Temat 1. Modele pielęgnowania najbardziej pasujące do wykorzystania w geriatrii
Spośród dostępnej gamy modeli opieki pielęgniarskiej najczęściej stosowanymi w opiece nad pacjentami w wieku podeszłym są:
- model samoopieki D.Orem
„istoty ludzkie wymagają ciągłych, rozmyślnych wkładów w siebie i w swoje otoczenie, aby utrzymać się przy życiu i funkcjonować zgodnie ze swoją ludzką naturą”
Teoria ta obejmuje trzy komponenty: samoopiekę, deficyt samoopieki i systemy pielęgnowania. Według autorki samoopieka jest aktywnością, którą człowiek podejmuje i kontynuuje w celu utrzymania życia, zdrowia i dobrego samopoczucia. Dzieci, osoby w wieku podeszłym, chorzy, osoby niepełnosprawne wymagają różnego zakresu pomocy w samoopiece. Orem wyróżnia trzy rodzaje potrzeb: uniwersalne, rozwojowe oraz w zaburzeniach stanu zdrowia.
Teoria deficytu samoopieki określa kiedy człowiek wymaga asystowania w samoopiece. Wymienia również na jakie różnorodne sposoby możemy pomóc pacjentowi.
Teoria systemów pielęgnowania dotyczy jak kompetentnie i profesjonalnie możemy w zależności od stanu deficytu samoopieki u pacjenta podjąć działania.
Wyróżniamy trzy systemy:
· system całkowicie kompensacyjny- kiedy samoopieka jest znacznie ograniczona
· system częściowo kompensacyjny – gdy pacjent jest częściowo niezdolny
· system wspierająco-edukacyjny- pacjenci zdolni ale potrzebujący motywacji bądź wiedzy
- model adaptacyjny C.Roy
Autorka pojmuje osobę w sposób holistyczny. Uważa, że każdy jest całością złożoną z poszczególnych części, która jest jednak nową jakością, a więc czymś więcej niż tylko sumą tych części. Zakłada, że człowiek pozostaje w ciągłej interreakcji ze środowiskiem, a więc zarówno środowisko wpływa na człowieka jak i człowiek na środowisko. Aby przetrwać człowiek przystosowuje się do środowiska i wytwarza w sobie różne mechanizmy obronne.
Kluczowym pojęciem tegoż modelu jest adaptacja, definiowane tutaj jako proces, a zarazem stan. Adaptacja zdaniem Roy jest zjawiskiem pozytywnym i twórczym, gdyż człowiek rozwija się dzięki konieczności ciągłego dokonywania zmian i przystosowywania się. Adaptacja powinna przebiegać w czterech zakresach:
· fizjologicznym
· koncepcji siebie
· pełnionych ról społecznych
· relacji między ludźmi
wszystkie są szczegółowo opisane jednakże pozwolę sobie pominąć ten fragment, z powodu zbyt specjalistycznych zagadnień nie wnoszących nic godnego zapamiętania.
Środowisko jest definiowane jako: „wszystkie warunki, okoliczności i oddziaływania zewnętrzne, które wpływają na rozwój i zachowanie człowieka i grupy.”
Zdrowie C.Roy określa jako: „stan i proces stawania się osoba zintegrowaną”[2]
- model otwartych systemów I.King
Model ten rozpatruje opiekę pielęgniarską w aspekcie systemowym. Według autorki
człowiek to otwarty system we wzajemnym oddziaływaniu i całkowitym powiązaniu
ze środowiskiem. A także system zdolny do przyjmowania i przekazywania bodźców
stosownie do odziaływań wewnętrznego, międzyosobowego oraz pozaosobowego
środowiska, współdziałający ze środowiskiem poprzez przystosowanie się do niego,
bądź jako system, przystosowujący środowisko do siebie.
Zdrowie inaczej dobrostan warunkujący sprawne realizowanie funkcji i zadań
człowieka, to stan bądź stopień równowagi systemu, to znaczy stan, w którym
wszystkie części składowe są w równowadze i harmonii z całością systemu
człowieka.[1]
- model humanistycznej troskliwości J.Watson
Model uwzględniający rozwój osobowościowy podopiecznych. Autorka tworząc daną
koncepcję odwoływała się głównie do myśli P. Teilharda de Chardin, sformułowała
system twierdzeń, które poniżej pozwolę sobie przytoczyć:
· świadomość siebie jako istoty duchowej otwiera przed człowiekiem nieograniczone możliwości, jakie może urzeczywistniać w swoim życiu.
· Człowiek egzystuje jako żyjący twór w trzech sferach swej istoty: umysłu, ciała i duszy, tworzących jego „Ja”. Dzięki tym właściwościom człowiek- chociaż pogrążony w otaczającej go rzeczywistości – może jednak przekraczać świat filozoficzny, podporządkowując go sobie, zmieniając go, bądź żyjąc w nim we wzajemnej harmonii.
· Choroba – to dysharmonia jaźni człowieka, stanowiąca pewną, w różnym stopniu uwiadomioną dolegliwość psychiczną, fizyczną lub duchową. Usuwanie tych dolegliwości, przywracanie przejściowo utraconej sprawności – to zakres działalności wszystkich uczestników zespołu terapeutyczno-pielęgnacyjnego; jednak nie są oni głównymi autorami tych procesów, lecz wewnętrzne psychiczno-duchowe siły podopiecznych, które wspomagają te zewnętrzne działania.
· Transpersonalna opieka jest sposobem rozwoju, w którym jednostka zmierza do pełniejszego zrozumienia siebie i zapewnienia harmonii umysłu, ciała i duszy w odniesieniu do siebie i innych osób; siebie do natury.[1]
Jak widzimy autorka przedstawia nam wizerunek człowieka uwzględniając przede wszystkim stronę harmonii oraz duchowości. Widać, że kwestie filozoficzne oraz czysto psychologiczne są jej bliskie.
- model aktywności życiowych Roper-Logan-Tierney
Powszechnie stosowany w Wielkiej Brytanii. Oparty na koncepcji pielęgnowania V.Henderson. Podstawowym poglądem modelu jest stwierzdenie, że każda jednostka angażuje się w czynności, które umożliwiają jej życie i rozwój. Zgodnie z treścią modelu jednostka angażuje się w dwanaście podstawowych czynności życiowych, choć na niektórych etapach życia jeszcze albo już nie może wykonywać. Wymienię te czynności:
1. utrzymywanie bezpieczeństwa,
2. komunikowanie się,
3. oddychanie,
4. jedzenie i picie,
5. wydalanie,
6. higiena osobista i ubieranie się,
7. kontrolowanie temperatury ciała,
8. ruch,
9. praca i zabawa.
10. wyrażanie swojej seksualności,
11. sen,
12. umieranie
Powyższe czynności dzielimy na trzy rodzaje:
· czynności zapobiegawcze
· czynności poprawiające komfort
· czynności poszukiwawcze
Uwzględnić powinno się fakt, iż mogą się one pokrywać.
Cele pielęgnowanie są ściśle powiązane z aktywnościami życiowymi:
1. osiągnięcie, zachowanie lub przywrócenie maksymalnie możliwej samodzielności
2. umożliwienie pacjentowi podjęcia czynności zapobiegawczych w celu uniknięcia choroby
3. nauczenie pacjenta metod poprawy komfortu w celu odzyskania zdrowia i samodzielności
4. zastosowanie zaleconych przez lekarza terapii, w celu zwalczenia choroby i powrotu do samodzielności
Planując opiekę nad pacjentem pielęgniarka/pielęgniarz powinien/-a zastosować procedurę:
· ocena stanu pacjenta
· rozpoznanie problemów pielęgnacyjnych i określenie celi sobie stawianych
· planowanie
· działanie
· ocena wyników
Bibliografia:
1. www.pwsz.nysa.pl/kursy/pielegniarski/teorie/wyklad_1.pdf
2. Podstawy pielęgniarstwa tom 1 Założenia teoretyczne Barbara Ślusarska, Danuta Zarzycka, Kazimiera Zahradniczek, wyd. CZELEJ
3. Geriatria i pielęgniarstwo geriatryczne podr. Dla studiów medycznych K. Wieczorowska-Tobis, D. Talarska ; wyd. PZWL
Anna Matuszewska
asfalt1213