Krakowskim Szlakiem Stanisława Wyspiańskiego

Zapraszam was na wycieczkę po Krakowie, wycieczkę poświęconą pamięci Stanisława Wyspiańskiego  wybitnego polskiego  dramaturga, poety, malarza, grafika i architekta.

Przypomnę tylko, że rok 2007 został ustanowiony przez Sejm  rokiem Stanisława Wyspiańskiego gdyż będziemy obchodzili właśnie setną rocznicę śmierci tego wielkiego poety.

Jest w Krakowie wiele miejsc bezpośrednio związanych z życiem Stanisława Wyspiańskiego. Samych tablic upamiętniających te miejsca jest dziewięć, a mogłoby być ich co najmniej dwa razy tyle bo opiekunowie przyszłego artysty często zmieniali mieszkania, a i on sam jako dorosły już człowiek  kilkakrotnie się przeprowadzał; często też wynajmował pracownie w różnych punktach miasta.

Ale zacznijmy od początku.

15 stycznia 1869 roku  w domu przy ulicy Krupniczej 26 w Krakowie   w małym pokoiku na facjatce pierwszego piętra, przyszedł na świat jako wątlutki wcześniak pierworodny syn młodego rzeźbiarza Franciszka Wyspiańskiego i jego niedawno poślubionej żony Marii z Rogowskich. Otrzymał na chrzcie świętym imiona: Stanisław, Ignacy, Mateusz.

Dom narodzin Stanisława Wyspiańskiego był własnością jego dziadka, Mateusza Rogowskiego ( 1917 roku zakupił posesję wybitny malarz, przyjaciel Wyspiańskiego z lat młodzieńczych, Józef Mehoffer. Dzisiaj jest tu Muzeum Mehoffera)
W grudniu 1872 roku, po Franciszek i Maria Wyspiańscy wraz z dziećmi, 4-letnim Stasiem i młodszym synkiem Tadziem przenieśli się pod Wawel na ówczesną ulicę Kanoniczą, do zabytkowego Domu Długosza

W Domu Długosza przeżył Staś Wyspiański pierwsze tragedie swego życia: śmierć jedynego braciszka, a przede wszystkim śmierć ukochanej matki i w konsekwencji utrata rodzinnego domu.

Rozłąka z ojcem, pogrążającym się coraz silniej w nałóg alkoholizmu i zatracającym w nim swe artystyczne uzdolnienia rozpoczęła nowy etap życia przyszłego artysty.

Od 1880 roku wychowywał się u bezdzietnych wujostwa Kazimierza i Joanny (Janiny) Stankiewiczów, traktowany jak ich własne dziecko. Stankiewiczowie należeli do wyższej warstwy mieszczaństwa, a ich dom uchodził za wysoce kulturalny. Bywał u nich między innymi Jan Matejko.

W 1879 roku rozpoczął dziesięcioletni Staś Wyspiański naukę w słynnym Gimnazjum Św. Anny, mieszczącym się przy ulicy o tej samej nazwie.

W czasie pobytu w szkole nawiązał koleżeńskie stosunki z Józefem Mehofferem, Lucjanem Rydlem, Stanisławem Estreicherem, Henrykiem Opieńskim i Jerzym Żuławskim.

W 1887 Wyspiański zapisał się na wydział filozoficzny Uniwersytetu Jagiellońskiego – gdzie w latach 1887–1890 i 1896–1897 był słuchaczem wykładów z historii, historii sztuki i literatury – i rozpoczął studia malarskie w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie, której dyrektorem był w tym czasie Jan Matejko.

Jako wyróżniającemu się uczniowi, Matejko powierzył mu współudział w wykonaniu zaprojektowanej przez siebie polichromii w odnawianym kościele Mariackim.

Kolejnym miejscem które trzeba odwiedzić jest Bazylika św. Franciszka z Asyżu i przylegający do niej klasztor franciszkanów to kompleks sakralny, znajduje się w Krakowie przy ulicy Franciszkańskiej 2. W obecnym kształcie kościół Franciszkanów jest budowlą ceglaną orientowaną. Składa się z prezbiterium, transeptu i nawy oraz kilku kaplic. Wnętrze kościoła urządzone jest w stylu neogotyckim. Malowidła w prezbiterium oraz w transepcie są dziełem Stanisława Wyspiańskiego. Jednak jego najświetniejszą pracą w tym kościele jest witraż "Bóg Ojciec – Stań się" nad głównym wejściem. Witraż ten ukazuje Boga w momencie stwarzania świata. Ciekawostką jest fakt, że dzieło zostało odwrotnie ułożone, w związku z czym, patrząc z wnętrza kościoła, w geście stworzenia uniesiona jest lewa ręka Stwórcy.

Witraż Stanisława Wyspiańskiego w Kościele pod wezwaniem św. Franiciszka z Asyżu w Krakowie, jest uznawany za najpiękniejszy nowożytny witraż na świecie.

Zdobył Nagrodę Polskiej Akademii Umiejętności za pejzaże z kopcem Kościuszki.Jako malarz i dekorator nawiązał współpracę z Teatrem Miejskim w Krakowie pod dyrekcją Tadeusza Pawlikowskiego. Wkrótce na jego scenie rozwinął swoją twórczość dramatyczną. W Krakowie nawiązał współpracę z towarzystwem Sztuka, a w połowie 1898 roku objął stanowisko kierownika artystycznego tygodnika „Życie”. W roku 1906 Wyspiański został profesorem krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, był także członkiem krakowskiej Rady Miejskiej.W ostatnim okresie życia schorowany i niedomagający fizycznie artysta leczył się w Rymanowie i Bad Hall, a potem przeniósł się do swojej chaty we wsi Węgrzce. Wyspiański chorował przez wiele lat i zmarł na nieuleczalną wówczas kiłę. Pogrzeb Wyspiańskiego w Krakowie w 1907 stał się manifestacją narodową. Pochowany został w Krypcie Zasłużonych na Skałce.

Cztery dni po zgonie wielkiego artysty odbył się manifestacyjny pogrzeb, na który zjechali przedstawiciele świata artystycznego i kulturalnego ze wszystkich części kraju. Trumna ze zwłokami Zmarłego - metalowa ze szklanym wiekiem - wystawiona była w kaplicy w podziemiu kościoła OO. Pijarów. Piękne żałobne dekoracje z nieśmiertników zaprojektowali malarze - Ferdynand Ruszczyc i Karol Frycz. Wokół trumny - około dwustu wieńców. Więc następne miejsce warte obejrzenia to

Krypta Zasłużonych na Skałce

Krypta Zasłużonych na Skałce (Panteon Zasłużonych, Groby Zasłużonych Polaków, Sepulcrum Patriae) zwana też Cmentarzem Wielkich Polaków znajduje się w podziemiach kościoła oo. Paulinów na Skałce w Krakowie. Powstała w roku 1880 według projektu prof. Józefa Łepkowskiego z roku 1876.  1907 – W Panteonie Zasłużonych spoczął Stanisław Wyspiański. Zgodnie z jego ostatnią wolą nie było przemówień. Żegnał go głos Zygmunta i hejnał z wieży mariackiej.

Krakowskie kawiarnie również wytyczyć by mogły "szlak Wyspiańskiego". Szczególnie w kawalerskich swych latach spędzał w nich artystą wiele godzin - nierzadko nocnych nawet. A więc słynna wówczas kawiarnia Schmidta przy Plantach na rogu Szewskiej, do dziś żywa anegdotami ze wspomnień współczesnych, czy - również przy Plantach, w sąsiedztwie Pałacu Biskupiego - cukiernia pani Dobrzyńskiej, wielce wówczas popularna i często przez artystę odwiedzana. Albo kawiarnia Sauera pierwszym piętrze zabytkowej kamienicy na rogu ulic Sławkowskiej i Szczepańskiej - z olbrzymią palmą pośrodku sali, ze wspaniałym widokiem na krakowski Rynek (dziś mieści się to Klub Dziennikarzy "Pod Gruszką"). I jeszcze kawiarnia Noworolskiego w Sukiennicach... Po latach, w dniu manifestacyjnego pogrzebu Wyspiańskiego, jeden z jej kelnerów głośno ubolewał, że tak bezmyślnie wyrzucał do kosza bibułkowe serwetki, zarysowane przez starego bywalca kawiarni, amatora "małej czarnej", malarza, którego właśnie żegnano.

W Krakowie znajduje się Muzeum Stanisława Wyspiańskiego w Kamienicy Szołayskich, jest to oddział Muzeum Narodowego w Krakowie i miejsca tego nie można pominąć.

Muzeum Stanisława Wyspiańskiego

Muzeum Stanisława Wyspiańskiego jest obecnie oddziałem Muzeum Narodowego w Krakowie. Jego utworzenie zapoczątkował sam artysta, ofiarowując w 1901 roku Muzeum Narodowemu nigdy niezrealizowane projekty witraży do katedry wawelskiej. Następnie, zgodnie z ostatnią wolą Wyspiańskiego, po jego śmierci trafiły do muzeum jego ostatnie prace z domu i pracowmi w Węgrzcach pod Krakowem. Przekazała je wieloletnia opiekunka i ciotka Wyspiańskiego, Joanna z Rogowskich Stankiewiczowa. W 1920 roku wraz z kolekcją Feliksa "Mangghi" Jasieńskiego do muzeum trafiły kolejne portrety i pejzaże Wyspiańskiego, kolekcjonowane przez Jasieńskiego.

„Nie ma w starym Krakowie dosłownie ulicy, nie ma zakątka, placu, kościoła, zabytkowej budowli, które w ścisły sposób nie łączyłyby się z jego życiem i twórczością”.