muzyka_w_buddyzmie_tybetanskim.pdf

UNIWERSYTET JAGIELLOŃSKI

WYDZIAŁ HISTORYCZNY

INSTYTUT MUZYKOLOGII

KATARZYNA PALUCH

MUZYKA W BUDDYZMIE TYBETAŃSKIM

PRACA LICENCJACKA WYKONANA POD KIERUNKIEM

DR BOŻENY LEWANDOWSKIEJ

KRAKÓW 2008

Spis treści:

WSTĘP ................................................................................................................................1

1. ROZDZIAŁ I - Historia buddyzmu tybetańskiego

1.1 Droga buddyzmu z Indii do Tybetu ...............................................................................8

1.2 Rozwój buddyzmu w Tybecie......................................................................................12

1.3 Różnice między buddyzmem tybetańskim a buddyzmem z innych krajów ................13

1.4 Rytuały buddyzmu tybetańskiego ................................................................................17

2. ROZDZIAŁ II – Muzyka w buddyzmie tybetańskim

2.1 Recytacja i śpiew..........................................................................................................19

2.2 Muzyka instrumentalna ................................................................................................21

2.3 Rytualny taniec.............................................................................................................27

2.4 Notacja .........................................................................................................................28

3. ROZDZIAŁ III – Wykorzystanie muzyki w buddyzmie tybetańskim

3.1 Muzyka rytualna, dźwięki dun chen , muzyka procesjonalna i rytualne tańce oraz

publiczne ceremonie. ............................................................................................................30

3.2 Muzyka w rytuałach .....................................................................................................31

3.3 Dźwięki długich trąb – dun chen..................................................................................36

3.4 Muzyka procesjonalna..................................................................................................38

3.5 Rytualne tańce ..............................................................................................................39

3.6 Muzyka towarzysząca dorocznym festiwalom klasztornym........................................43

ZAKOŃCZENIE ..............................................................................................................45

BIBLIOGRAFIA:.............................................................................................................48

WSTĘP

Moje zainteresowanie muzyką ludową, a więc i etnomuzykologią narodziło się w

miejscu, w którym żyję – Zakopanem. Tu folklor nieustannie miesza się z życiem

codziennym, nie sposób nie natknąć się na muzykę i góralskie rzemiosło. Także w

Zakopanem po raz pierwszy – przy okazji Festiwalu Folkloru Ziem Górskich – usłyszałam

muzykę z Turcji i Indii. Zainteresowanie przekształciło się w wieloletnią fascynację, która w

połączeniu z zainteresowaniami filozoficznymi i religioznawczymi dała mi bazę wiedzy do

głębszego poznawania kultury Dalekiego Wschodu.

Opisywanie muzyki wykorzystywanej w jakiejkolwiek religii jest zadaniem bardzo

trudnym, pracochłonnym, a i tak z góry skazanym na pewne uogólnienia i nieścisłości.

Szczególnie jeśli jest to muzyka wykonywana w obrzędach religii Dalekiego Wschodu –

które same w sobie są bardzo zróżnicowane. To dlatego, że łączą się one z filozofią,

mieszają z dawnymi, pogańskimi wierzeniami czerpiąc z nich wpływy i wcielając w siebie

tak, że trudno już odróżnić jedno od drugiego.

Muzyczny system Dalekiego Wschodu – najstarszy na świecie – przez tysiące lat

rozwijał się dynamicznie, wprowadzane były coraz to nowsze instrumenty, a techniki gry

były rozbudowywane. Muzyka chińska wpływała na indyjską i vice versa , a wraz z

buddyzmem do poszczególnych krajów przyjmujących ten religijno-filozoficzny system,

docierały naleciałości muzyczne z innych miejsc świata, które automatycznie wchłaniane

były przez istniejące lokalnie systemy muzyczne. Każdy z wędrujących mnichów, filozofów

czy kupców, niósł ze sobą kulturę swojego ludu, którą przekazywał innym – dostając to

samo w zamian.

Muzyką w buddyzmie zajmowałam się już kilka lat temu, przygotowując pracę

roczną z przedmiotu fakultatywnego Filozofia kultury w Instytucie Filozofii Uniwersytetu

Jagiellońskiego. W swojej pracy spróbowałam naszkicować cechy i zasady dominujące w

muzyce buddyjskich rytuałów. Zadanie okazało się trudniejsze, niż początkowo myślałam –

próba skomasowania cech muzycznych krajów buddyjskich – jak Indie, Chiny, Japonia czy

Tybet – okazało się przedsięwzięciem kolosalnym. Każde z tych miejsc na świecie miało

przecież swój własny system muzyczny i choć generalne reguły rządzące odprawianiem

buddyjskich rytuałów były podobne, to próba znalezienia podobieństw w warstwie

instrumentalnej, wykonawczej czy choćby skalach muzycznych była bardzo trudna. Mimo

tego zadanie okazało się niezwykle fascynujące. Zagłębiając się bowiem w kulturę

poszczególnych krajów buddyjskich, nie sposób było nie zauważyć ścisłego związku

każdego elementu życia z religią. Konieczność opisywania cech muzyki poprzez styl życia

buddystów była szalenie intrygująca i zachęcająca do głębszych badań.

To było jednym z powodów, dla którego na temat swojej pracy licencjackiej

wybrałam muzykę w buddyzmie tybetańskim. Obierając sobie za cel zbadanie cech

muzycznych tylko jednej z głównych odmian buddyzmu dało możliwość poświęcenia

większej uwagi szczegółom decydującym o specyfice tego systemu.

Był jeszcze inny powód, który zaważył na mojej decyzji. Poszukując informacji do

wcześniejszej pracy, znalazłam wiele materiałów dotyczących sztuki, rzemiosła, geografii i

polityki Tybetu – kraju, w którym nie tylko narodził się buddyzm tybetański, ale który

także, a może przede wszystkim, obronił buddyjskie idee w czasach, gdy w innych krajach

spychane były one na margines. Moim oczom ukazał się obraz świata, który swoje tradycje

kultywował w postaci niezmienionej od czasów starożytnych. Sztuki niezwykle bogatej i

tworzonej przez ludzi, dla których buddyjskie ideały miały wartość nadrzędną. Dziś

dokumenty tej wielowiekowej historii – jak świątynie, klasztory, stupy, pałace – niszczone

są konsekwentnie, na oczach całego świata. By opisać muzykę buddyzmu tybetańskiego

trzeba udać się do Bhutanu, gdzie odprawianie tych rytuałów nie jest karane śmiercią. Aby

poznać niezwykłe mistyczne malarstwo tybetańskie, które w oryginalny sposób łączyło

cechy chińskie, indyjskie i tybetańskie trzeba próbować odczytywać to, co cudem uchowało

się przed niszczącą siłą chińskiego reżimu. Sztuka, która w stanie nieskazitelnym zachowała

się do połowy XX wieku, nie mogła być dokładnie zbadana przez zamknięte wrota Tybetu,

do którego tak długo nie wpuszczano obcokrajowców. Teraz, kiedy drzwi Raju na Ziemi –

jak zwali Tybet podróżnicy – są otwarte, nie ma już wiele do zbadania, poza gruzami

świątyń i zastraszonymi umysłami Tybetańczyków. Utrwalenie informacji na temat historii,

religii, kultury i języka tego kraju, całe środowisko akademickie powinno traktować jako

swój moralny obowiązek. Ja tworząc pierwszy taki materiał w języku polskim chcę

przedstawić czytelnikom swojej pracy nie tylko charakterystykę muzyki tybetańskiej, ale

także przybliżyć znaczenie tego kraju. Obudzić świadomość ogromu strat, jakich

doświadczy kultura i nauka Zachodu, gdy ten pozwoli na dalszą anihilację Tybetu.

Rozbudowany opis historii buddyzmu w Tybecie i tamtejszej kultury może wydawać

się bezcelowy. Nie jest tak jednak – jak pisałam wcześniej, w tamtej części świata cała

ludzka egzystencja, a więc i twórczość, jest nierozerwalnie złączona z religią. Bez wiedzy na

jej temat trudno zrozumieć specyfikę sztuki tybetańskiej.

W chwili obecnej nie mamy do dyspozycji zbyt wiele literatury obszernie opisującej

muzykę wykorzystywaną w rytuałach buddyzmu tybetańskiego – co było zresztą jednym z

bodźców do zapełnienia tej luki - przynajmniej częściowo - przez moją pracę. Posługiwałam

się więc hasłami encyklopedycznymi The Garland Encyklopedia of World Music 1 , The New

Grove Dictionary of Music and Musicians

2 i Die Musik in Geschichte und

1 Mao Jizeng The Traditional Music of Tibet [w:] The Garland Encyklopedia of World Music. East Asia:

China, Japan and Korea; s. 480; t. 25; Routledge 2001

2 Carole Pegg, Ricardo Canzio, Mireille Helfer, Mona Schremp Tibetan music: Monastic music [w:] The New

Grove Dictionary of Music and Musicians; s. 443-448; Macmillan Publishers 2001

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: