Choroby zakaĽne 5.doc

(64 KB) Pobierz
Choroby zakaźne

Choroby zakaźne

W5  07.05.2005

 

Choroby pasożytnicze

 

Pasożyty są organizmami żyjącymi w lub na gospodarzu, który zapewnia im wyżywienie.

Chociaż niektóre bakterie i grzyby można określić w taki sam sposób, nazwa pasożyt zwykle stosuje się do pierwotniaków (organizmów jednokomórkowych) i robaków (organizmów wielokomórkowych).

 

Podział pasożytów:
 

A – Pierwotniaki

1 – Sarcomastigophora

                            a - Ameby (Entamoeba), Acanthamoeba, Naegleria,

                            b – Wiciowce- Giardia, Dientamoeba, Trichomonas, Leishmania, Trypanosoma

2 - Orzęski - Balantidium

3 - Sporozoa - Plasmodium, Babesia, Toxoplasma, Isospora, Pneumocystis carinii,                                  Cryptosporidium

B – Robaki

        1 - Nematodes - robaki obłe

        2 - Cestodes - tasiemce

        3 - Trematodes -robaki płaskie - przywry

 

Rozpoznawanie zarażeń pasożytniczych:

Indentyfikacja  pasożytów opiera się na kryteriach morfologicznych i zależy od właściwego pobrania próbki materiału biologicznego oraz odpowiedniego utrwalenia – możliwość błędnej identyfikacji lub fałszywie ujemnych wyników.

 

Wykrywanie makroskopowe i mikroskopowe:

·         Próbki kału- pobieranie stolca – wielokrotne, unikanie zanieczyszczenia stolca.

·         Badanie makroskopowe – w stolcu można czasami zaobserwować dorosłą postać Ascaris lumbricoides, człony tasiemca

·         Badanie mikroskopowe – w świeżej kropli płynnego stolca, w zagęszczonym stolcu i w trwale barwionych rozmazach. O badaniu  tym mówi się żargonowo – stolec na jaja  pasożytów.

·         Próbki krwi – wykrywanie pasożytów w erytrocytach

·         Próbki tkanek – skóra, węzły chłonne, płyn mózgowo-rdzeniowy, aspiraty szpiku, śledziony, wątroby – mogą wykazywać wewnątrzkomórkowe postaci Trypanosoma i Leishmania.

·         Hodowla – próbki hodowane na specjalnych podłożach

·         Badania serologiczne – do diagnostyki toksoplazmozy, amebiozy, leishmaniozy, malarii, włośnicy, cysticerkozy i bąblowicy.

 

Pełzakowica – entameboza, ameboza


Rozpowszechniona w świecie inwazja jelita grubego, wywołana przez pełzaka czerwonki – Entamoeba histolytica – pierwotniak poruszający się za pomocą pseudopodiów. Występuje w postaci aktywnego trofozoitu, przebywającego w jelicie grubym lub atakującego tkanki, oraz w postaci otorbionej – cysty zakaźnej.


Obecnie na świecie 500 mln ludzi jest nosicielami E. histolytica.

W  Polsce ok. 1 %.

Częstość pełzakowicy  zależy od lokalnego stanu sanitarnego.


Człowiek zaraża się cystami E. histolytica, z których powstają 4 trofozoity, mnożące się  dalej przez podział bezpośredni w świetle jelita. Inwazja może być bezobjawowa i wygasa spontanicznie po kilku latach. Patogenne działanie polega głównie na niszczeniu tkanek przez lityczne oddziaływanie pasożyta na komórki żywiciela np. w ścianie jelita grubego, wątrobie, płucach, w mózgu lub w skórze. Rozmiar zmian od pogrubienia śluzówki - do głębokich owrzodzeń.

 

Obraz kliniczny:
Różnorodność objawów pełzakowicy jest duża – objawy skąpe lub rozliczne, dotyczą  przewodu pokarmowego lub odległych narządów – przebieg gwałtowny, ostry, a także powolny.


W zespole jelitowym – biegunka, bóle brzucha, wzdęcia, chudnięcie. W czerwonce pełzakowej zwiększa się liczba krwisto – śluzowych wypróżnień. Nierzadkim powikłaniem nie leczonej pełzakowicy jest perforacja jelita.

U < 10% zakażonych powstaje ropień wątroby.

Wyjątkowo może być pełzakowica mózgu.

 

Rozpoznanie:

Mikroskopowe stwierdzenie pasożyta w stolcu lub w materiale pobranym w czasie rektoskopii. Ostatnio są możliwości rozpoznania pełzakowicy na podstawie wykrycia w stolcu specyficznych antygenów pasożyta.
 

Leczenie:

Metronidazol, tynidazol, tetracyklina, erytromycyna.

Obecnie pełzakowica występuje prawie wyłącznie u osób podróżujacych do krajów endemicznych lub jest nabyta od osoby zarażonej za granicą.

 

Giardiaza- lamblioza


Pospolita inwazja jelita cienkiego w kraju i na świecie wywołana przez Giargia intestinalis  synonim  Giargia = lamblia – stąd nazwa lamblioza.
Inwazja przenosi się łatwo przez kontakt lub na drodze pokarmowej.

G. intestinalis występuje w postaci trofozoitu i cysty. 

W Polsce ok. 3 % populacji jest zarażonych. Odsetek większy u dzieci. Epidemie lambliozy wywoływane są przez wodę skażoną cystami lambli – rutynowe chlorowanie wody nie zabija cyst.


Zapobieganie zarażeniu przez odpowiednie zabezpieczenie kału ludzi i zwierząt oraz ścieków, przestrzeganie zasad higieny osobistej – mycie rąk i czystości środków spożywczych.

 

Obraz kliniczny:
Objawy chorobowe występują u 10 % inwazji. Objawy kliniczne różne: biegunki, bóle brzucha, stany podgorączkowe, towarzyszące zespoły wątrobowo-trzustkowe i rzekomowrzodowe.


Rozpoznanie:

Stwierdzenie obecności lambli w kale lub w treści dwunastniczej, testy immunoenzymatyczne

 

Leczenie: tinidazol, furazolidon, ercefuryl.

 

 

Inne zakażenia pierwotniakami:

·         Toksoplazmoza

·         Pneumocystoza- pneumocystis carini

·         Rzęsistkowica- trichomoniasis

 

Inwazje pierwotniaków egzotycznych:

·         Zimnica- malaria

·         Trypanosomozy

·         leiszmaniozy

 

 

Toksoplazmoza:

 

Zakażenia  Toxoplasma gondi są pospolite, najczęściej przewlekłe i bezobjawowe lub skąpoobjawowe. Poważnym problemem są nieliczne przypadki toksoplazmozy wrodzonej, toksoplazmoza oczna, neurotoksoplazmoza i toksoplazmoza rozsiana zwłaszcza u osób z niedoborami odpornościowymi, np. po terapii immunosupresyjnej lub z AIDS.
 

Toksoplazma gondi występuje w 3 postaciach rozwojowych – trofozoitu, cysty i oocysty, oraz w 2 kręgach żywicieli : w przewodzie pokarmowym kota – trofozoity i oocysty- i w tkankach prawie wszystkich ssaków i niektórych ptaków – trofozoity, cysty.


Człowiek zaraża się Toksoplazma gondi przez: pożywienie, wodę i ręce zanieczyszczone oocystami przez kał kota spożywanie surowego mięsa – wieprzowiny – zawierającego cysty

przenikanie trofozoitów T. Gondi od matki przez łożysko do płodu – toksoplazmoza wrodzona, przypadkowy kontakt z trofozoitami T. Gondi – przetoczenie krwi, trasplantacja narządów, zakażenie laboratoryjne

 

Obraz kliniczny:

Wyróżnia się toksoplazmozę nabytą i wrodzoną – ostrą, podostrą i przewlekłą – objawową i bezobjawową – pierwotną i nawrotową – dotyczącą określonych układów lub narządów, limfadenopatia toksoplazmowa, neurotoksoplazmoza, toksoplazmoza oczna lub rzadziej uogólniona.


Toksoplazmoza nabyta – limfadenopatia.

Toksoplazmoza wrodzona – zarodek lub płód ulegają zarażeniu w następstwie parazytemii u matki – poronienia – zaawansowane zmiany w OUN – microcephalia, hydrocephalia, padaczka wrodzona, niedorozwój umysłowy i psychomotoryczny.

Toksoplazmoza oczna

Neurotoksoplazmoza – u osób z AIDS i niektórymi nowotworami i leczonymi cytostatykami.
 

Rozpoznanie:

Wyniki badania serologicznego zależą od wielu czynników – interpretacja trudna, pomocne są badania techniką PCR,


Leczenie:

Leki działają głównie na trofozoity, a nie na cysty – pirymetamina w skojarzeniu sulfadoksyną, biseptol.

 

Pneumocystoza:

 

Wywoływana  przez Pneumocystis carini  typowy pasożyt opotunistyczny.

Objawowe pneumocystozowe zapalenia płuc występują u niemowląt i u osób z niedoborami immunologicznymi, np. w AIDS.

Cechy genomu, białek mitochondrialnych i enzymów są bardziej charakterystyczne dla grzybów niż pierwotniaków, niemniej tradycyjnie Pneumocystis carini jest omawiany wśród pierwotniaków.

 

Rzęsistkowica -trichomonosis

Rzęsistek pochwowy  Trichomonas vaginalis – należy do dość pospolitych w Polsce wiciowców przenoszonych najczęściej drogą płciową –jest możliwe zarażenie przez używanie wspólnych ręczników, wanien.

W przewleklych stanach zapalnych rzęsistek występuje w pochwie i cewce moczowej u kobiet oraz w cewce moczowej, gruczole krokowym i pęcherzykach nasiennych u mężczyzn.


Rzęsistkowicę rozpoznaje się stwierdzając T. Vaginalis w rozmazach bezpośrednich z pochwy, w hodowli, przypadkowo w osadzie moczu.


Leczenie: metronidazol, tinidazol.

 

Zimnica- malaria

 

Wywoływana przez kokcydia rodzaju Plasmodium jest najważniejszą inwazją pasożytniczą w skali światowej z uwagi na szerokie rozpowszechnienie oraz znaczna chorobowość i śmiertelność. W Polsce obecnie stwierdza się jedynie przypadki zimnicy zawlekane z krajów endemicznych.

 

Trypanosomozy

 

Leiszmaniozy

 

 

Robaki

Nematodes- robaki obłe

 

Owsica- enterobioza

 

Najczęstsza robaczyca w Polsce i w wielu krajach.

Inwazja owsika wskutek autoinwazji ma charakter przewlekły.


Chorobę powoduje owsik ludzki – pasożyt jelita ślepego i występuje wyłącznie u człowieka. Samica dł. ok. 1 cm. Samice żyja ok. 4 tygodnie – po tym czasie wychodzą czynnie przez odbyt, pełzają po skórze krocza i wysychając giną. Wywędrowanie owsików następuje wieczorem, po zaśnięciu człowieka. Jaja są przylepiane do skóry- z jaj wylęgają się larwy inwazyjne, które mogą opuszczać otoczkę jajową i wracają do jelita grubego – zjawisko retroinwazji.

Owsik łatwo przenosi się droga pokarmową – brudne ręce, skażone pożywienie.

Przestrzeganie higieny osobistej ma duże znaczenie w zapobieganiu owsicy.

 

Obraz kliniczny:

Inwazja wyrostka może prowadzić do stanu zapalnego.

Uporczywy świąd odbytu, w wyniku zadrapań uszkodzenie naskórka  i zmiany wypryskowe, stany zapalne sromu i pochwy.

 

Rozpoznanie:

Stwierdzenie samic w okolicy odbytu, w biegunkowym kale, w wymazach z okolicy odbytu.

 

Leczenie: pirantel, vermox,  - leczy się wszystkich domowników.

 

Glistnica- ascaridioza

 

Wywoływana przez glistę ludzką – ascaris lumbricoides – samica o długości 20 – 35 cm, samiec 15 – 30 cm   żyją średnio rok, samica rodzi ok. 65 mln jaj wydalanych z kałem. Wewnątrz jaja wytwarza się larwa inwazyjna, która w glebie może przeżyć 6 lat.

Człowiek zaraża się inwazyjnym jajem glisty, która uwalnia się w jelicie cienkim uwalnia się z otoczki jaja i przez  naczynia krwionośne wędruje do wątroby i płuc, skąd po 10 dniach - odksztuszana wraca do jelita cienkiego.

 

Obraz kliniczny:

Wyróżnia się 3 zespoły związane kolejno z wędrówką postaci larwalnych, inwazją  jelita cienkiego, powikłaniami glistnicy.

W płucach przyczyniają się do powstawania nacieków komórkowych, wysięków zapalnych, wybroczyn krwotocznych – z towarzyszącym kaszlem, stanami spastycznymi oskrzeli, eozynofilią.

Dolegliwości jelitowe - nawracające bóle brzucha, mdłości, czasami wymioty,

Obecne częste zmiany alergiczne skóry, stany spastyczne oskrzeli, stany kurczowe jelit.


Rozpoznanie:

Znalezienie pasożyta wydalonego z kałem lub przez usta. Badanie kału na obecność jaj.


Leczenie: pirantel, vermox, albendazol, lewamizol.

 

Cestodes Tasiemczyca (taenia saginata)

 

Jest to najczęstsza tasiemczyca w Europie ze względu na zwyczaj spożywania surowego mięsa i znaczny stopień zanieczyszczenia środowiska ściekami.

W Polsce podlega obowiązkowej rejestracji i przymusowemu leczeniu.

Żywicielem tasiemca nieuzbrojonego jest człowiek, natomiast postacie larwalne rozwijają się u bydła. Długość 4 – 10  m i składa się z ok. 2000 członów. Końcowe człony maciczne wypełzają czynnie przez odbyt na zewnątrz.

Każdy człon zawiera ok. 100 tys. jaj , które dalej rozwijają się wyłącznie u bydła, gdzie powstaje postać pęcherzykowa- cysticercus (wągier) zawierający inwazyjną główkę tasiemca

Cysticercus jest postacią zakaźną dla człowieka. Po 3 miesiącach dorasta do pełnej długości. Może przebywać w jelitach do kilkudziesięciu lat, samoistne wyleczenie następuje bardzo rzadko.

 

 

Obraz kliniczny:

Tasiemiec powoduje zmiany napięcia i kurczliwości jelita cienkiego, bóle nadbrzusza, mdłości, zmiany łaknienia. Najbardziej przykre dla osób zarażonych są odczucia związane z samoistnym odchodzeniem członów tasiemca -  świadomość posiadania tasiemca jest dla wielu osób nieznośna.

 

Rozpoznanie:

Łatwe z chwilą wydalania członów tasiemca, na podstawie członów można odróżnić  T. saginata  od T. Solium. Jaja tasiemca są wykrywane w 50% badań. Pasożyta można wykazać stwierdzając w kale swoiste antygeny tasiemca – coproantigen test.

 

 

 

Leczenie

Prazykwantel lub niklozamid – trudno zaleźć główkę tasiemca, stąd o skuteczności kuracji decyduje brak wydalania członów przez 4 miesiące.

 

Tasiemczyca- Taenia solium


Niebezpieczna – może prowadzic do wągrzycy np. w mózgu. W Polsce występuje sporadycznie na terenach gospodarczo zaniedbanych.

Tasiemiec uzbrojony ma podwójny wieniec haczyków.
Jaja tasiemca są wydalane z kałem - mogą zarazić człowieka i prowadzić do wągrzycy. Naturalnym żywicielem pośrednim jest świnia.

Długość 2 -  4 metry, przebywa w jelicie kilka lub kilkanaście lat.

W Polsce stwierdza się rocznie kilkadziesiąt przypadków u świń, w 2001 nie zarejestrowano zakażenia u ludzi.

 

Objawy kliniczne:

Mniej zaznaczone, czasami nie powoduje objawów.

 

Rozpoznanie:

Na podstawie wywiadów, wydalanie członów łatwo uchodzi uwagi pacjenta. Badanie stolca bardzo ważne ze względu na możliwość wystąpienia wągrzycy.

 

Leczenie – prazykwantel lub niklozamid.

 

 

Wągrzyca  Taenia solium

 

Jest następstwem tasiemczycy. Zmiany zależą od liczby wągrów, ich umiejscowienia, stadium rozwoju pasożyta i reakcji żywiciela na obecność pasożyta.


Obraz kliniczny:

Zależy od umiejscowienia wągrzycy. Najgroźniejsza i najczęściej rozpoznawana to wągrzyca mózgu.
Wągrzyca w mięśniach prowadzi do rozlicznych zwapnień.


Rozpoznanie:

Obecne objawy mózgowe, rtg  może ujawnić zwapniałe wągry, TK wykrywa zmiany w mózgu.


Leczenie:

Postępowanie chirurgiczne, sterydy w przypadkach z naciekami, duże dawki prazykwantelu lub albendazolu.

 

Bąblowica wywołana przez Echinococcus granulosus


Jest wywołana przez pęcherzową postać tasiemca Echinococcus granulosus.

Postać dojrzała występuje w jelicie psa. Z jaja wylęga się larwa – onkosfera, która  jeśli się jej uda  zagnieździć u człowieka  - to rozwija się do dużej pęcherzowej postaci pasożyta.

W Polsce stwierdza się rocznie kilkadziesiąt przypadków bąblowicy u ludzi najczęściej wątroby 60% i płuc 20%.
Rośnie latami po roku np. średnicy 1 cm, po latach kilka do kilkadziesiąt cm.

 

 


Rozpoznanie:

Brak charakterystycznych objawów, decydują badania dodatkowe- znalezienie charakterystycz-nych haków pasożyta, najczęściej o rozpoznaniu decyduje materiał biopsyjny, badanie USG, TK

Badania serologiczne niepewne.

 

Leczenie – chirurgiczne

 

Włośnica trichnellosis

 

Włośnica jest wywołana przez nicienia Trichinella spiralis, jest inwazją odzwierzęcą, występuje często w postaci epidemii.
W Polsce rocznie kilka lub kilkanaście epidemii włośnicy. Człowiek zaraża się spożywając surowe mięso zawierające włośnie – wieprzowina, mięso dzika, rzadziej konina.

Po spożyciu inwazyjnych larw włośnia po kilku dniach rozwijają się postacie dojrzałe włośnia w jelitach. Samice po 6 dniach zaczynają rodzić larwy wędrujące do tkanek przez chłonkę i krew. Larwy rozwijają się we włóknach mięśniowych i ciągu 6 tygodni otorbiają się; część larw przeżywa kilkanaście lat.    


Znaczna część zakażeń włośniem przebiega bezobjawowo.

Przypadki objawowe mogą mieć przebieg od poronnego do ciężkiego.

 

We włośnicy wyróżnia się kilka zespołów patogenetycznych i klinicznych:

 

Związany z pasożytowaniem postaci dojrzałych w jelicie cienkim.

Typowy zespół włośnicowy – wiąże się z penetracja larw włośnia do włókien mięśniowych i z silnym odczynem zapalnym w tkance mięśniowej. Gorączka, bóle mięśni utrzymują się długo.

Objawy alergicznego zapalenia naczyń włosowatych

Zaburzenia metaboliczne w ciężkich przypadkach – hipoalbuminemia, hipokaliemia, hipoglikemia

 

Rozpoznanie:

Wywiady odnośnie zachorowania grupowego związanego ze spożywaniem nie badanego mięsa, występowanie zespołu włośnicowego: gorączka, bóle mięśniowe, poczucie choroby, objawów vasculitis – wybroczyny dospojówkowe,obrzęki wokół oczu oraz znaczna eozynofilia i leukocytoza, wzrost CPK.

Ostateczne rozpoznanie  znalezienie larw włośnia we włóknach mięśniowych – badanie biopsyjne.

Badania serologiczne pomocne, ale pozytywne dopiero po 2 tygodniach.

 

Leczenie:

Ciężkie przypadki wymagają intensywnej terapii. Sterydy jeżeli istnieje konieczność, bo zmniejszając stan zapalny zwiększają liczbę larw mięśniowych.

Lekkie przypadki - salicylany.

Niezwłoczne podanie antyhelmintyków- mebendazol lub albendazol- leczenie te prowadzi się w ciągu kilku dni po spożyciu zarażonego mięsa.

 

 

 

 

 

 

Zakażenia wirusami powolnymi (slow virus infection)

 

Obecna nazwa Choroby prionowe (prion disease)

Mogą się rozwijać u człowieka i niektórych zwierząt -  podobieństwa:

·         występują sporadycznie

·         rzadko są dziedziczone

·         są choro...

Zgłoś jeśli naruszono regulamin