teksty źródłowe
zobowiązania
UWAGA:
Tłumaczenie tekstów Gajusa dostępne jest bibliotece.
W nawiasach kwadratowych umieściłem słowa dodane w tłumaczeniach.
Jaka jest geneza zobowiązań? Jak można klasyfikować zobowiązania?
G. 3.88:
Et nunc transeamus ad obligationes. Omnis enim obligatio vel ex contractu nascitur vel ex delicto.
Przejdźmy teraz do zobowiązań. Każde bowiem zobowiązanie powstaje albo z umowy albo z deliktu.
G. 3.89-91 (niżej nr 5)
89 Et prius videamus de his, quae ex contractu nascuntur. Harum autem quattuor genera sunt: aut enim re contrahitur obligatio aut verbis aut litteris aut consensu. 90 Re contrahitur obligatio velut mutui datione; mutui autem datio proprie in his fere rebus contingit, quae res pondere numero mensura constant, qualis est pecunia numerata vinum oleum frumentum aes argentum aurum; quas res aut numerando aut metiendo aut pendendo in hoc damus, ut accipientium fiant et quandoque nobis non eaedem, sed aliae eiusdem naturae reddantur. Unde etiam mutuum appellatum est, quia quod ita tibi a me datum est, ex meo tuum fit. G.3.91 Is quoque, qui non debitum accepit ab eo, qui per errorem solvit, re obligatur; nam proinde ei condici potest si paret eum dare oportere, ac si mutuum accepisset. Unde quidam putant pupillum aut mulierem, cui sine tutoris auctoritate non debitum per errorem datum est, non teneri condictione, non magis quam mutui datione. Sed haec species obligationis non videtur ex contractu consistere, quia is qui solvendi animo dat, magis distrahere vult negotium quam contrahere.
D. 44.7.1 pr.
Gaius ii aureorum sive rerum cottidianarum:
Obligationes aut ex contractu nascuntur aut ex maleficio aut proprio quodam iure ex variis causarum figuris
Gaius, ks. 2 Złotych zasad lub Jurysprudencji na co dzień:
Zobowiązania powstają albo z umowy, albo z czynu zabronionego, albo wedle samego prawa z innych przyczyn.
Jak można pogodzić te dwa przekazy Gaiusa? Jakie teorie na ten temat powstały w doktrynie? Jaka jest podstawa jego podziałów.
D. 50.16.19
Ulpianus libro 11 ad Ed.: Labeo libro primo praetoris urbani definit, quod quaedam agantur, quaedam gerantur, quaedam contrahantur: et actum quidem generale verbum esse sive verbis, sive re quid agatur ut in stipulatione vel numeratione: contractum autem ultrocitroque obligatione, quod Graeci sunãllagma vocant, veluti emptionem venditionem, locationem conductionem, societatem: gestum rem significare sine verbis factam.
Labeo w pierwszej księdze o pretorze miejskim ustalił, że co innego [znaczy] działać, co innego prowadzić sprawy, a co innego zawierać umowy. Działanie jest bowiem ogólnym terminem opisującym to, co czynimy za pomocą słów czy rzeczy jak w stypulacji czy odliczeniu pieniędzy. Kontrakt to zobowiązanie dwustronne, które Grecy zwą synallagmą (wzajemnością), takie jak kupno sprzedaż, najem/wynajem, spółka. Prowadzenie spraw określa zaś rzecz uczynioną bez słów.
G. 3.89-91
90 Re contrahitur obligatio velut mutui datione; mutui autem datio proprie in his fere rebus contingit, quae res pondere numero mensura constant, qualis est pecunia numerata vinum oleum frumentum aes argentum aurum; quas res aut numerando aut metiendo aut pendendo in hoc damus, ut accipientium fiant et quandoque nobis non eaedem, sed aliae eiusdem naturae reddantur. Unde etiam mutuum appellatum est, quia quod ita tibi a me datum est, ex meo tuum fit. G.3.91 Is quoque, qui non debitum accepit ab eo, qui per errorem solvit, re obligatur; nam proinde ei condici potest si paret eum dare oportere, ac si mutuum accepisset. Unde quidam putant pupillum aut mulierem, cui sine tutoris auctoritate non debitum per errorem datum est, non teneri condictione, non magis quam mutui datione. Sed haec species obligationis non videtur ex contractu consistere, quia is qui solvendi animo dat, magis distrahere vult negotium quam contrahere. G.3.92 Verbis obligatio fit ex interrogatione et responsione, velut dari spondes? Spondeo, dabis? Dabo, promittis? Promitto, fideipromittis? fideipromitto, fideiubes? Fideiubeo, facies? Faciam.
D. 12.1.11.1:
Ulpianus libro vicensimo sexto ad edictum
Si tibi dedero decem sic, ut novem debeas, Proculus ait, et recte, non amplius te ipso iure debere quam novem. sed si dedero, ut undecim debeas, putat Proculus amplius quam decem condici non posse.
Ulpian, księga 26 komentarza do Edyktu
Jeśli dam ci dziesięć, tak abyś był mi winny dziewięć, Prokulus twierdzi – i słusznie – że tym prawem nie jestem ci winien więcej niż dziewięć. Lecz jeśli dam w taki sposób, abyś był mi winny jedenaście, Prokulus sądzi, że więcej niż dziesięć żądać nie mogę.
Jakie zasady rządzą pożyczką? Czy można się domagać odsetek? Jak można je zastrzec? Spróbuj odtworzyć obydwie sytuacje: jak wyglądy umowy? Na czym polega ich odmienność? Czym jest -1 w pierszym przypadku, a czym +1 w drugim? Czy druga sytuacja byłaby dopuszczalna, gdyby zawarto umowę depozytu nieregularnego?
D. 12.1.15:
Ulpianus libro xxxi ad edictum
Singularia quaedam recepta sunt circa pecuniam creditam. nam si tibi debitorem meum iussero dare pecuniam, obligaris mihi, quamvis meos nummos non acceperis. quod igitur in duabus personis recipitur, hoc et in eadem persona recipiendum est, ut, cum ex causa mandati pecuniam mihi debeas et convenerit, ut crediti nomine eam retineas, videatur mihi data pecunia et a me ad te profecta.
Ulpian, księga 31 komentarza do Edyktu
Odnośnie pożyczonych pieniędzy mają zastosowanie szczególne przepisy. Jeśli bowiem polecę swojemu dłużnikowi dać ci pieniądze, stajesz się zobowiązany w stosunku do mnie, chociażbyć nie przyjął moich pieniędzy. I to co prawdziwe jest dla dwóch osób, za prawdziwe przyjąć należy w odniesieniu do tej samej osoby: jeśli byłbyś mi winien pieniądze z powodu mandatu, a zostałoby uzgodnione, że zatrzymasz je tytułem pożyczki, wydaje się, że w ten sposób pieniądze przejdą ode mnie do ciebie.
D. 12.1.32
Celsus, ks. piąta digestów
Poprosiłeś mnie i Titiusa o pożyczkę, a ja poleciłem swojemu dłużnikowi obiecać ci stypulacyjnie pieniądze. Jeśli dokonałbyś stypulacji sądząc, że zawierasz ją z dłużnikiem Titiusa, czy zobowiązujesz się w stosunku do mnie? Proponuję przyjąć, że nie zawarłeś ze mną żadnej czynności prawnej. Właściwiej byłoby jednak, abym uznał, że jesteś w stosunku do mnie zobowiązany. Nie dlatego, że pożyczyłem ci pieniądze (to może się zdarzyć tylko pomiędzy zgadzającymi się stronami), ale dlatego, że moje pieniądze dostały się tobie. Dobre jest i słuszne aby mi zostały przez ciebie oddane.
Jak uzasadnia się w powyższych przypadkach udzielenie pożyczki? Czy zachowany został rzeczowy charakter pożyczki?
D. 12.1.11 pr.:
Ulpianus libro xxvi ad edictum
Rogasti me, ut tibi pecuniam crederem: ego cum non haberem, lancem tibi dedi vel
massam auri, ut eam venderes et nummis utereris. si vendideris, puto mutuam pecuniam factam. quod si lancem vel massam sine tua culpa perdideris prius quam venderes, utrum mihi an tibi perierit, quaestionis est. mihi videtur Nervae distinctio verissima existimantis multum interesse, venalem habui hanc lancem vel massam nec ne, ut, si venalem habui, mihi perierit, quemadmodum si alii dedissem vendendam: quod si non fui proposito hoc ut venderem, sed haec causa fuit vendendi, ut tu utereris, tibi eam perisse, et maxime si sine usuris credidi.
Poprosiłeś mnie, abym pożyczył ci pieniądze. Ponieważ ich nie miałem dałem ci misę lub bryłę złota, abyś ją sprzedał i użył pieniądze. Jeśli sprzedasz, sądzę, że doszło do pożyczenia pieniędzy. [A co wtedy, gdy] utraciłeś misę czy bryłę jeszcze przed sprzedażą nie ze swej winy? Powstaje pytanie czy stratę ponosisz ty czy ja. Wydaje mi się zaiste prawdziwe rozróżnienie przeprowadzone przez Nerwę: jest bowiem istotna różnica, czy miałem zamiar sprzedać misę czy też nie. Jeśli bowiem miałem ją zamiar sprzedać stratę ponoszę ja, tak jakbym dał ją komukolwiek innemu, aby została sprzedana. Lecz jeśli nie było mym zamiarem, by ją sprzedać, lecz to było przyczyną sprzedaży, abyś użył pieniądze, stratę poniesiesz ty, i tym bardziej jeśli pożyczyłem ci bez procentów.
Jaka jest przyczyna dwóch odmiennych rozwiązań? Która strona ponosi ryzko kontraktowe?
D. 12.1.9.9:
Deposui apud te decem, postea permisi tibi uti: Nerva Proculus etiam antequam moveantur, condicere quasi mutua tibi haec posse aiunt, et est verum, ut et Marcello videtur: animo enim coepit possidere. ergo transit periculum ad eum, qui mutuam rogavit et poterit ei condici.
Złożyłem u ciebie w depozycie dziesięć, a potem pozwoliłem ci je użyć. Nerwa i Proculus twierdzą, że jeszcze zanim pieniądze zostaną poruszone, można ich żądać skargą jakby z pożyczki od ciebie. I jest to zdanie prawdziwe, tak jak wydało się Marcellusowi. Samą bowiem wolą (animo) zaczął posiadać. Ryzyko przechodzi zatem na tego, który poprosił o pożyczkę i można przeciw niemu wystąpić z condictio.
Porównaj mutuum z depositum irregulare. Jak mogła być geneza depozytu nieregularnego? Spróbuj przedstawić praktyczne zastosowanie przedstawionego rozwiązania Prokulejanów. Jakie mogło być zdanie Sabinów. Na czym polegała kontrowersja między Szkołami odnośnie nabycia posiadania? Jakie są konsekwencje przyjętego rozwiązania?
TPSulp. 55, tab I, pag. 2 (graphio, scriptura interior)
1. C(aio) Pompeio Ga[llo Q(uinto)] Vera[nio] co(n)sulibus
2. V nonas Mar[tia]s (3.03.49)
3. P(ublius) Verg[ili]us Am[pliatus] scripsi
4. me accepisse m[utu]a e[t deb]ere
5. Sex(to) [Gr]anio Num[eni]o sestertia
6. [quin]que mi[llia num]mum
7. [ea]q[ue HS V m(illia n(ummum) quae supra s[cript]a
8. sunt pr[o]ba recte dari s[tip]u-
9. latus est S[e]x(tus) Gr[a]nius [Numerius]
10. [spopondi P(ublius) Vergil]ius A[mpliatus.]
TPSulp. 55, tab I, pag. 1 (atramento, koniec scripturae exterioris rozpoczętej na niezachowanej pag. 4)
1. [spopondi P(ublius)] Vergiliu[s Ampliatus.]
2. C(aio) Pom[peio] Gallo Q(uinto) Vera[nio co(n)sulibus]
3. [V] nonas Mar[tia]s (3.03.49)
4. P(ublius) [V]ergilius Ampliatus sc[ripsi me]
5. dedisse Sex(to) Granio Num[enio]
6. pignori argentum p(ondo) X[ _ _ ]
7. plus minus, quod est sig[no]
8. meo signatum, ab HS V m(illia) [n](ummum)
9. [quae] ab eo mutua accepi [hac?]
10. [die? pe]r [c]h[iro]graphum meu[m.]
11. Actum Puteo[lis].
Za konsulatu Caiusa Pompeiusa Gallusa i Quintusa Veraniusa, na pięć dni przed idami marca (3.03.49). Ja, Publius Vergilius Ampliatus napisałem, że ja otrzymałem pożyczkę i jestem winien Sextusowi Graniusowi Numeriusowi pięć tysięcy sesterców pieniędzy. I te HS 5 tysięcy pieniędzy wyżej wymienione dokładnie zostanie oddane. Zapytał o to uroczyście Sextus Granius, przyrzekłem (ja) Publius Vergilius Ampliatus.
Za konsulatu Caiusa Pompeiusa Gallusa i Quintusa Veraniusa, na pięć dni przed idami marca (3.03.49). Ja, Publius Vergilius Ampliatus napisałem, że ja dałem Sextusowi Graniusowi Numeriusowi jako zastaw ? funtów srebra opieczętowanego moim znakiem za HS 5 tysięcy sesterców pieniędzy, które otrzymałem od niego jako pożyczkę dzisiaj(?) poprzez swoje chirographum. Sporządzono w Puteoli.
dawid1051