niemcewicz-powrot-posla.pdf

my- e Book

_________________________________________________________________________________________________________________

Julian Ursyn Niemcewicz

Powrót Posła

KOMEDIA W TRZECH AKTACH

PRZEZ

JULIANA URSYNA NIEMCEWICZA

POSŁA INFLANCKIEGO

LIBERIUS SI

DIXERO QUID, SI FORTE IOCOSIUS, HOC MIHI IURIS

CUM VENIA DABIS.

HORATIUS

OSOBY:

PAN PODKOMORZY

PANI PODKOMORZYNA

STAROSTA GADULSKI, koligat Podkomorzyny

STAROŚCINA, żona jego z powtórnego małżeństwa

TERESA, córka starosty z pierwszego małzeństwa, wyhowana u Podkomorostwa

WALERY, syn Podkomorostwa, amant Teresy

ZARMANCKI, kawaler modny, zalecający się do Teresy

AGATKA, pokojowa Podkomorzyny

JAKUB, lokaj

KOZAK Szarmanckiego

SCENA NA WSI U PODKOMOROSTWA

Suponuje się, że rzecz się odprawia

podczas limity przed zebraniem się nowego wyboru posłów

JAŚNIE WIELMOŻNEGO IMCI PANA

STANISŁAWA NAŁĘCZ MAŁACHOWSKIEGO

MARSZAŁKA SEJMOWEGO I KONFEDERACJI KOR. REFERENDARZA

KORONNEGO

Jaśnie Wielmożny Mci Dobrodzieju!

Wpajać w umysły prawidła zdrowe i uczciwe, zachęcać do cnót publicznych i domowych -

było pisma mojego celem. Komuż słusznie poświęcić je mogę, jak temu, który cnotą i

stałością swoją publicznego i prywatnego życia stał się przykładem? Kiedy Rzeczpospolita

była w poniżeniu, wśrzód powszechnego prawie zepsucia żyjąc nieskazitelnie, oczekiwałeś w

smutku i tęsknocie powstania jej pory. Opatrzność przywiodła tę chwilę szczęśliwą, wnet

serce, umysł, wszystkie duszy twej siły poświęciłeś usłudze publicznej. Trzeci rok, jak

trzymasz styr obrad naszych; cnotliwe i rzetelne postępowanie twoje zjednało ci ufność

najlepszego z królów, zjednało szacunek i wdzięczność wszystkich ludzi poczciwych.

Bodajby Nieba, czuwające nad losami Rzeczypospolitej, dla dobra jej zachowały Cię jak

___________________________________________________________________________

Pobrano z http://my-ebook.pl

Strona 1

my- e Book

_________________________________________________________________________________________________________________

najdłużej; bodajby i Tobie, i tyła rzadkimi przymiotami obdarzonemu godnemu Koledze

twemu dodawały coraz nowych sił, ażebyście rozpoczęte dzieło postawienia Rzeczypospolitej

rządną, szczęśliwą i poważaną do skutku przywieść mogli. Te są najgorętsze serca mojego

życzenia, w szczęściu bowiem ojczyzny mojej i szczęście, i chlubę moją zakładam.

Jestem z winnym uszanowaniem Jaśnie Wielmożnego WMość Dobrodzieja

najniższym sługą

Julian Ursyn Niemcewicz

Poseł Inflancki

DO CZYTELNIKA

Ma to do siebie umysł człowieka, iż łatwiej daleko i uwagę swą zwraca, i korzyści odbiera z

rzeczy, które pod postacią rozrywki uczą go i bawią, niż z takich, które surowym i

nauczycielskim przepowiedane tonem, umysł jego bez odpoczynku wysilają i dręczą. Wady

ludzkie, w całej swojej wystawione śmieszności, prędzej niejednego poprawiły, niż czytanie

zgłębiających tychże wad filozoficznych traktatów. Śmieszność najstraszniejszą jest dla

miłości własnej bronią i taka jest bojaźń onej, iż często kroć ludzie wolą być godni nagany,

aniżeli śmiechu. Stąd sztuki teatralne, mające za cel poprawienie obyczajów, za pożyteczne

uznane i we wszystkich oświeconych krajach zachęcane były.

W kraju wolnym, gdzie każdy obywatel składa cząstkę powszechnego rządu, nie tylko

prywatnego życia obyczaje, ale zdrożne względem całości krajowej opinie prostować należy.

Jest to rzeczą największej wagi: opinie te fałszywe lub prawdziwe, zdrożne lub łązsądne,

stanowić będą o szczęściu lub nieszczęściu Rzeczypospolitej. Rad bym bardzo, żeby dowcipy,

pełne zdrowych i rozsądnych prawideł, zatrudniały się tym widokiem. W piśmie, które na

publiczność wydaję, usiłowały życzenia i chęci, ale nieudolność odepchnęła daleko od

zamierzonego celu. Pracując około dzieła tego nie miałem na widoku osób, ale wady,

przesądy i zdrożne obyczaje, pamiętny zawsze słów sławnego naszego poety * :

Nigdy ja w szczególności nikomu nie łaję,

Czołem biję osobom, ganię obyczaje.

Pewien jestem, że charaktery osób najśmieszniejszych w komedii mojej, jakimi są

Szarmancki, Starosta i Starościna nie znajdują się zupełnie takie w kraju naszym, lecz trzeba

było zebrać znajdować się mogące błędy i śmieszne zwyczaje i umieścić je w jednej osobie,

ażeby wady jej tym wydatniejszymi i bijącymi w oczy uczynić; ażeby czytający i patrzący

tym więcej nabierali wstrętu do tego, co jest złym i nieprzyzwoitym, tym więcej naśladowali

to, co jest dobrym i pożytecznym.

Taki był mój zamiar: umysły nieuprzedzone niechaj mię sądzą, przez wzgląd na dobre chęci

niech nieudolności przebaczą.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

* JW. Naruszewicz, biskup łucki i brzeski lit. [Przyp. Autora]

PRZEDMOWA DO DRUGIEJ EDYCJI

Publiczność raczyła przyjąć komedię tę z dobrocią i łaskawością, które mię do łez

rozrzewniły; przepuściwszy błędom dzieła, wzgląd miała na chęci piszącego: te że były

najczystsze, zaręczyć mogę i do tej jednej zalety przyznaję się śmiele. Nie chwaliłem - tylko

to, co jest przykładnym, dobrym, pożytecznym; ganiłem, co w publicznym lub prywatnym

życiu staje nieprzyzwoitym, złym i szkodliwym - tych trzymając się prawideł, sądzę, żem ani

obyczajów obraził, ani przeciw prawom wykroczył.

___________________________________________________________________________

Pobrano z http://my-ebook.pl

Strona 2

my- e Book

_________________________________________________________________________________________________________________

Zatrudnionemu publicznym urzędem czas nie pozwolił poprawić tej drugiej edycji;

wolniejsze życia mego chwile poświęcę pracy, w której użytek publiczny będzie mi zawsze

na celu - od tego żadne nie odstręczą mię prześladowania. Wiele mi jeszcze pracować zostaje,

póki nie usprawiedliwię i nie zasłużę choć po części na te łaskawe względy, które mi

publikum okazać raczyło i które ja przyjmuję raczej jak zachęcenie, nie zaś jak zasłużoną już

nadgrodę.

AKT PIERWSZY

SCENA I

Jakub i Agatka

JAKUB

nakrywając stolik

Jejmość panna Agatka niech się trochę krząta.

Już to będzie podobno godzina dziesiąta,

Śniadanie czy gotowe?

AGATKA

Od samego ranka

Kłócę się; zwarzyła się dwa razy śmietanka.

JAKUB

Żal mi ciebie, Agatko... Jakże się masz? zdrowa?

AGATKA

Dziękuję ci; herbata i kawa gotowa,

Lecz cóż - Imość śpi, Pan się dopiero przebudził.

JAKUB

Pan Starosta ich wczoraj tak do późna znudził.

Jak zaczął to o sejmie, to o wojnach bajać ,

Ze wszystkimi się sprzeczać, wszystkich kłócić, łajać,

Gęba się nie zamknęła przez całą wieczerzę,

Powywracał butelki, szklanki i talerze,

Na ostatek, chociaż mu nikt nie odpowiadał,

On jednak, zaperzony, jak gadał, tak gadał;

I dopiero, jak postrzegł, że już wszyscy spali,

Ze świece gasły, przecież mrucząc, wyszedł z sali

I na schodach dokończył ostatka swej mowy.

Prawdziwyż to gaduła!

AGATKA

Potrzeba zajść w głowy

Z takimi natrętami! czyli Boska kara!

Prawda, że się wybornie dobrała ta para.

Bo i żona Starosty przednia w swym gatunku.

___________________________________________________________________________

Pobrano z http://my-ebook.pl

Strona 3

my- e Book

_________________________________________________________________________________________________________________

Wszystkich znudziła, wzdycha, w ustawnym frasunku,

Zawsze narzeka; nie wiem, co siedzi w tej głowie!

Bóg dał piękny majątek, honory i zdrowie,

A zawsze nieszczęśliwa; we dnie spać się kładzie,

A całą noc się tłucze w dzikiej promenadzie

Płacze, patrzy na miesiąc, gada do obłoków,

Wzywa jakichściś cieniów, jakichściś wyroków.

Starosta się z nią żeniąc musiał być szalony.

Ach, co to za różnica od nieboszczkiej żony!

Już teraz takich nie ma: to, to pani rzadka,

Co to za gospodyni, jaka dobra matka!

Jak córkę swą kochała!

JAKUB

Pewnie, że dzisiejsza

Mniej od pierwszej rozsądna, lecz za to modniejsza

Byłaby z niej zrobiła pocieszne stworzenie!

słychać za teatrum trąbkę myśliwską

AGATKA

Ale co to za hałas, co to za trąbienie?

JAKUB

To zapewne Szarmantcki wyjeżdża na łowy.

AGATKA

Ten sowizdrzał dom cały przewrócić gotowy.

Co też on nie wyrabia! gada bez pamięci,

Lata z kąta do kąta, wierci się i kręci,

Każdą zaczepi. Ja mu nie mogę darować,

Wczoraj na schodach chciał mię gwałtem pocałować;

Jam się od tej napaści, jak mogła, broniła,

Nareszciem go ze złości za włosy chwyciła,

Lecz śmiech mię jeszcze bierze: uciekł przelękniony,

A w ręku mym się został warkocz przyprawiony.

Chcesz, to ja ci daruję tę zdobycz ogromnę.

JAKUB

Nie chcę, ja mu kawałka tego nie zapomnę.

AGATKA

Nie wiem, dlaczego trzpiot ten u naś przesiaduje.

Widzę, że Starościnie bardzo nadskakuje

I samemu Staroście; jeśli nie mylę się,

To podobno zamyśla o pannie Teresie.

JAKUB

Kto? on? niechże Bóg, broni: takowe zamęście

Przyniosłoby tej pannie ostatnie nieszczęście.

Któż by ją znowu oddał trzpiotowi takiemu?

___________________________________________________________________________

Pobrano z http://my-ebook.pl

Strona 4

my- e Book

_________________________________________________________________________________________________________________

AGATKA

On jej nigdy niegodzien.

JAKUB

Dajmy pokój temu,

Mówmy raczej o sobie: Agatko kochana!

Ja cię kocham, tyś do mnie trochę przywiązana,

Znasz mię już ód lat kilku; jestem państwu wierny,

Pilny w mych powinnościach, a choć zbiorek mierny,

To go pomnoży praca, staranie, a za tym

Będzie człowiek szczęśliwym, będzie i bogatym.

Prawda, że się w podległym stanie urodziłem,

Zawsze jednak poczciwym, rządnym, wiernym byłem.

AGATKA

Nie łudziłam się nigdy chciwością majątku,

Chcę słuchać mego serca i mego rozsądku;

Miałam znaczne dość partie; wszak wiesz, z tej tu włości

Starał się o mnie długo ów pan Podstarości ,

Człek hoży, mający się wcale należycie;

Lecz jakiż los mię czekał, jakie smutne życie,

Mieć męża, co z urzędu daje ludziom plagi,

I na znak dostojeństwa i silnej powagi

Widzieć nad moim łóżkiem kańczug zawieszony!

Nie chcę, by kto od męża mego był dręczony,

Nie przypadł mi do serca urząd ni osoba-

Ten będzie moim mężem, kto mi się podoba;

Bierze go pod brodę

A tak wiesz, jeźli do mej ręki masz już prawo.

Oglądając się

Państwo nadchodzi, czas już pośpieszyć się z kawą,

Bądź zdrów!

SCENA II

Pani Podkomorzyna, Pan Podkomorzy i Starosta

STAROSTA

prowadząc Podkomorzynę pod rękę

Com mówił wczoraj, powtarzam dziś rano.

Cóż, waćpani nie jesteś jeszcze przekonaną?

PODKOMORZYNA

z tonem sprzykrzonym

Jestem prawdziwie, milczę i wszystkiemu wierzę.

STAROSTA

Nie dosyć na tym, bo to zapewne nieszczerze;

___________________________________________________________________________

Pobrano z http://my-ebook.pl

Strona 5

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: