Tkanka Mięśniowa- mają zdolność czynnego skracania się dzięki występowaniu w nich miofibryli, (czyli włókienek kurczliwych zbudowanych z łańcuchów peptydowych) Kurczące komórki regulują pozycję ciała a także ruchy różnych jego części względem siebie. Nie ma własnej substancji międzykomórkowej a elementy mięśniowe połączone są ze sobą za pomocą tkanki łącznej wiotkiej. Jest centrum komórkowe, ale w niewielkim stopniu są uzupełniane w wyniku podziału komórek, które nie uległy zniszczeniu. Najczęściej zostają one zastąpione tkanką łączną tworzącą w tym miejscu bliznę. W zależności od właściwości morfologicznych i fizjologicznych tkankę dzielimy na:1.Poprzecznie prążkowaną szkieletową (unerwione przez układ somatyczny kurczą się zgodnie z jego wolą) i 2.Poprzecznie prążkowaną serca i gładką (unerwione od układu autonomicznego niezależne od woli człowieka)
Tkanka poprzecznie prążkowana szkieletowa- komórki wielojądrzaste (włókna mięśniowe) włókno ma charakter syntycium, powstało w wyniku zespolenia wielu komórek, więc występuje, dlatego od kilkudziesięciu do kilkuset jąder, które są położone na obwodzie komórki, pod błoną sarkoplazmatyczną. Włókna mięśniowe mają kształt walcowaty dł. Ich sięga od 1 do 5cm, niekiedy zaś nawet do kilkunastu cm. Miofibryle wypełniają wnętrze włókna biegną równolegle do siebie, wzdłuż długiej osi włókna, najczęściej zebrane w pęczki, odizolowane ilością sarkoplazmy-(zawiera czerwony barwnik mioglobinę oraz znaczne ilości ziaren glikogenu. Leżą w mniej bardzo liczne mitochondria, słabo rozwinięty układ golgiego, zlokalizowany w pobliżu jądra oraz siateczka śródplazmatyczna głównie gładka Siateczka sarkoplazmatyczna występuje w bezpośrednim sąsiedztwie włókien kurczliwych tworząc układ kanalików Wyróżniamy 2 rodzaje kanalików:1. podłużne (są elementami sieci sarkoplazmatycznej i noszą nazwę sarkotobul, które rozszerzają się na obu końcach sarkomeru tworząc cysterny które w wyniku wpuklenia się sarkolemmy- są to tzw. Kanaliki pośrednie T do których przylegają cysterny sąsiadujących kanalików siateczki sarkoplazmatycznej tworząc tzw. Triady i odbywa się wymiana substancji między mifibrylami a środowiskiem zewnętrznym, przewodzenie bodźców skurczliwych oraz transport jonów Ca, niezbędnych do skurczu włókien mięśniowych.) i 2. poprzeczne
Włókna mięśniowe dzielimy pod względem morfologicznym i czynnościowym na 2 podstawowe typy:
- włókna typu I (slow twitching ST) zawierają wiele mitochondriów i duże stężenie mioglobiny (dlatego czerwone) energię do skurczu czerpią z procesów tlenowych charakteryzują się one powolnym narastaniem siły skurczu i dużą wytrzymałością na zmęczenie
- włókna typu II (fast twitching FT) zawierają mniejsze stężenie mioglobiny (dlatego białe) kurczą się szybciej ale są mniej wytrzymałe główne źródła energii to: włókna typu II-A glikolityczno-tlenowe (energ. Z glikozy oraz z procesu oksydatywnej fosforyzacji w mitochondriach) II-B glikolityczne (energ. Z glikozy) Człowiek ma obydwa włókna. U siłaczy głównie włókna FT Trenning wytrzymałościowy powoduje zwiększenie potencjału tlenowego mięśni przez zwiększenie liczby i wielkości mitochondriów, zawartości we włóknach mięśniowych oraz wzrost liczby naczyń kapilarnych w mięśniach.
Budowa włókienek kurczliwych- miofibryli jest bardzo złożona (struktura niejednolita jaśniejsze odcinki zbudowane są z substancji pojedynczo załamującej światło są tzw. Prążki izotopowe I prążki ciemniejsze anizotropowe A załamują światło podwójnie) obydwa prążki leżą we wszystkich miofibrylach na tym samym poziomie tworząc prążki biegnące prostopadle do długiej osi włókna mięśniowego. Miofibryle pod mikroskopem utworzone sa z drobnych włókienek zwanymi miofilamentami (grubsze zbudowane z białka miozyny cieńsze z białka aktyny biegną one równolegle i leżą naprzemiennie jedno włókienko miozynowe otacza sześć włókienek aktynowych miozynowe leżą w obrębie prążka ciemnego a aktynowe w prążku jasnym Środek prążka I przedziela błona graniczna a przejaśnienie prążka A gdzie tylko jest miozyna nazywamy prążkiem H) lub protofibrylami
Sarkomer- odcinek zawarty pomiędzy błonami Z jest powtarzającą się strukturalną jednostką włókna a w skład sakromenu wchodzi (pół prążka jasnego I cały prążek ciemny A i pół prążka I. Podczas skurczu szerokość prążka I ulega skróceniu a błony Z sarkomenu przybliżają się do siebie, długość poszczególnych miofilamentów nie zmienia się tylko skraca się cały sarkomer na skutek ruchu ślizgowego aktyny względem miozyny.W warunkach spoczynkowych wnętrze komórki mięśniowej ma potencjał ujemny (-85 mY) w stosunku do zewnętrznej powierzchni błony komórkowej. Pod wpływem impulsu nerwowego, wyzwolona z zakończeń nerwowych acetylocholina powoduje krótkotrwałe zwiększenie przepuszczalności sarkolemmy dla jonów sodowych i potasowych. Prowadzi to do depolaryzacji tej części włókna, a potencjał we wnętrzu włókna wzrasta do około +20 mV (potencjał pobudzający).kanaliki poprzeczne T stanowią uwypuklenia sarkolemmy, w nich następują zmiany potencjału. Wzrost stężenia jonów wapnia jest' czynnikiem zapoczątkowującym aktywację układu kurczliwego. Cząsteczki miozyny złożone są z dwóch podjednostek: meromiozyny lekkiej, o kształcie wydłużonym, i maczugowatej meromiozyny ciężkiej. Meromiozyna ciężka odgrywa zasadniczą rolę w mechanizmie skurczu mięśnia. Jej wypustki tworzą połączenia z aktyną. W czasie skurczu mięśnia cykl tych zmian powtarza się wielokrotnie powodując, iż miofilamenty aktynowe wsuwają się coraz głębiej między miofilamenty miozynowe, skrócenia sarkomeru. Meromiozyna ciężka, oprócz zdolności tworzenia połączeń z aktyną, wykazuje aktywno~ enzymu rozkładającego ATP Włókna mięśniowe łączą się w jednostki wyższego rzędu za pomocą tkanki łącznej wiotkiej. Za pośrednictwem tej tkanki dochodzą do mięśnia naczynia krwionośne i nerwy. Tkanka łączna występująca pomiędzy poszczególnymi włóknami, zwana śródmięsną, łączy je w pęczki. Kilka lub kilkanaście pęczków otoczone jest przez omięsną. Cały mięsień, rozumiany jako struktura anatomiczna, który składa się z większej lub mniejszej liczby pęczków, otoczońy jest przez namięsną.
Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana serca- zbudowana jest z włókien poprzecznie prążkowanych. Mają one rozgałęzienia, łączą się ze sobą, wytwarzając sieć o wąskich i długich oczkach.. Sarkolemma włókien poprzecznie prążkowanych serca jest cieńsza niż mięśni szkieletowych, więcej sarkoplazmy. Miofibryle gromadzą się szprychowato na obwodzie włókien i wykazują poprzeczne prążkowanie. charakterystyczna dla mięśnia sercowego jest obecność linii spajających, tzw. wstawek. Wstawki zajmują miejsca prążka Z i stanowią one granice odcinków włókien.
są one odpowiednikami kanalik6w poprzecznych T we wł6knach poprzecznie prążkowanych. kaweole zapewniają wewnątrzkomórkowy transport jon6w wapnia, W skurczu ulega skr6ceniu i jednoczesnemu pogrubieniu.
Anatomicznym, można podzielić również na jego część zależną od woli człowieka, czyli układ somatyczny, głównie unerwiający mięśnie szkieletowe oraz na część niezależną od woli- układ autonomiczny –unerwiający mięśnie gładkie, mięsień sercowy i gruczoły. Tkanka nerwowa pochodzi z ektodermy, z której różnicują się dwa typy komórek: komórki nerwowe (neurony) I komórki glejowe. . Komórki nerwowe (neurony)
Komórka nerwowa (neuron)- przewodzi impulsy nerwowe i z tego powodu ten rodzaj komórek jest kluczowym elementem układu nerwowego. Neuron zbudowany jest z ciała komórki i wypustek (dendrytów I neurytu). Centralną część ciała komórki zajmuje duże jądro komórkowe z lu1no rozrzuconą chromatyną I wyraźnie widocznymi jąderkami (rys. 36). W jego sąsiedztwie znajduje się rozbudowany układ Golgiego oraz liczne mitochondria. W neuronach zaangażowanych w neurosekrecję (np. w podwzgórzu) występują liczne, pochodzące ze strefy Golgiego, pęcherzyki neurosekrecyjne. Lizosomy występują jako małe pęcherzyki lizosomy pierwotne) lub jako lizosomy wtórne. W komórkach nerwowych centrum komórkowe występuje tylko w okresie rozwoju embrionalnego. Dlatego też w życiu poza płodowym komórki te tracą zdolność podziału i tym samym zniszczone neurony nie są, w procesie regeneracji, zastępowane przez nowe komórki. Ponadto, z wiekiem, liczba komórek nerwowych w organizmie zmniejsza się wskutek zwyrodnienia, czemu towarzyszy zwiększanie się liczby komórek glejowych. Na terenie cytoplazmy wypełniającej ciało komórki występują zagęszczenia siateczki ~r6dplazmatycznej szorstkiej z licznymi polirybosomami znajdującymi się między cysternami siateczki. Zagęszczenia te powodują charakterystyczne centkowanie cytoplazmy i dlatego nazwano je tigroidem lub ciałkiem Nissla. Chociaż jego znaczenie nie jest dotychczas całkowicie wyjaśnione, uważa się, ze bierze on czynny udział przede wszystkim w syntezie białek neurotrnnsmisyjnych. W cytoplazmie ciała kom6rki oraz w cytoplazmie wypustek występują ponadto neurotubule ornz delikatne wł6kienka zwane neurofilamentami. Przypuszcza się, że obecność tych struktur wiąże się z pobudliwością kom6rki nerwowej. Ciała komórek nerwowych tworzą skupienia w ośrodkowym układzie nerwowym, noszące nazwę jąder nerwowych. Takie skupienia spotyka się r6wnież poza ośrodkowym układem nerwowym, a mianowicie w zwojach nerwowych. Wypustki komórki nerwowej występują pod dwiema postaciami jako dendryty i neuryt zwany też aksonem. Dendryty są zazwyczaj wypustkami krótkimi, które licznie odchodzą od ciała komórki, rozgałęziając się w jego pobliżu. Neuryt jest z reguły wypustką pojedynczą, kt6rn w niektórych komórkach osiąga długość 1 metra. Neuryty mają rozgałęzienia boczne w pobliżu kom6rki lub z dala od niej. Oba rodzaje wypustek różnią się także funkcją. Dendryty odbierają bodźce z narząd6w lub innych neuron6w i prowadzą je do ciała kom6rki, natomiast neuryt przeprowadza bodźce z komórki do innych neuron6w lub narządów. Wynika więc z tego, że bodźce nerwowe są przewodzone tylko w jednym kierunku.
Komórki jednobiegunowe - mające tylko jedną wypustkę akson . Są to mało zróżnicowane komórki występujące w tyciu płodowym, które dopiero póżniej uzyskają dalsze wypustki. U osobników dorosłych ten typ komórek występuje w jądrach podwzgórza;
Komórki dwubiegunowe - mające dwie wypustki odchodzące z dwóch przeciwległych biegunów komórki. Spotyka się je np. w siatkówce oka. Do komórek dwu biegunowych nalezą takie komórki rzekomojednobiegunowe, których wypustka w pewnej odległości od ciała komórki rozgałęzia się na dwie, tworząc literę T (rys. 38 B). Jedno z tych odgałęzień odpowiada dendrytowi, a drugie neurytowi. Komórki te występują prawie we wszystkich zwojach mózgowych oraz w zwojach rdzeniowych.
Komórki wielobiegunowe - mają dużą liczbę wypustek, z których jedna jest aksonem a pozostałe dendrytami. Wyróżniamy wśród nich: komórki gwiażdziste, których wypustki odchodzą promieniście we wszystkich kierunkach, przy czym dendryty są krótkimi, rozgałęziającymi się wypustkami, a pojedynczy neuryt może osiągnąć długość 1 m. Występują one w substancji szarej rdzenia kręgowego i w zwojach układu autonomicznego; komórki piramidalne mające kształt trójkątnego ostrosłupa, od podstawy którego odchodzi krótki neuryt, a od wierzchołków dłuższe dendryty. Największym dendrytem jest środkowy. Ten typ komórek występuje w korze mózgowej; komórki gruszkowate (Purkinjego) występują na granicy kory i rdzenia móżdżku. Z wierzchołka ich ciała wychodzą dwa dendryty rozgałęziające się bardzo obficie na kształt krzewu. Po stronie przeciwnej odchodzi cienki neuryt.
Wypustki nerwowe (zwykle neuryty, rzadziej dendryty) kończące się często w znacznej odległości od ciała kom6rki, nazywane są włóknami nerwowymi. Wł6kna nerwowe otoczone są najczęściej osłonkami, a przebiegająca w środku włókna wypustka nerwowa stanowi cylinder osiowy. Niekiedy wł6kna nerwowe nie mają osłonek (nerw węchowy). Takie wł6kna nazywamy włóknami nerwowymi bezosłonkowymi (nagie). Wł6kna nerwowe otoczone osłonkami dzielimy na jednoosłonkowe i dwuosłonkowe. W początkowym i końcowym odcinku tych włókien zazwyczaj nie występują osłonki. Włókna jednoosłonkowe mogą być otoczone osłonką rdzenną, czyli mielinową, bądż osłonką komórkową, zbudowaną z lemmocytów. Ta ostatnia osłonka nosi nazwę neurolemmy. Włókna otoczone osłonką mielinową (zarowno jednoosłonkowe jak i dwuosłonkowe) nazywa się włóknami rdzennymi, a ze względu na białe zabarwienie mieliny nazywane są takie wł6knami "białymi. Wszystkie pozostałe rodzaje wł6kien (bezosłonkowe i jednoosłonkowe otoczone neurolemmą) nazywamy włóknami bezrdzennymi, a ze względu na zabarwienie - szarymi. Włókna jednoosłonkowe otoczone osłonką mielinową tworzą substancję białą centralnego układu nerwowego, a takie występują w nerwie wzrokowym. Włókna jednoosłonkowe otoczone neurolemmą występują w układzie autonomicznym. Włókno rdzenne dwuosłonkowe, występujące między innymi w nel"\\'ach mózgowych i rdzeniowych, składa się z cylindra osiowego, do kt6rego przylega osłonka mielinowa. Znajdują się w niej okrężne przerwy zwane przewęzeniami Ranviera, dzieląc ją na segmenty. Występowanie tych przewęzeń sprzyja odzywianiu włókna osiowego oraz wpływa na szybkość przewodzenia impuls6w. W obrębie segmentów, na przekroju podłużnym zauważa się skośne szczeliny, tzw. wcięcia mieliny, kt6re prawdopodobnie umożliwiają pewną rozciągliwość włókna. Pod względem chemicznym osłonka mielinowa składa się z substancji białkowych tworzących zrąb, w którym nagromadzone są róznego rodzaju łipidy i cho-
lesterol. Na osłonce mielinowej rozciąga się cienka, przezroczysta, zbudowana z lemmocytów neurolemma. Lemmocyty są typowymi kom6rkami, których owalne jądro leży w uwypuklonej części cytoplazmy. W neurolemmie na jeden segment osłonki mielinowej przypada jeden lemmocyt. W obrębie przewężenia Ranviera, dwa sąsiadujące ze sobą lemmocyty stykają się wypustkami. Włókna nerwowe ze względu na ich średnicę dzielimy na 3 typy: A,B,C (od największej do najmniejszej średnicy) Podział ten jest jednocze~nie podziałem czynnoociowym. We włóknach typu A szybko~ przenoszenia wynosi 120 m/s, we włóknach typu B – 15 m/s, a we włóknach typu C do 2 m/s. W obwodowym układzie nerwowym włókna ułożone są równoległe do siebie w tzw. pniu nerwowym, popularnie zwanym nerwem. W obrębie nerwu włókna nerwowe ułożone są lu1no, co zapobiega ich przerwaniu w przypadku silnego naciągnięcia. Tkankę łączną wiotką spajającą w nerwie szereg włókien nerwowych w pęczki nazywa się śródnerwiem. Wiele pęczków włókien nerwowych
otoczonych jest skupieniem tkanki łącznej wiotkiej nazywanym onerwiem. Cały nerw otacza tkanka łączna, tworząc dla niego pochewkę zwaną nanerwiem. Wraz z tkanką łączną dochodzą do nerwu naczynia krwionośne i limfatyczne. W pniu nerwowym włókna doprowadzające i odprowadzające bodżce nie leżą w oddzielnych pęczkach, lecz są ze sobą przemieszane. Od pojęcia pnia nerwowe go należy odróżnić pojęcie splotu nerwowego, gdzie włókna są rozmieszczone w więcej niż jednym kierunku.
Powstawanie osłonki mielinowej Proces mielinizacji rozpoczyna się wgłębieniem włókna osiowego w komórkę lemmocytu powodując, że jego brzegi zbliżają się do siebie. Stykające się warstwy błony komórkowej lemmocytu noszą nazwę mezaksonu. Wraz ze wzrostem lemmocytu mezakson ulega wydłużeniu. Przypuszcza się, iż wskutek obrotów włókna osiowego wokół własnej osi, z mezaksonu tworzą się następnie kolejne warstwy osłonki mielinowej. Osłonka mielinowa jest więc mezaksonem wielokrotnie zwiniętym wokół włókna osiowego. Na zewnątrz osłonki mielinowej znajduje się zepchnięta na obwód cytoplazma lemmocytu wraz z jądrem i ona właś'nie nosi nazwę neurolemmy.
Przewodzenie impulsu nerwowego Neurony nigdy nie występują jako pojedyncze jednostki, lecz zawsze stanowią część liniowego lub rozgałęzionego układu komórek. Najczęściej neuron ułożony jest w ten sposób, że zakorlczenie neurytu znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie dendrytów następnego neuronu. To miejsce styku dwóch błon sąsiadujących komórek, gdzie impuls nerwowy przekazywany jest z jednego neuronu na drugi nazywane jest synapsą. Występują też synapsy łączące ze sobą inne części neuronów: neuryt z ciałem komórki innego neuronu neuryt z neurytem, dendryt z dendrytem lub nawet ciała komórkowe dwóch neuronów.
Przewodzenie impulsu nerwowego w synapsie odbywa się na drodze chemicznej lub elektrycznej. Istnieją tez synapsy mieszane łączące te dwa sposoby przekazywania impulsu. Najczęściej spotykaną jest synapsa chemiczna, w której błony sąsiadujących ze sobą komórek dzieli szczelina szerokości około 20 pm - zwana szczeliną synaptyczną. W synapsie neuryt - dendryt odcinki sąsiadujących wypustek pozbawione są osłonek mielinowych. Zakończenia najdrobniejszych rozgałęzień neurytu mają postać kulistych rozszerzertzwanych kolbkami synaptycznymi, których błona stanowi błonę presynaptyczną natomiast błona dendrytu błonę postsynaptyczną. W kolbie synaptycznej znajdują się liczne mitochondria i pęcherzyki synaptyczne wypełnione chemicznym mediatorem, najczęściej acetylocholiną lub adrenaliną. Neuromediatory produkowane są w ciele komórki i następnie transportowane do zakończenia synaptycznego
Impuls nerwowy dochodzący do części synaptycznej powoduje uwolnienie neuromediatora z części pęcherzyków do przestrzeni synaptycznej (zamiana przewodzenia elektrycznego na chemiczne). Następnie mediator dyfunduje przez przestrzeń synaptyczną i wiąże się ze specyficznymi receptorami na zewnętrznej powierzchni błony postsynaptycznej, zmieniając jej przepuszczalność i tym samym wywołując zmianę potencjału błonowgo (przejście z przewodzenia chemicznego na elektryczne). Następnie cząsteczki neuromediatora ulegają unieczynnieniu (rozłożeniu) enzymatycznemu w przestrzeni synaptycznej lub resorpcji zwrotnej do części presynaptycznej. W synapsie elektrycznej błony synaptyczne przylegają ściśle do siebie i w związku z tym impuls elektryczny przekazywany jest bezpośrednio z jednego neuronu na drugi, bez udziału neuromediatora. W odróżnieniu od synapsy chemicznej przewodzenie może następować w obu kierunkach. Synapsy mieszane wykazują w swej budowie cechy pośrednie.
Przewodzenie impulsu nerwowego wzdłuż neuronu -Informacja w nerwach rozchodzi się dzięki krótkotrwałym zmianom potencjału spoczynkowego kolejnych odcinków błony komórkowej neuronu, w wyniku czego powstaje elektrochemiczna fala pobudzenia, która przesuwa się wzdłuż włókna nerwowego jako tzw. impuls nerwowy. Podstawą przewodnictwa nerwowego są zmiany fizykochemiczne błony komórkowej oraz otaczającego środowiska. Błona komórkowa wykazuje zróżnicowaną przepuszczalność dla różnych substancji. Z licznych jonów istotne znaczenie w mechanizmie przewodzenia mają dodatnie jony sodu i potasu. W stanie spoczynku wskutek aktywnego działania pompy sodowo - potasowej stężenie jonów sodu Na + jest dziesięciokrotnie wyższe po zewnętrznej stronie błony komórkowej niż wewnątrz, podczas gdy stężenie jonów potasu K+ wewnątrz komórki przewyższa dwudziestokrotnie ich stężenie na zewnątrz. Ponieważ cytoplazma zawiera duże pod względem masy cząsteczkowej ujemne jony organiczne (np. cząsteczki zawierające ujemne grupy aminowe), dlatego też wewnątrz komórki ujemny ładunek przewyższa dodatni ładunek jonów nieorganicznych. W efekcie takiego rozłożenia ładunków błona komórkowa zachowuje się jak bateria, utrzymująca róznicę potencjału elektrycznego w poprzek błony; na zewnątrz dodatniego, a wewnątrz ujemnego(rys. 43). Ta różnica ładunków w nerwie nieprzewodzącym stanowi tzw. błonowy potencjał spoczynkowy, zwany tez stanem polaryzacji błony. Impuls nerwowy powoduje krótkotrwałe wyłączenie pompy sodowo - potasowej, co w konsekwencji prowadzi do zmian przepuszczalności błony komórkowej. Staje się ona nagle przepuszczalna dla jonów sodowych, w wyniku otwarcia się specyficznych kanałów sodowych. Szybki ruch jonów Na + do wnętrza oraz nagromadzenie się ich w komórce jest powodem wytworzenia bardziej dodatniego ładunku wewnątrz komórki niż na zewnątrz. Nowe. rozmieszczenie ładunków, odwrotne niż było poprzednio, zwane jest potencjałem czynnościowym lub stanem depolaryzacji błony . Potencjał czynnościowy powoduje depolaryzację. Miejsca sąsiedniego (powstaje w nim również potencjał czynnościowy) i fala depolaryzacji przesuwa się wzdłuż błony neuronu. Tak więc czynnikiem rozprzestrzeniającym impuls nerwowy jest powstanie prądu czynnościowego będącego wynikiem zmian w przepuszczalności błony komórkowej neuronu. Z chwilą przejścia impulsu nerwowego następuje repolaryzacja błony i odtwarza się potencjał spoczynkowy. Błona dzięki działaniu pompy sodowo - potasowej staje się ponownie nieprzepuszczalna dla jonów sodu i tylko niewielka ilość potasu może dyfundować na zewnątrz. Repolaryzacja pobudzonego włókna następuje tak szybko, ze w danej chwili pobudzona jest tylko niewielki jego odcinek. Opisany powyżej schemat przewodzenia jest typowy dla włókien bezrdzennych (pokrytych tylko neurolemmą). We włóknach tych przewodzenie jest ciągłe i powolne . Natomiast we włóknach rdzennych, pokrytych osłonką mielinową i neurolemmą, przewodzenie jest skokowe i dokonuje się z dużą prędkością. Ich błona ulega depolaryzacji nie na całej powierzchni, lecz tylko w przewężeniach Ranviera, gdzie na małym odcinku brakuje mieliny.
Komórki glejowe Drugim, poza neuronami, elementem komórkowym tkanki nerwowej są komórki glejowe. Tworzą one zrąb dla neuronów oraz pełnią funkcję odżywczą, regeneracyjną i obronną. Ponadto biorą takie udział w wytwarzaniu mieliny oraz uzupełniają ubytki w wypadku uszkodzenia wypustek. Komórki glejowe są najczęściej kształtu gwiażdzistego. Mają liczne i cienkie wypustki, między którymi nie ma synaptycznych połączeń. Nie są one zatem zdolne do przewodzenia bodzców. W zależności od struktury, funkcji i pochodzenia komórek dzielimy je na: glej nabłonkowy będący najbardziej pierwotną postacią tej tkanki; . glej wielkokomórkowy (makroglej) składający się z dużych komórek zwanych astrocytami, które mają długie i krótkie wypustki. Długie wypustki oplatają naczynia krwionośne pośrednicząc w transporcie substancji odżywczych do neuronów', glej skąpowypustkowy (ollgodendroglej) składający się z małych komórek mających niewielką liczbę krótkich, rozgałęzionych wypustek. Występują one w substancji szarej ośrodkowego układu nerwowego, a takie jako lemmocyty wytwarzające osłonkę mielinową w układzie obwodowym. Wyżej wymienione rodzaje gleju określa się wspólnym pojęciem neurogleju, który jest pochodzenia ektodermalnego. Oprócz neurogleju wyróznia się mezogłej pochodzenia mezenchymatycznego. Mezoglej, zwany również glejem drobnowypustkowym (młkrogiej), zbudowany jest z małych, wydłużonych komórek, z biegunów których odchodzą wypustki. W stanach zapalnych komórki te stają się typowymi makrofagami o dużych właściwościach żernych. Ponieważ mają zdolność podziału, w przypadku uszkodzeń mechanicznych wypustek nerwowych mogą one wytwarzać tkankę bliznowatą.
Regeneracja włókien nerwowych- Komórki ośrodkowego układu nerwowego mózgu i rdzenia nie regenerują. Natomiast komórki nerwowe obwodowego układu nerwowego podlegają naprawie. Proces ten dotyczy szczególnie przywrócenia ciągłej neurytu. Uszkodzenie ciągłości (np. przecięcie) tej wypustki prowadzi do degeneracji części poniżej przecięcia, a następnie obumarły fragment ulega sfagocytowaniu przez komórki glejowe towarzyszące włóknom nerwowym. Obserwacje doświadczalne wskazują na następujący przebieg procesu naprawy: na końcu uszkodzonego włókna (neurytu) powstaje uwypuklenie, tzw. stożek wzrostu, od którego zaczynają wyrastać drobne wydłużające się i kurczące wypustki. Jednocześnie przylegają one lub odrywają się od rolnych miejsc podłoża jakby poszukując właściwego kierunku wzrostu. W regenerującym włóknie stwierdzono obecność wysokiego stężenia pewnego rodzaju białka, charakterystycznego dla wzrostu zarodkowego komórek nerwowych. Po ukończeniu procesu regeneracji stężenie tego białka natychmiast spada. Proces naprawy kończy się, gdy włókno nawiąże kontakt z komórką docelową. W procesie tym bierze zapewne udział czynnik wzrostu nerwów (NGF).
asfreshdaisy