OBJAWY ZABURZEŃ SENSORYCZNYCH U OSÓB Z AUTYZMEM wg C. DELACATO
DOTYK
odczuwanie:
• bólu
• temperatury
• nacisku
• propriocepcja
Nadwrażliwość dotykowa:
• reagowanie niepokojem na doznania dotykowe, które są poza kontrolą, unikanie dotyku
• eliminowanie sztywnych, szorstkich, ciasnych ubrań (odświętnych)
• wszelkie próby kontaktu fizycznego są dla tych osób trudne, stad należy postępować ostrożnie i delikatnie
• osoby te boją się bólu (bólu zęba, lekkie skaleczenie, coś co uwiera)
• trudności z kąpielą, czasem niechętnie wychodzi na dwór (wrażliwość na temperaturę, zmiany ciśnienia)
• krzyk, protest przy obcinaniu paznokci i włosów
• odczuwanie gorąca w reakcji na dotyk
• łatwo się poci
• autostymulacja: delikatne głaskanie się, opukiwanie, kołysanie
Zbyt mała wrażliwość na dotyk:
• lubią kiedy się je ściska, mocno obejmuje, łaskocze
• mocne, rytmiczne ruchy ciałem
• uderzanie się, szczypanie, tarcie dłońmi o różnego rodzaju powierzchnie, wszystko to przeważnie bardzo mocno wykonywane
• częste zgrubienia, zmiany skóry w miejscach uszkadzanych
• obniżona wrażliwość na ból
• często nie dopuszczają do gojenia powstałych ran
• brak reakcji na zmiany temperatury
Dotyk – biały szum
• trudności z różnicowaniem wrażeń pochodzących z własnego organizmu od wrażeń z zewnątrz
• drapanie się po ciele jakby coś swędziało
• czasem przechodzi po ich ciele dreszcz, często widoczna „gęsia skórka”
• potrafią być przez pewien czas ciche, spokojne, aż następuje „wybuch” różnych, nagromadzonych taktylizmów
WĘCH
Nadwrażliwość węchowa:
• wyczuwanie zapachów osób, które dawno wyszły z pomieszczenia
• wyczuwanie zapachów innych osób i nawet bardzo drobnych zmian w tych zapachach ( w ciągu dnia, miesiąca)
• niemożność ignorowania zapachów: jedne zapachy przyciągają, inne odpychają)
• ponieważ zapach jest niewidoczny, uwagę osoby przyciąga nieuchwytny dla nas bodziec
• „maskowanie” zapachów jest nieskuteczne
• częste nudności wymioty jako reakcja na zapach własnego moczu lub kału, stad czasem powstrzymywanie się od wydalania
• osoby te często były dziećmi, dla których karmienie piersią było nieprzyjemne
• gwałtowne reakcje na oddech innych osób
• problemy z jedzeniem wynikają często z nieprzyjemnego zpachu potraw
• łatwość duszenia się (reakcja na silny zapach)
Zbyt mała wrażliwość węchowa
• są to osoby poszukujące silnych wrażeń zapachowych
• dużą radość sprawia im przebywanie w towarzystwie silnych , znajomych zapachów
• zabawy moczem, rozmazywanie kału
• przyjemność sprawia im przebywanie w toalecie, nie zgadzają się na spuszczanie wody
• obwąchiwanie przedmiotów, ludzi
• zabawy śliną, ślinienie rąk
• dużą przyjemność sprawiają silne zapachy towarzyszące gotowaniu
• częste jedzenie niejadalnych rzeczy
Węch – biały szum
• ciągłe odczuwanie jakiegoś zapachu 9wenetrzny zapach, który są w stanie wyczuć)
• częste zasłanianie ust i nosa, dmuchanie w kierunku nosa, by poczuć zapach własnego oddechu
• wtykanie nosa do niewielkich przedmiotów, po to żeby zmienić sam proces wąchania
• często trudności z podjęciem decyzji czy zapach jest przykry czy przyjemny
• duże napięcie towarzyszące przeziębieniu czy katarowi
SŁUCH
Nadwrażliwość słuchowa
• osoby te znoszą zupełnie dobrze hałasy, które same wywołują (maskowanie dźwięków z zewnątrz)
• unikanie lub nieodbieranie dźwięków (uciekanie od hałasu, zatykanie uszu rękami, ignorowanie dźwięku; czasem sprawia wrażenie głuchego, co mogą potwierdzić testy)
• słuchanie własnych dźwięków sprawia tej osobie przyjemność
• skór bardzo blada
• czasem zwracają się w kierunku źródła dźwięku, jeśli jest on łagodny (np. szept)
• słyszenie dźwięków z bardzo dużej odległości lub o częstotliwości dla nas niesłyszalnej
• problemy ze snem (bardzo lekki sen, czasem nie śpi w ogóle)
• lęk przed zwierzętami (nie mogą przewidzieć wydawanych przez nie dźwięków)
• silny protest przy strzyżeniu włosów
• wszystkie czynności wykonywane w pobliżu uszu (np. mycie uszu) wywołują lęk
• lek przed tłumem, ruchem ulicznym, klaksonami, karetkami itp.
• lęk, silne pobudzenie w czasie deszczu, burzy
• opady śniegu tłumią dźwięki, stad czasem siedzi jakby w transie wsłuchując się w ciszę
• chowanie pod łóżko, koc
• uspokajająco działa szelest kartek, czasopism, książek
• źle znoszą klimatyzację, c.o.
• przeważnie nie lubią przebywać nad morzem – szum fal jest zbyt uciążliwy
Zbyt mała wrażliwość słuchowa
• świat jest dla tych osób za cichy, stąd sami wytwarzają dużo hałasu (trzaskanie drzwiami, rozrzucanie przedmiotów, krzyczenie)
• lubią wibrujące dźwięki i powierzchnie (przykłada ucho do pralki, miksera); godzinami przysłuchują się dźwiękom wydawanym przez urządzenia elektryczne
• lubią przebywać w kuchni i w łazience , szczególnie jeśli są wyłożone glazurą;ciągle spuszczają wodę w łazience, odkręcają krany
• „echosonda” - osoba krąży wokół ściany wydając dźwięki i nasłuchując jak zmieniają odbite od jej powierzchni
• lubią morze, szum fal
• fascynują je karetki, wozy strażackie, śmieciarki
• lubią drzeć i miąć w rękach papier, zwłaszcza sztywny
• często otwierają i zamykają drzwi z różną siłą
• poszukując dźwięków często są destrukcyjne
• interesują je przedmioty głównie ze względu na wydawane przez nie odgłosy
Słuch – biały szum
• osoby te sprawiają wrażenie zaabsorbowanych własnymi wewnętrznymi dźwiękami (po biegu siadają i wsłuchują się w bicie swego serca, po posiłku wsłuchują się w prace układu trawiennego)
• często oddychają gwałtownie, wsłuchując się w wydawane przy tym dźwięki, zmieniają tempo oddychania
• czasem wybuchają krzykiem bez widocznej przyczyny
• kołyszą głową i całym ciałem, jakby sprawdzały czy zmienia się dźwięk, który słyszą
• często szukają pozycji z głowa w dół
• stale wydają jakieś ciche dźwięki i przysłuchują się nim
Smak
Nadwrażliwość smakowa
• często wypluwają jedzenie
• są bardzo wybredne smakowo, niektórym na skutek nadwrażliwości ledwie udaje się przeżyć
• mają bardzo niską tolerancję na różne smaki (np. nie lubią gazowanych napojów)
Zbyt mała wrażliwość na smak
• „śmietnik” - mogą zjeść wszystko, nawet rzeczy nie nadające się do jedzenia, byleby miały silny smak
• biorą wszystko do ust
• często trafiają do szpitala na płukanie żołądka
Smak – biały szum
• osoby te ciągle czuja w ustach jakiś smak
• ssą własny język i policzki, zęby wydobyć ich smak; dlatego często mają spuchnięty język
• zwracają zjedzony pokarm a następnie znów go jedzą
• nie zwracają uwagi na jedzenie, pozwalają się karmić, ale rzadko robią to samodzielnie
Wzrok
Nadwrażliwość wzrokowa
• osoby ciągle przyglądające się mikroskopijnym pyłkom kurzu lub maleńkim punkcikom w swoim otoczeniu; potrafią godzinami zbierać paproszki z dywanu
• charakterystyczne dla tych osób są nagłe, ale kontrolowane ruchy ciałem – mogą to być ruchy na bok potęgujące ruchy gałek ocznych, lub w przód i w tył, pozwalające osobie zbliżać i oddalać się od obiektu
• fascynacja kołami, zegarami, wirującymi, kręcącymi się przedmiotami (płyty, bączki) – wszystkim co obserwowane zbyt długo i zbyt uważnie daje złudzenie optyczne
• bardzo dobra pamięć wzrokowa – potrafią odtworzyć wszystko co kiedyś widziały (np. książkę telefoniczną), wykazują fenomenalne zdolności w zakresie czytania
• lubią przyglądać się kropelce śliny rozpiętej pomiędzy palcami, używają jej jak szkła powiększającego, pryzmatu
• fascynują je małe, skomplikowane przedmioty
• zazwyczaj nie lubią luster, oglądania własnego odbicia, nawet fotografii
• często układają lub rysują bardzo skomplikowane wzory
• lubią patrzeć na gwiazdy, księżyc, samoloty i dalekie mosty
• zazwyczaj boją się ciemności
• nie lubią silnego światła, przestraszyć je może nagły błysk
Zbyt mała wrażliwość wzrokowa
• charakterystyczne jest dla tych osób kołysanie się
• fascynacja źródłami światła (od słońca po małe świecące przedmioty); patrzy nie tylko na słońce ale też na cienie
•...
pedagogika.logopedia