Bpr1.pdf

BIOMEDYCZNE PODSTAWY ROZWOJU I WYCHOWANIA (1)

lek. med. morskiej Ireneusz Dulny

dr Dariusz Lipiec

11 pa dziernika 2003 r.

LITERATURA (nie starsza ni z 1998 r.):

1. Gertig, Promocja zdrowia.

2. Jaczewski, Biologiczne i medyczne podstawy rozwoju i wychowania.

3. Karski, Promocja zdrowia.

4. Korczak Cezary, Higiena.

5. Kuski, Promocja zdrowia.

6. Woynarowska, Pedagogiczne podstawy edukacji zdrowotnej.

7. Wojnarowska, Zachowania zdrowotne młodziey szkolnej w Polsce.

8. Wojnarowska, Zdrowie i szkoła.

budowa układu oddechowego:

jama ustna / nosowa, gardło, krta, tchawica, oskrzela, pcherzyki płucne

oddychamy 12-16 razy na minut

substancje szkodliwe:

cyjanowodór

(kwas pruski) – wchłaniany, pobudza mózg, ale przy

wikszych steniach blokuje oddychanie tkankowe

kwasy

octowy, mrówkowy i siarkowodorowy

pyły

osadzaj si w wzłach chłonnych (odpowiadaj za

odporno)

olejki eteryczne

alkohol metylowy

tlenek azotu

amoniak

WSPÓŁCZESNE PROBLEMY ZAGRO E ZDROWIA

NERWICE

specyficzny zespół odczu i zachowa wynikajcych

z uczucia lku i wyuczonych reakcji obronnych prze-

ciwstawiajcych si tym lkom a ujawniajcych si w

postaci objawów nerwicowych.

ALKOHOLIZM Alkohol nie upija – upijaj produkty przemiany alko-

holu.

trzewy 0,01-0,2‰

stan wskazujcy 0,2-0,5‰

stan nietrzewoci powyej 0,5‰, nawet do 3-5‰

pełna trzewo abstynencja do wieku pełnoletnoci i równie w wie-

ku dojrzałym

niepełna trzewo zachowanie umiaru w rzadkim spoywaniu alkoholu

alkoholizowanie si dzieci i młodziey – picie wspólnie z rodzicami!!!

na mały organizm działa jak wysokoprocentowy alkohol (s lekarstwa

z alkoholem)

cechy alkoholizmu znana etiologia (alkohol w naduyciu)

patogeneza (czynniki usposabiajce do choroby:

rodowisko, predyspozycje psychiczne)

obserwujemy symptomy (zmiany w układzie rucho-

wym, nerwowym, ...)

konieczno leczenia

znamy zakres działa profilaktyczno-higienicznych

cechy osobowoci predysponujce do nałogu

osobowo niedojrzała – posta egocentryczna,

z zahamowanym poczuciem osobowoci

osobowo autotolerancyjna – zaburzona samokon-

trola

osobowo skłonna do agresji

osobowo szczególnie podatna na stresy

zaburzenia psychonerwicowe u młodziey

objawy

płacz, tiki nerwowe, pocenie si, blednicie, rónice

w wartociach cinienia ttniczego, przyspieszone

ttno, sucho w ustach.

ródła lku

długotrwałe silne konflikty, które powstaj w danym

rodowisku, brak poczucia bezpieczestwa.

przyczyny nerwic

uraz psychiczny, uszkodzenie orodkowego układu

nerwowego, zaburzenia osobowoci (nieprawidłowe

postawy rodziców, błdy wychowawcze, konflikty ro-

dzinne, naladowanie rodziców).

Rodzaje nerwic:

n. lkowa dzieci nadpobudliwe, niemiałe, skryte, słaby kontakt

z otoczeniem, bawi si same, z reguły le si ucz,

zdekoncentrowane (przerzutno uwagi), objawy

somatyczne ( ® objawy), moczenie nocne

W efekcie doprowadza do: mutyzm (niemono

porozumiewania si z otoczeniem), fobia szkolna,

depresja.

n. ruchowa nadpobudliwo ruchowa (i mowy), onanizm

n. natrctw (inaczej: zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne)

Ma j co 50-ty mieszkaniec USA.

mycie rk, sprawdzanie drzwi, zabieranie rzeczy,

modlenie si

skutek: lateralizacja (dominacja jednej półkuli nad

drug, brak komunikacji midzy półkulami)

leki: przeciwdepresyjne

n. histeryczna objawy do złudzenia przypominaj chorob, ale nie

jest to symulowanie

n. hipochondryczna (lk przed chorob)

brak lub upoledzenie koncentracji

osłabienie pamici

zwikszona mczliwo

brak cierpliwoci przy wykonywaniu czynnoci obo-

wizkowych

u dzieci wystpi wtedy, gdy maj do czynienia z ro-

dzicami nadopiekuczymi i przeciwnie, tam gdzie ro-

dzice si nimi nie opiekuj – dzieci mówi to mnie

boli, tu si sparz

stany niepokoju i lku

objawy i skutki picia

uczucie gorca

leczenie: skierowanie do specjalisty (psycholog,

poradnia) celem właciwego diagnozowania i lecze-

nia. Lekcewaenie moe doprowadzi do powanych

objawów w yciu dorosłych.

łzawienie

rozszerzenie naczy krwiononych (przy małych

dawkach)

moczopdny

na układ rozrodczy (na plemniki i jajeczka – degra-

dacja, zmiany w garniturze genowym)

Badania wykazuj, e dzieci rozpoczynaj pali

w nastpujcym wieku:

NIKOTYNIZM

wiek

dziewcz ta chłopcy

NARKOMANIA reguluje ustawa z 1997 r.

narkotyki substancje chemiczne powodujce zmiany fizjolo-

giczne lub psychiczne w organizmie ludzkim, których

uywanie prowadzi do koniecznoci zwikszenia

dawki, aby osign okrelony efekt, a w konse-

kwencji do uzalenienia.

Narkotyk jest substancj zagraajc yciu.

charakterystyka

7-10 lat

11-13 lat

23%

14-16 lat

59%

51%

leczenie

akupunktura, tabletki

skutki

wpływa osłabiajco na narzdy zmysłu, osłabia po-

tencj (n. płciowa), zaburzenia cyklu miesiczkowe-

go, wpływa na przebieg ciy, wpływa na niedobór

tlenu – zmniejszenie wytrzymałoci miniowej, usz-

kadza układ krenia, uszkadza układ nerwowy, usz-

kadza układ pokarmowy – zmniejsza łaknienie, tle-

nek wgla zatruwa, trwale łczy si z hemoglobin

(niedotlenienie organizmu – powstanie miadycy),

substancje smołowe (rakotwórcze), zatoki czołowe /

nosowe.

konieczno stałego lub okrelonego zaywania

rodka

cel

aby uzyska okrelone efekty psychiczne

dla uniknicia efektów działania braku rodka

formy

fizyczne (organizm przystosowuje si do obecnoci

okrelonego rodka, a brak powoduje uczucie absty-

nencji)

psychiczne (otrzymanie substancji jest WARUNKIEM

dobrego samopoczucia)

opracował: Ireneusz D. Pliszka

12 pa dziernika 2003 r.

objawy nagłe zmiany zachowania, narastajca agresywno

lub zamykanie si w sobie, zmiany zainteresowa, lek-

cewacy stosunek do norm społecznych, nagłe pro-

blemy w nauce, pracy, znikajca pewno siebie, nud-

noci, wymioty, zawroty głowy

AIDS poprzez krew

poprzez stosunek płciowy

z matki na dziecko

choroby zapalenie płuc, zapalenie wzłów chłonnych, grzybica,

okresowa lub cigła gorczka powyej 38 ° C, potliwo

w nocy, okresowa lub przewlekła biegunka, wyczerpa-

nie psychiczne i fizyczne, chudnicie, duszno, suchy

uporczywy kaszel, zapalenie jamy ustnej i jzyka

rozwinity AIDS okres wylgania si od kilku miesicy do 7 lat

ASTMA OSKRZELOWA – choroba charakteryzuj ca si nagłymi napa-

dami duszno ci, astm wzbudzaj infekcje górnych

dróg oddechowych

I pomoc

ułatwi dostp do inhalatora, zapewni dostp chłodne-

go powietrza, zachowa spokój

PADACZKA

zaburzenia przewlekłe pracy mózgu w postaci nag-

łych napadów drgawkowych

przyczyny

stres, leki, narkotyki, stany gorczkowe

objawy

utrata przytomnoci (bardzo czsto uraz głowy przy

upadku), chwilowy bezdech, sinica, rozszerzenie si

renic, rce zgite a nogi sztywne, drgawki całego ciała

I pomoc

zapobiec uszkodzeniom – zabezpieczy głow, wsadzi

co do ust umoliwiajc wypływanie liny, pozycja bez-

pieczna

CUKRZYCA

Hiperglikemia

przecukrzenie krwi, niedobór insuliny, kracowym

przypadkiem jest piczka cukrzycowa, znaczne nasi-

lenie pragnienia, czste oddawanie moczu, nudnoci i

wymioty, głboki i ciki oddech

OMDLENIE

nagła krótkotrwała utrata przytomno ci

przyczyny

spadek cinienia ttniczego, silny ból, zdenerwowanie,

głód, silne emocje (np. widok krwi), wysoka temperatura

objawy

zawroty, szum w głowie, blado twarzy, zimne poty

Hipoglikemia

stan niedocukrzenia, znaczne zwikszenie glukozy we

krwi, spadek, opuszczanie posiłków, omdlenia, osłabie-

nie, uczucie głodu, drenie mini, chory traci orienta-

cj, pocenie si, blada i sina skóra

I pomoc

dostp do wieego powietrza, rkoczyn w twarz,

połoy i unie nogi do góry

SZCZEPIONKI

- ółtaczka typu „B” (nie musimy wyraa zgody np. przy operacji, ale

ponosimy ewentualne konsekwencje): pełny cykl – 3 razy (po pierwszej

szczepionce miesic przerwy, po drugiej dwa miesice, bezpieczestwo

na 5 lat, cena ok. 35 zł za jedn szczepionk,

- trój-, czterowane (na 3, 4 choroby),

- kleszczowe zapalenie opon mózgowych,

- przeciwgrypowa (dobre efekty).

ZAWAŁ SERCA uszkodzenie mi nia sercowego, martwica, gdy

urwie si jaki skrzep

objawy

ból w klatce piersiowej, blado, uczucie lku, trudno

w oddychaniu i zaburzenia rytmu serca

I pomoc

pozycja półsiedzca, kontrola czynnoci yciowych,

wezwanie pomocy, ułatwienie dostpu wieego powie-

trza, niewskazane s wysiłki chorego, zapewni komfort

psychiczny i termiczny

NADCI NIENIE T TNICZE

norma obowizujca kiedy: 140/90

dzisiejsza norma górna 129/89, ale podaje si 120-125/80-85

bóle głowy

26 pa dziernika 2003 r.

KOMÓRKA

najmniejsza jednostka strukturalna organizmu

TKANKA

histologia – nauka o tkankach

referat Makro- i mikroelementy

tkanka:

- łczna (wspólna cecha: wydzielanie włókien kolagenowych)

- zarodkowa (w zarodku)

- o właciwociach swoistych

- tłuszczowa, barwnikowa (np. tczówka)

- szkieletowa

- chrzstna

- szklista (przyczepy eber, powizania stawowe)

- włóknista (dysk, wizadła)

- sprysta (małowina uszna)

- kostna

- gbczasta (przynasady)

- zbita

- nabłonkowa

- nabłonek okrywajcy

- nabłonek zmysłowy

- jzyk

- ucho

- nabłonek wydzielniczy

- miniowa (ruch powoduje suwisty ruch aktyny do miozyny)

- gładkie (wrzecionowate)

- poprzecznie prkowana (szkieletowa, salkomer)

- sercowy

- nerwowa

- krew

makro- i mikroelementy

podział: mitoza, mejoza

46 chromosomów

proces zapłodnienia

referat Rozwój układu nerwowego

referat Przedstaw rozwój układu krwiono nego w ontogenezie

tkanka nerwowa

15 listopada 2003 r.

referat Budowa stawów i ko ci

Kostnienie na podłou łcznotkankowym – s tzw. punkty kostnienia,

powstaj na tkance łcznej, koci posiadaj 1 lub 2 punkty kostnienia. Tak

powstaj koci sklepienia czaszki, uchwa. Kostnienie na podłou chrzst-

nym odbywa si z etapem porednim (tkanka łczna, chrzstna i przez jej

wapnienie powstaje ko). Tak powstaj koci długie, udowe i wikszo

koci szkieletu.

referat Budowa makroskopowa ko ci

Istota zbita i istota gbczasta. Wewntrz koci (trzonu – istota zbita) jama

szpikowa. Po obu stronach nasada dalsza i blisza (istota gbczasta),

dalej przynasada. Na zewntrz okostna.

opracował: Ireneusz D. Pliszka

referat Elementy stałe i dodatkowe stawów

Elementy stałe stawu: jama stawowa, torebka stawu, powierzchnia stawu.

Elementy dodatkowe stawu: wizadła, obrbki stawowe (np. staw biodro-

wy), łkotki (staw kolanowy, krek stawowy (staw mostkowo-

obojczykowy), trzeszczki (rzepka).

referat DNA i RNA

DNA (AGTC) RNA (AGCU) Adenina, Guanina, Cytozyna, Tymina, Uracyl

DNA w jdrze komórkowym, wystpuje w postaci chromatyny, jest to

nonik informacji genetycznej

referat Prawa Mendla i cechy kodu genetycznego

1 pM: prawo czystoci gamet, 2 pM: kada para genów podlega losowej

segregacji i jest dziedziczona niezalenie od genów innych par

kod genetyczny: niejednoznaczny, bezprzecinkowy, niezachodzcy, uni-

wersalny, zapis w systemie trójkowym

referat Rodzaje poł cze cisłych

Połczenia: nieruchome (stawy), przez tkanki. Rodzaje: 1. wizozrost (np.

błony midzykostne promieniowo-łokciowe), 2. chrzstkozrost (w połcze-

niu koci łonowej), 3. kociozrost (koci czaszki u dorosłego człowieka).

Rodzaje stawów: 1. zawiasowy (midzypaliczkowe palców), 2. obrotowy

(promieniowo-łokciowy bliszy), 3. rubowy (sposób umocowania koci

czaszki), 4. eliptyczny (nadgarstek), 5. siodełkowy (staw ródrczno-

paliczkowy kciuka), 6. kulisty wolny (ramieniowy), 7. kulisty panewkowy,

8. nieregularne (mostkowo-obojczykowy, stawy nadgarstkowe, stawy

płaskie).

referat Mitoza i mejoza

Mitoza – podział komórek somatycznych (budujcych organizm), liczba

chromosomów nie ulega zmianie. 4 fazy: profaza, meta-, ana-, telo-. Po-

wstaj 2 komórki potomne identyczne z komórk macierzyst.

Mejoza – podział redukcyjny, dwa podziały komórkowe nastpujce kolej-

no po sobie, 8 faz: profaza I (laptoten, zygoten, pachyten, diploten, diaki-

neza), meta- I, ana- I, ..., telo- II. Z 1 komórki powstaj 4 komórki. Powstaj

4 jdra o haploidalnej liczbie chromosomów.

referat Listki zarodkowe

Ektoderma (zewntrzny): naskórek, u. nerwowy, przedni i ostatni element

u. pokarmowego (przełyk i odbyt). Mezoderma: czynny i bierny u. ruchu.

Entoderma: u. pokarmowy (trzustka, wtroba), u. oddechowy.

Choroby genetyczne:

jednogenowe (dominujce – np. hemofilia, recesywne – np. fenyloketonu-

ria, zespół feminizujcy jder), poligenowe (wiele genów odpowiada za

chorob – np. rozszczep wargi), aberracje chromosomowe (wady w iloci

chromosomów – 3x21 zespół Downa, 2x13 z. Pattu, 3x18 z. Edwardsa)

referat Układ oddechowy

Gdy nie ma sulfaktantu pcherzyki płucne nie s oddzielone i std kłopoty

dzieci przy oddechu na pocztku ycia.

Układ moczowy: nerki – kształt fasolowaty (proces wytwarzania moczu),

moczowody, kanaliki kocowe, pcherz moczowy.

referat Czynniki mutagenne

układ płciowy eski: wewntrzne – jajniki (wytwarzanie komórek jajo-

wych), jajowody (przechwytywanie i transport, zapłodnienie), macica

(zagniedenie i rozwój płodu), pochwa (droga dostarczania plemników),

gruczoł Bartolina (maj za zadanie zwila pochw), zewntrzne: łech-

taczka, wzgórek łonowy, wargi

układ płciowy mski: wewntrzne – jdra (produkcja plemników), nasie-

niowód (transport), gruczoł krokowy (wytwarza substancje, które uaktyw-

niaj plemniki), przewód wytryskowy, gruczoły opuszkowe (przygotowuj

cewk moczow do przejcia plemników), zewntrzne – prcie (skład:

ciało jamiste, ciało gbczaste), moszna

16 listopada 2003 r.

referat Witaminy

rozp. w tłuszczach: A (widzenie, wzrost, skóra; retina), D i D3 (wzrost,

wap; tran), E (skóra, wit. „młodoci” wpływ na u. rozrodczy; sałata), K

(krzepnicie krwi; wtroba, warzywa, owoce), rozp. w wodzie: B1 (u.

nerwowy; łuski ryu), B2 (wzrost, skóra, zajady; drode, ser; ryboflawina),

B3 (horm. płc.; ryby, wtroba), B6 (u. pok., krwiotworzenie), B12 (przemia-

na materii, u. krw., niedokrwisto), C (dzisła, zby, u. odpornociowy,

wymiatacz wolnych rodników; pietruszka, owoce cytrusowe, ziemniaki)

referat Etapy rozwoju człowieka

noworodek (0-1/12), niemowl (1/12-1), dziecicy (1-14 lat), młodzieczy

(14-20), dorosły (20-40), dojrzały (40-60), staro (od 60)

referat Białka

referat Dieta

białka naley je 1g/1kg wagi (+50-200% zwikszone zapotrzebowanie)

referat Funkcjonowanie mi ni

włókna białe (szybkie i mało wydajne, metabolizm beztlenowy, 2ATP;

wiczy szybko małymi ciarkami), włókna czerwone (wolniej si mcz,

wolne, wytrzymałe, metabolizm tlenowy, 36ATP; wiczy wolno cikie

ciary)

referat Zasady prawidłowego ywienia

je duo! warzyw i owoców

referat Rytmy biologiczne

rytmy biologiczne – zegar biologiczny; rytm dobowy (sen-dzie), rytm

temperatury (rano nisza), wzrost (w nocy), tarczyca (nadczynno wie-

czorem); sen – faza REM (płytki sen), nREM (rozbiegane oczy, ruchy

powiek, po 3-4 godz. snu – szyszynka wytwarza hormon snu)

referat Tłuszcze

referat Lipidy

tłuszcze, oleje, woski; funkcje: ródło energii, funkcja izolacyjna, struktural-

na, prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego

referat Wady postawy

układ kostny kształtuje si w okresie młodzieczym, wady: wrodzone

(przyczyny: płaskostopie, wady krgosłupa), nabyte (krzywica, wady

krg.). Od szyi w przód: lordoza szyjna, kifoza piersiowa, lord. ldwiowa,

kif. Wady: plecy okrgłe, plecy wklsłe, skolioza boczna. Typy budowy:

pykniczny – grubas, leptosomiczny – chudy, atletyczny – dobrze zbudowa-

referat Rozwój motoryczny i intelektualny dziecka

referat Złoty wiek

29 listopada 2003 r.

Powtórka materiału:

nikotyna – szkodliwy wpływ na organizm człowieka, AIDS, alkoholizm –

szkodliwy wpływ na organizm człowieka, koci, stawy, koci (połczenia

cisłe), tkanka, krew, witaminy, tłuszcze, białka, wglowodory, cytoplazma,

gen, rozwój dziecka, listki zarodkowe, układy: oddechowy, płciowy, mo-

czowy i krwionony, rytmy biologiczne, DNA i RNA

krew:

– osocze 60%

– składniki morfotyczne 40%:

– krwinki czerwone (erytrocyty) 4-6 ml/cm3,

– krwinki białe (leukocyty):

– granulocyty,

– agranulocyty:

– limfocyty,

AIDS:

okres limfa... – powikszenie wzłów chłonnych,

– monocyty.

– okres wylgania,

– okres wyczerpania (dreszcze, temperatura),

– okres rozwinity (nowotwory)

opracował: Ireneusz D. Pliszka

Pytania na kolokwium (grupa II):

1) Negatywny wpływ nikotyny na organizm człowieka.

2) Tkanka łczna.

3) Elementy dodatkowe stawu.

4) Układ płciowy eski.

5) Tłuszcze.

6) DNA i RNA.

7) Rozwój intelektualny dziecka w wieku od 0 do 2 lat.

30 listopada 2003 r.

ZALICZENIE

opracował: Ireneusz D. Pliszka

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: