca się jej urodą i strojem. Panna Młoda żali

się, że ma za ciasne buciki. Mąż radzi, aby je zdjęła i tańczyła boso. Panna Młoda odpowiada, że

musi być w butach na weselu.

Scena 5 Zosia, Kasper

Zosia zaprasza do tańca drużbę, Kaspera. Młodzieniec stwierdza, że dziewczyna jest zuchwała, ale

chętnie zaczyna z nią tańczyć. Mówi, że swatają go z pierwszą druhną, Kasią. Kasper zachwyca się

szczupłą talią Zosi, dodając, że Kasia jest szersza w pasie. Zosia pyta go, czy kocha Kasię, a

młodzieniec odpowiada wymijająco, że Zosia jest wesoła.

Scena 13 Ksiądz, Pan Młody

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: