jablonie odporne na parcha.pdf

SADOWNICTWO

ODPORNE NA PARCHA JAB£ONIE Z CZECH I POLSKI

dr Ireneusz Sosna

W wielu pañstwach klient gotów jest zap³aciæ wiêcej za produkt gorszej jakoci, lecz

ekologiczny. W Polsce na razie rozwija siê tylko integrowana produkcja owoców, z której

jab³ka powinny byæ wysokiej jakoci i w cenie tych wyprodukowanych metod¹

konwencjonaln¹.

Jednak trudno jest uzyskaæ dobr¹ jakoæ owoców ograniczaj¹c liczbê zabiegów

chemicznych, poniewa¿ w latach wilgotnych nawet odmiany ma³o wra¿liwe na parcha s¹

pora¿ane przez zarodniki grzyba Venturia inaequalis wywo³uj¹cego tê chorobê. Dopiero

odpornoæ genetyczna eliminuje problem. Na podstawie czteroletnich badañ i obserwacji z

lat 19982001, a tak¿e wczeniejszych dowiadczeñ z odmianami jab³oni odpornymi na

parcha, przedstawiam charakterystykê kilku z nich.

Polskie odmiany

Letnia odmiana 'Alka' (fot. 1) obecnie w rejestracji pod now¹ nazw¹ 'Waleria' ronie

umiarkowanie silnie, dlatego mo¿na j¹ szczepiæ na podk³adkach kar³owych oraz

pó³kar³owych. Drzewa maj¹ lekko "p³acz¹cy" pokrój, gdy¿ liczne, cienkie pêdy ³atwo

zwieszaj¹ siê pod ciê¿arem owoców. W pierwszych latach po posadzeniu owocuje rednio

obficie, lecz bardzo regularnie, bez sk³onnoci do przemiennoci. Sporód odmian polskiej

hodowli, jest najmniej podatna na m¹czniaka jab³oni. Ma redniej wielkoci lub drobne

owoce, dlatego konieczne jest przerzedzanie zawi¹zków. Kolor rumieñca zbli¿ony jest do

'Mac Spura' lub 'Spartana'. Jab³ka s¹ s³odkie, co jest rzadkoci¹ wród odmian letnich,

dlatego chêtnie znajduj¹ nabywców. Dojrzewaj¹ oko³o po³owy sierpnia i nie opadaj¹ przed

zbiorem.

FOT. 1. 'ALKA'

Drzewa odmiany 'Witos' rosn¹ silnie, korony maj¹ roz³o¿yste i raczej s³abo zagêszczone. Na

podk³adkach kar³owych zaczynaj¹ owocowaæ w 3. roku po posadzeniu i plonuj¹ obficie. W

latach sprzyjaj¹cych rozwojowi m¹czniaka jab³oni (ciep³ych i suchych) 'Witos' mo¿e byæ w

niewielkim stopniu pora¿any przez tê chorobê. Ma du¿¹ sk³onnoci¹ do przemiennego

owocowania. Jego du¿e i smaczne owoce dojrzewaj¹ kilka dni po 'Alce' (koniec sierpnia).

Przed zbiorem bardzo ³atwo opadaj¹, dlatego nale¿y zbieraæ je kilkakrotnie. Jab³ka s¹ podatne

na pêkanie, gnicie oraz gorzk¹ plamistoæ podskórn¹. Mog¹ wystêpowaæ równie¿ problemy

z ich wybarwieniem. Zdecydowanie najcenniejsz¹ polsk¹ odmian¹ jest 'Sawa' (fot. 2), której

drzewa równie¿ silnie rosn¹, dlatego lepiej plonuj¹ na podk³adkach kar³owych. Na 'M.9'

owocuj¹ obficie ju¿ w 3. roku po posadzeniu, z niewielk¹ tendencj¹ do przemiennoci. Jest

podobnie wra¿liwa na m¹czniaka jab³oni, jak 'Witos'. Owoce osi¹gaj¹ dojrza³oæ zbiorcz¹ na

pocz¹tku wrzenia, przed zbiorem nie opadaj¹ i nie s¹ wra¿liwe na gorzk¹ plamistoæ

podskórn¹. Wybarwiaj¹ siê bardzo dobrze, nawet wewn¹trz korony. Czerwonoburaczkowy,

rozmyty rumieniec obejmuje prawie ca³¹ powierzchniê du¿ych i smacznych owoców.

Niestety, przechowywane w zwyk³ych przechowalniach szybko przejrzewaj¹ i trac¹ swoje

walory smakowe.

FOT. 2. 'SAWA'

Sporód odmian polskich najpóniej, bo pod koniec wrzenia, dojrzewaj¹ jab³ka klonu 'U

1165'. Drzewa tworz¹ zagêszczone korony z licznymi, zwieszaj¹cymi siê pêdami. Plonuj¹

obficie nawet na podk³adkach pó³kar³owych dla uzyskania owoców zadowalaj¹cej

wielkoci konieczne jest przerzedzanie zawi¹zków. Klon ten charakteryzuje siê du¿¹

sk³onnoci¹ do przemiennoci owocowania oraz przedwczesnym opadaniem jab³ek.

Sporód ocenianych odmian jest najbardziej wra¿liwy na m¹czniaka jab³oni. redniej

wielkoci lub du¿e owoce o niezbyt atrakcyjnym, brudnoczerwonym rumieñcu s¹

umiarkowanie podatne na gorzk¹ plamistoæ podskórn¹. Pomimo tego, i¿ jest to klon

zimowy, jab³ka mo¿na przechowywaæ stosunkowo krótko (w przechowalni do grudnia) i s¹

one niezbyt smaczne.

Odmiany z Czech

Sporód nich najwczeniej, bo w pierwszej po³owie wrzenia, dojrza³oæ zbiorcz¹

osi¹gaj¹ owoce 'Rosany'. Jej drzewa rosn¹ s³abo, mo¿na uszlachetniaæ je na podk³adkach

kar³owych oraz pó³kar³owych. Zaczynaj¹ owocowaæ ju¿ w drugim roku po posadzeniu i

corocznie obficie plonuj¹. W warunkach sprzyjaj¹cych chorobie drzewa mog¹ byæ w

niewielkim stopniu pora¿ane przez m¹czniaka jab³oni, s¹ równie¿ chêtnie zasiedlane przez

mszyce. Owoce dojrzewaj¹ dosyæ nierównomiernie i opadaj¹, dlatego wskazany jest

przynajmniej dwukrotny ich zbiór. Pod wzglêdem kszta³tu i koloru rumieñca przypominaj¹

'Melrose', lecz s¹ znacznie mniejsze. Jab³ka 'Rosany' charakteryzuj¹ siê redni¹ podatnoci¹

na gorzk¹ plamistoæ podskórn¹. W przeprowadzonych ju¿ dwukrotnie degustacjach,

zarówno pod wzglêdem smaku, jak i wygl¹du, zosta³y ocenione stosunkowo s³abo. Znacznie

cenniejsz¹ czesk¹ odmian¹ jest 'Rubinola' (fot. 3). Drzewo odznacza siê du¿¹ si³¹ wzrostu i

zwartym pokrojem, jego pêdy siê oga³acaj¹. Wzrost ma podobny do 'Rubina', od którego

pochodzi, a p¹ki kwiatowe zawi¹zuj¹ siê g³ównie na wierzcho³kach d³ugopêdów. Odmiana ta

najlepiej owocuje na podk³adkach 'M.9', 'P 22' i 'P 60' i ju¿ od 3. roku plonuje regularnie, lecz

umiarkowanie obficie. 'Rubinola' jest ma³o wra¿liwa na m¹czniaka jab³oni. redniej

wielkoci owoce dojrzewaj¹ oko³o po³owy wrzenia, s¹ ma³o podatne na gorzk¹ plamistoæ

podskórn¹ i nie opadaj¹ przed zbiorem. Ich g³adka skórka jest prawie w ca³oci pokryta

¿ywoczerwonym, rozmytym rumieñcem. Zarówno na drzewach, jak i po zbiorze, w

skrzynkach, prezentuj¹ siê doskonale. Przechowuj¹ siê dobrze nawet w przechowalni. Walory

estetyczne owoców 'Rubinoli' ocenia siê bardzo wysoko (tu¿ za 'Florin¹'), mniej natomiast

odpowiada konsumentom ich smak.

FOT. 3. 'RUBINOLA'

'Rajka' (fot. 4), ronie silnie, tworz¹c ma³o zagêszczone korony o zwartym pokroju, z

nielicznymi grubymi, pionowymi pêdami. Ze wzglêdu na sztywnoæ pêdów, drzewa s¹

trudne do formowania poprzez przyginanie. Odmiana ta bardzo wczenie, bo ju¿ w 2. roku

po posadzeniu, wchodzi w okres owocowania. Plonuje bardzo obficie, ale z du¿¹ tendencj¹ do

przemiennoci. Dla uzyskania owoców odpowiedniej jakoci w latach urodzaju wymaga

silnego przerzedzania zawi¹zków. Podobnie jak 'Rubinola', wykazuje du¿¹ odpornoæ na

m¹czniaka jab³oni oraz gorzk¹ plamistoæ podskórn¹. Dojrza³oæ zbiorcz¹ jab³ka osi¹gaj¹

pod koniec wrzenia i przedwczenie nie opadaj¹. S¹ mniejsze od owoców ampiona, od

którego odmiana ta pochodzi, kuliste, z intensywnie czerwonopomarañczowym rumieñcem,

pokrywaj¹cym wiêksz¹ czêæ skórki. Konsumenci wysoko ocenili walory estetyczne, a

zw³aszcza smakowe 'Rajki'.

FOT. 4. 'RAJKA'

Drzewa zimowej odmiany 'Topaz' (fot. 5) rosn¹ raczej s³abo, tworz¹c kuliste, zagêszczaj¹ce

siê korony z du¿¹ liczb¹ krótkich pêdów. Wchodz¹ w owocowanie w 3. roku, plonuj¹ bardzo

obficie, lecz z tendencj¹ do przemiennoci. Dla uzyskania jab³ek dobrej jakoci wymagaj¹

silnego przerzedzania zawi¹zków. Odmiana chêtnie zasiedlana jest przez mszyce, natomiast

ma³o wra¿liwa na m¹czniaka. redniej wielkoci owoce, dojrzewaj¹ce na pocz¹tku

padziernika, s¹ najczêciej dobrze wybarwione i na przewa¿aj¹cej czêci skórki pokryte

pomarañczowoczerwonym, paskowanym rumieñcem. 'Topaz' jest rednio podatny na gorzk¹

plamistoæ podskórn¹. Jego owoce oceniane s¹ przez konsumentów podobnie, jak 'Rubinoli'

i 'Rajki'.J

FOT. 5. 'TOPAZ'

edn¹ z najpóniejszych czeskich odmian jest 'Goldstar' (fot. 6). Si³a wzrostu jego drzew na

podk³adkach pó³kar³owych jest umiarkowana, natomiast na superkar³owych mo¿e byæ zbyt

s³aba. Korony nie maj¹ tendencji do zagêszczania, a stosunkowo cienkie pêdy zwieszaj¹ siê

pod ciê¿arem owoców. Zaczyna owocowaæ w 3. roku po posadzeniu, plonuje obficie i bez

tendencji do przemiennoci. Drzewa charakteryzuj¹ siê du¿¹ odpornoci¹ na pora¿enie przez

m¹czniaka jab³oni. Zielono¿ó³te, du¿e owoce, czasami z niewielkim pomarañczowym

rumieñcem, dojrza³oæ zbiorcz¹ osi¹gaj¹ w po³owie padziernika. Przed zbiorem nie

opadaj¹, lecz s¹ podatne na gorzk¹ plamistoæ podskórn¹. Aby zapobiec tej chorobie

fizjologicznej, w okresie wegetacji nale¿y kilkakrotnie opryskaæ drzewa solami wapnia.

Smak owoców konsumenci ocenili wy¿ej ni¿ jab³ek 'Golden Deliciousa', 'Jonagolda' czy

'Elstara', mniej podoba siê im natomiast wygl¹d ze

wnêtrzny.

FOT. 6. 'GOLDSTAR'

Francuska 'Florina'

Stara, odporna na parcha odmiana, wyhodowana we Francji 'Florina' (fot. 7) mo¿e

stanowiæ cenny materia³ porównawczy dla innych, o zbli¿onej porze dojrzewania owoców.

Jej drzewa rosn¹ silnie i ³atwo siê zagêszczaj¹ du¿¹ liczb¹ zwisaj¹cych jednorocznych pêdów.

Plonuje bardzo obficie, z tendencj¹ do przemiennoci przede wszystkim na podk³adkach

superkar³owych, dlatego nale¿y corocznie silnie przerzedzaæ jej zawi¹zki. W warunkach

sprzyjaj¹cych chorobie odmiana ta, podobnie jak 'Sawa', 'Witos' i 'Rosana', mo¿e byæ

pora¿ana przez m¹czniaka jab³oni. Owoce dojrzewaj¹ w terminie zbli¿onym do okresu

dojrzewania 'Goldstara' (po³owa padziernika). Nie opadaj¹ przed zbiorem i nie wykazuj¹

charakterystycznych objawów gorzkiej plamistoci podskórnej. Jab³ka 'Floriny' s¹ atrakcyjne

wizualnie ró¿owoczerwony rumieniec z jasnymi przetchlinkami pokrywa prawie ca³¹ ich

powierzchniê. Wad¹ tej odmiany jest obserwowana w niektórych latach szybka utrata dobrego

smaku jab³ek przetrzymywanych w przechowalni. W takich warunkach przedwczenie

przejrzewaj¹ i staj¹ siê m¹czyste.

FOT. 7. 'FLORINA'

Warto uprawiaæ

Jednoroczne drzewka posadzono w rozstawie 3,5 x 1,2 m (2380 drzew/ha), niezale¿nie od

si³y wzrostu i podk³adki. Charakterystykê wzrostu oraz plonowanie przedstawiaj¹ tabele 13.

Na podstawie kilkuletnich obserwacji mo¿na stwierdziæ, ¿e przedstawione odmiany (oprócz

'Witosa', 'Rosany' i 'U 1165') nadaj¹ siê do uprawy towarowej. ‾adna z nich nie jest jednak

bez wad, ale znaj¹c je, mo¿na odpowiednio wczenie zapobiegaæ ich negatywnym cechom.

W sadownictwie wielkotowarowym du¿e znaczenie mog¹ mieæ czeskie odmiany zimowe, o

ile oka¿e siê, ¿e ich owoce bêd¹ siê d³ugo i dobrze przechowywaæ. Nale¿y jednak

popracowaæ nad ich jakoci¹, prowadz¹c coroczne ciêcie drzew, przerzedzaj¹c zawi¹zki oraz

opryskuj¹c je solami wapnia. Kwater z odmianami odpornymi na parcha jab³oni nie mo¿na

prowadziæ bez ochrony chemicznej liczba zabiegów insektycydami i akarycydami

powinna byæ taka sama, jak w sadach tradycyjnych. Znacznej redukcji ulega liczba

opryskiwañ fungicydami, ale i tak powinno siê wykonaæ 2, 3 takie zabiegi, aby nie pojawi³y

siê patogeny saprofityczne, oszpecaj¹ce owoce lub wywo³uj¹ce choroby rzadko obserwowane

w sadach chronionych przed parchem, np. monilioza pora¿aj¹ca kwiaty.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: