Zestaw pytań na egzamin magisterski –
seminarium Administracja samorządu terytorialnego
1. Pojęcie i istota samorządu terytorialnego.
2. Formy demokracji bezpośredniej w samorządzie terytorialnym.
3. Referendum lokalne.
4. Referendum w sprawie odwołania organu gminy.
5. Status prawny gminy samorządowej.
6. Status prawny powiatu samorządowego.
7. Status prawny samorządu województwa.
8. Status prawny radnego.
9. Rada gminy jako organ stanowiący.
10. Rada powiatu jako organ stanowiący.
11. Sejmik województwa jako organ stanowiący.
12. Zadania własne jednostek samorządu terytorialnego.
13. Zadania zlecone jednostek samorządu terytorialnego.
14. Organizacja wewnętrzna i formy działania organu stanowiącego.
15. Status prawny organu wykonawczego jednostek samorządu terytorialnego.
16. Jednoosobowe i kolegialne organy wykonawcze w jednostkach samorządu terytorialnego.
17. Status prawny wójta (burmistrz, prezydent miasta).
18. Status prawny starosty powiatu.
19. Status prawny marszałka województwa.
20. Pojęcie prawa miejscowego.
21. Miejsce aktów prawa miejscowego w hierarchii źródła prawa.
22. Mienie komunalne – pojęcie, sposoby nabycia.
23. Działalność gospodarcza jednostek samorządu terytorialnego.
24. Związki gmin oraz związki powiatów.
25. Skarga obywatela na uchwałę organów jednostek samorządu terytorialnego.
26. Organy nadzoru i kryteria nadzoru nad działalnością samorządu terytorialnego.
27. Środki nadzoru nad działalnością samorządu terytorialnego.
28. Rozstrzygnięcie nadzorcze oraz zarządzenie zastępcze jako środki nadzoru.
29. Sądowa kontrola rozstrzygnięć nadzorczych.
30. Sądowa ochrona samodzielności gminy (powiatu, samorządu wojewódzkiego).
Samorząd terytorialny jest formą administracji publicznej, w której mieszkańcy tworzą z mocy prawa wspólnotę osób zamieszkujących dane terytorium, mających wspólne interesy i potrzeby. Idea samorządu terytorialnego polega na tym, że realizuje on przyznane mu zadania publiczne, w imieniu i na rzecz państwa, ale w imieniu własnym i na rzecz osób stanowiących zrzeczenie samorządowe oraz na własną odpowiedzialność. Struktury samorządu muszą być kształtowane w sposób demokratyczny (wyłanianie władz i kontrola członków). Samorząd posiada własny majątek i we własnym imieniu może zaciągnąć zobowiązania, a państwo bezpośrednio nie ingeruje w tę sferę działania. Istotą samorządu jest jego podmiot i przedmiot oraz sposób wykonywania zadań publicznych. Podmiotem jest człowiek, mieszkaniec danego terytorium (gmina, powiat, województwo) z punktu widzenia praw wyborczych niezależnie od jego wieku obywatelstwa i innych cech. Podmiotowość tego człowieka jest automatyczna z mocy prawa. Przedmiotem jest wykonywanie, realizacja zadań publicznych przez jednostki samorządu terytorialnego powierzonych przez państwo z zakresu administracji publicznej.
Formy demokracji bezpośredniej możemy podzielić na:
v Referendum lokalne
v Konsultacje społeczne
v Wybory lokalne
2.Konsultacje społeczne
Konsultacje mogą polegać na wyrażeniu opinii lub złożenia uwag w spawie będącej przedmiotem konsultacji, udzieleniu odpowiedzi na podstawowe pytania, wyborze jednego z zaprezentowanych rozwiązań. Mogą mieć one formę ankiety, bezpośrednich spotkań z mieszkańcami, wykorzystania środków masowego przekazu.
Konsultacja:
-mogą mieć charakter fakultatywny i obligatoryjny.
-mogą być przeprowadzone z inicjatywy rady miejskiej, burmistrz miasta, mieszkańców, a uczestniczyć w nich mogą zarówno pojedynczy obywatele , ich reprezentacje, instytucje, organizacje pozarządowe oraz specjaliści i eksperci zewnętrzni.
-Przeprowadzane są w przypadkach przewidzianych ustawą oraz w innych spawach ważnych dla gminy, powiatu czy województwa, nie mają one charakteru wiążącego , ale mają one duże znaczenie polityczne.
-to wyrażenie w drodze głosowania opinii w jakieś sprawie, są jedną z metod dialogu obywatelskiego.
Inicjatywa podjęcia uchwały o przeprowadzenie konsultacji:
-rada
-mieszkańcy
-organizacje pozarządowe działające na terenie gminy
-jednostki pomocnicze gminy
Konsultacje odbywają się w sprawach:
-tworzenia, łączenia, dzielenia i znoszenia gmin, ustalania ich granic
-ustalania statutu jednostki pomocniczej
-tworzenia jednostki pomocniczej z inicjatywy Rady Gminy
-nadania gminie lub miejscowości statutu miasta i ustalania jego granic
3. Wybory lokalne
W Polsce wybory do organów stanowiących jst są powszechne, równe, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym.
Czynne Prawo wyborcze (prawo wybierania do rad gminy, powiatów i sejmików)ma każdy obywatel, który:
-najpóźniej w dniu wyborów ukończył 18 lat
-stale zamieszkuje na terenie działania danej rady i jest wpisany do rejestru wyborców
-jest obywatelem UE, pełnoletnim i stale zamieszkuje na terenie danej gminy oraz który został wpisany do rejestru wyborców na 12 m-cy przed wyborami.
Prawa wybierania nie mają osoby:
-pozbawienie praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądowym
-pozbawienie praw wyborczych orzeczeniem TS
-ubezwłasnowolnienie prawomocnym orzeczeniem sądowym
-obywatel UE nie będący obywatelem Polski, pozbawiony praw wybierania w państwie członkowskim UE którego jest obywatelem.
Bierne prawo wyborcze (prawo bycia wybieranym do rad i sejmików )ma ten kto ma czynne prawo wyborcze.
Referendum lokalne to forma demokracji bezpośredniej, które przebiega w oparciu o podstawowe zasady prawa wyborczego. Przedmiotem referendum są sprawy dotyczące danej wspólnoty (gminy, powiatu , województwa) w granicach ustaw, odwoływanie organu pochodzącego z wyborów bezpośrednich tj. organu przedstawicielskiego .
W drodze referendum mieszkańcy wspólnoty samorządowej wyrażają swoją wolę co do sposobu rozstrzygnięcia spraw (jednej lub wielu) dotyczących tej wspólnoty, które mogą być również rozstrzygnięte przez organ gminy, ale ze względu na ich wagę poddane są osąd mieszkańców jednostki samorządu terytorialnego, lub w spawie odwołania organu stanowiącego tej jednostki, a w przypadku gmin także wójta( burmistrza, prezydenta miasta)
Inicjatywa :
Referendum przeprowadza się z inicjatywy organu stanowiącego gminy, powiatu lub województwa oraz mieszkańców jednostki samorządu terytorialnego.
Z inicjatywą przeprowadzenia referendum może wystąpić:
· grupa co najmniej 15 obywateli(w referendum powiatowym i wojewódzkim), którym przysługuje prawo wybierania do organu stanowiącego, a w odniesieniu do referendum gminnego -5 obywateli którym przysługuje prawo wybierania do rady gminy
· partia polityczna
· organizacja społeczna posiadająca osobowość prawną której statutowym terenem działania jest co najmniej obszar danej jednostki samorządu terytorialnego.
W takim przypadku odbędzie się ono, jeżeli wniosek uzyska poparcie najmniej:
· 10% uprawnionych do głosowania mieszkańców gminy albo powiatu,
· 5% uprawnionych do głosowania mieszkańców województwa.
Jeżeli przedmiotem referendum jest odwołanie organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego przed upływem kadencji, może ono być przeprowadzone tylko i wyłącznie na wniosek mieszkańców.
W przypadku gminy wniosek może dotyczyć odwołania rady i wójta (burmistrza, prezydenta miasta)albo jednego z tych organów.
Natomiast referendum w sprawie odwołania samego wójta może być przeprowadzane z inicjatywy rady gminy, w przypadku, gdzie inicjatywa przeprowadzenia referendum jest wynikiem nieudzielenia wójtowi absolutorium, lub gdy powodem przeprowadzenia referendum w sprawie odwołania wójta są inne przyczyny. W przypadku drugim wniosek w spawie uchwały o przeprowadzeniu referendum musi być złożony przez ¼ ustawowego składu rady.
Do ważności referendum w sprawie odwołania organu jst wystarczy, aby wzięło w nim udział 3/5 liczby wyborców, którzy brali udział w wyborze odwołanego organu. Wynik referendum jest rozstrzygający jeżeli za jednym z rozwiązań w sprawie poddanej pod referendum oddano więcej niż połowę ważnych głosów(50%+1)
Natomiast w przypadku innym niż odwołanie organu jst referendum jest ważne jeżeli wzięło udział co najmniej 30%uprawnionych do głosowania. Wynik rozstrzygający 50%+1
W przypadku referendum gminnego którego przedmiotem jest samo opodatkowanie się mieszkańców, żeby wynik był rozstrzygający potrzeba 2/3 ważnie oddanych głosów.
Ustawa wyróżnia 2 rodzaje referendum:
1. Obligatoryjne -oznacza że jest to jedyny sposób zdecydowania w danej sprawie
-samoopodatkowanie się mieszkańców na cele publiczne (30% mieszkańców uprawnionych do głosowania musi wziąć udział i ,,za'' opowiedzieć się 2/3 występuje na szczeblu gminy)udział 3/5x wiążące 50%
-odwołanie organu jst (ważne –udział 30%, wiążące -2/3głosów)
1. Fakulatywne oznacza, że mieszkańcy mogą ale nie muszą wypowiadać się w określonej sprawie dotyczącej wspólnoty samorządowej mieszczącej się w zakresie zadań i kompetencji organów danej jednostki.
Referendum przeprowadzają i ustalają wynik powołane obwodowe terytorialne(wojewódzkie, powiatowe, gminne)komisje do spraw referendum i obwodowe komisje. Komisje terytorialne i obwodowe posługują się własną pieczęcią której wzór ustanawia PKW. Organ wykonawczy i inicjator referendum może wyznaczyć do teryt. I obwodowej komisji po jednym mężu zaufania. Który ma prawo być obecny przy czynnościach wykonywanych przez komisje oraz wnosić do protokołów wyników głosowania i wyników referendum. Po zakończeniu głosowania obwodowa komisja sporządza w 3 egzemplarzach protokół wyników głosowania w obwodzie. Protokół podpisują i każdą ze stron parafują wszystkie osoby wchodzące w skład komisji, obecnie przy jego sporządzeniu i opatrują go pieczęcią komisji. Po sporządzeniu protokołu obwodowa komisja podaje niezwłoczne do publicznej wiadomości wyniki głosowania poprzez wywieszenie w swojej siedzibie, w miejscu łatwo dostępnym dla obywateli jednego z egzemplarzy protokołu głosowania w obwodzie. Przewodniczący obwodowej komisji niezwłocznie przekazuje w depozyt wójtowi, burmistrzowi, prezydentowi miasta dokumenty z głosowania w zapieczętowanych pakietach wraz z pieczęcią komisji. W term. 7 dni od podania wyników referendum do wiadomości publicznej, każdy uprawniony do wzięcia w nim udziału mieszkaniec danej j.s.t może wnieść protestu do sądu okręgowego, jeżeli dopuszczono się naruszenia przepisów ustawy a naruszenie to mogło wywrzeć istotny wpływ na wynik referendum.
Inicjator referendum w sprawie odwołania organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego przekazuje na piśmie, komisarzowi wyborczemu, wniosek mieszkańców wraz z informacją o spełnieniu obowiązków wskazanych wcześniej. Komisarz wyborczy niezwłocznie potwierdza na piśmie otrzymanie wniosku. Komisarz wyborczy zwraca inicjatorowi referendum lub jego pełnomocnikowi wniosek zawierający uchybienia i wyznacza 14 dni do ich usunięcia. Komisarz wyborczy odrzuca wniosek o przeprowadzenie referendum, w którym stwierdził nie dające się usunąć uchybienia. Postanowienie o odrzuceniu wniosku przekazuje się niezwłocznie inicjatorowi referendum lub jego pełnomocnikowi. Komisarz wyborczy wydaje postanowienie o przeprowadzeniu referendum lub odrzuceniu wniosku nie później niż w ciągu 30 dni od dnia jego złożenia.
Postanowienie wojewódzkiego komisarza wyborczego o przeprowadzeniu referendum zawiera:
• termin przeprowadzenia referendum,
• wzór i treść karty do głosowania,
• kalendarz czynności związanych z przeprowadzeniem referendum.
Na postanowienie komisarza wyborczego odrzucające wniosek o przeprowadzenie referendum, a także w przypadku niedotrzymania przez komisarza terminu, inicjatorowi referendum służy skarga do NSA w terminie 14 dni od dnia doręczenia postanowienia. NSA rozpatruje skargę w terminie 14 dni od dnia jej zgłoszenia. Wyrok sądu jest ostateczny. Wyrok sądu uwzględniający skargę zastępuje postanowienie komisarza wyborczego.
Referendum przeprowadza się w dzień wolny od pracy w okresie między 30 a 40 dniem od dnia opublikowania postanowienia komisarza wyborczego w tej sprawie albo od dnia ogłoszenia przez NSA wyroku.
Podstawową JST jest gmina. Wykonuje ona wszystkie zadania samorządu terytorialnego nie zastrzeżone dla innych JST. Gmina posiada osobowość prawną. Jej samodzielność jest chroniona sądownie. Gmina jest prawnie zorganizowanym terytorialnie związkiem mieszkańców (korporacja), określonym w ustawie jako wspólnota samorządowa, dysponująca pewnym władztwem. Przynależność do gminy jest obligatoryjna, wynika z samego faktu zamieszkania na terytorium danej gminy, czyli do gminy należy się ż mocy prawa i nie można się z niej wypisać. Gmina wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. Zadaniami gminy są wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Występuje domniemanie kompetencji na rzecz gminy, jeżeli ustawa nie stanowi, że sprawę ma załatwić inny organ. O ustroju gminy stanowi jej statut. Gmina w celu wykonywania zadań może tworzyć jednostki organizacyjne lub zawierać umowy z innymi podmiotami.
v Ma osobowość prawną
v Wykonuje zadania na własną odpowiedzialność i ponosi za to konsekwencje
v Podlega ochronie sądowej
v Powiat wykonuje tylko zadnia, które przekraczają kompetencje gminy(rola uzupełniająca „brakujące ogniwo”)
v Jest to lokalna wspólnota samorządowa, która tworzą mieszkańcy z mocy prawa
Przez powiat należy rozumieć lokalną wspólnotę samorządową oraz odpowiednie terytorium. Powiat posiada osobowość prawną, chroniona sądownie. Został powołany z mocy ustawy z dnia 05.06. 1996 r. o samorządzie powiatowy/m. Powiat wykonuje określone zadania o charakterze ponadgminnym w imieniu własnym lub na własną odpowiedzialność. W celu realizacji zadań powiat został wyposażony w odpowiednie mienie albo w drodze ustawy może przejąć od skarbu państwa. O ustroju powiatu stanowi statut. Powiat jako jednostka zasadniczego podziału terytorialnego obejmuje cale obszary graniczących ze sobą; gmin (powiat ziemski) albo cały obszar miast na prawach powiatu (powiat grodzki). Zadania powiatów są ściśle określone w ustawie. Powiat jest jednostka uzupełniającą względem gminy o charakterze wyrównawczym. Powiat może tworzyć jednostki organizacyjne a także zawierać umowy z innymi podmiotami, może również prowadzić działalność gospodarcza ale wyłącznie w zakresie użyteczności publiczne! - nie może być to działalność komercyjna nastawiona na zysk. Przynależność do powiatu jest obligatoryjna/z racji zamieszkania.
Województwo oznacza zarówno JST, czyli regionalna wspólnotę samorządowa jak i największa jednostkę zasadniczego podziału terytorialnego kraju w celu wykonywania administracji publicznej. W województwie występuje dualizm podziału władzy na samorządowa podległą marszałkowi i rządową podległa wojewodzie. Organy samorządu działają na własna odpowiedzialność, posiadają osobowość prawna i podlegają ochronie sądowej. Posiadając samodzielność powiatową województwo może bronić się NSA. Województwo posiada kompetencję o zasięgu regionalnym. Zakres działania samorządu województwa nie narusza samodzielności powiatu i gminy. Organy SW nie stanowią organu nadzoru i kontroli nad organami gminy ani nie są organami wyższego stopnia w sprawach postępowania administracyjnego. Kompetencje województwa nie zazębiają się.
Radny – członkiem wybieranych organów samorządowych np. rady gminy czy rady powiatu.
Do podstawowych obowiązków radnego należą:
· utrzymanie stałej więzi z mieszkańcami i ich organizacjami
· wybór przewodniczącego rady
· uczestniczenie w pracach rady i jej komisji oraz innych samorządowych do których został wybrany lub desygnowany
· reprezentowanie wyborców w radzie gminy i innych instytucjach samorządowych oraz troszczenie się o ich sprawy.
Radny w związku z wykonywaniem mandatu korzysta z ochrony prawnej przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych, którą radny zachowuje do dnia upływu 4-letniej kadencji liczonej od dnia wyborów. Osoba wybrana na radnego ma obowiązek złożyć ślubowanie na pierwszej sesji na której jest obecny. Jeśli odmówi to jest równoznaczne z zrzeczeniem się mandatu i równoznaczne z brakiem ochrony prawnej przysługującej jako funkcjonariuszowi publicznemu.
Mandat radnego ma charakter wolny, który daje mu:
· status funkcjonariusza publicznego
· swobodę wykonywania mandatu
Zakaz łączenia stanowisk przez radnego:
v nie może wykonywać pracy w ramach stosunku pracy w urzędzie gminy, w której uzyskał mandat oraz wykonywać funkcji kierownika lub zastępcy w jednostkach organizacyjnych tej gminy
v nie może wykonywać pracy na podstawie umowy cywilno-prawnej
v nie może brać udziału głosowaniu w radzie ani w komisji, jeżeli dotyczy ono jego interesu prawnego
v mandatu radnego gminy nie można łączyć z mandatem posła lub senatora, wykonywaniem funkcji woje-wody lub wice wojewody, z członkostwem w organie innej j.s.t.
v nie mogą podejmować dodatkowych zajęć ani otrzymywać darowizn mogących podważyć
Przywileje radnego:
v ochrona osoby radnego polegająca na tym, że osoba winna napaści na radnego odpowiadała będzie jak za napaść na funkcjonariusza publicznego
v ochrona stosunku pracy radnego – pracodawca, który chciałby rozwiązać stosunek pracy z radnym musi wcześniej uzyskać zgodę właściwej Rady albo Sejmiku
9. Rada gminy jako organ stanowiący
Organy stanowiące pochodzą z wyborów powszechnych, równych bezpośrednich i tajnych.
Rada gminy jest organem stanowiącym i kontrolnym w gminie, który może rozstrzygać o wszystkich sprawach pozostających w zakresie działania gminy, a nie zastrzeżonych dla referendum. Jeżeli siedziba rady gminy znajduje się w mieście położonym na terytorium tej gminy, rada nosi nazwę rady miejskiej. Kadencja rady gminy trwa 4 lata licząc od dnia wyborów.
Rozwiązanie to zgodne jest z dotychczasową praktyką, lecz nie jest wolne od niebezpieczeństw, szczególnie obecnie w okresie nasilonej walki politycznej wielu partii, uregulować i ruchów społecznych. Może także dojść do sytuacji, że do rad gmin zostaną powołani ludzie nie posiadający doświadczeń w zarządzaniu sprawami lokalnymi. Wówczas pierwszy okres kadencji rady może okazać się niezbędny do nauki form i sposobów samorządowego sprawowania władzy.
Wśród sposobów przeciwdziałania tym niekorzystnym tendencjom można wymienić propozycję przedłużenia kadencji radnego do 6 lat. Przy czym, co 3 lata ustępowały połowa liczby wybranych radnych. Po upływie pierwszych trzech lat od wyborów ustalono by w drodze losowania, który radni zakończą kadencję z tym terminem. Nie można by także kandydować na radnego bezpośrednio po uwzględniona.
Skład organów stanowiących zależy od liczby mieszkańców w danej gminie.
Gmina- do 20 tys. mieszkańców -15 radnych
do 50 tys. mieszkańców -21 radnych
do 100 tys. mieszkańców-23 radnych
do 200 tys. mieszkańców -25 radnych
na każde rozpoczęte 100 tys. mieszkańców – po 3 kolejnych radnych (do max 45)
Kompetencje, uprawnienia rad gmin.
Ø główne kompeten...
ulcik99