Część 1:
· Niebezpieczeństwa lodowca
o Szczeliny
o Seraki
o Moreny
o Woda z topniejącego lodowca
· Sprzęt niezbędny do asekuracji na lodowcu
· Asekuracja
o Wiązanie się zespołu
o Prowadzenie liny
o Hamowanie lotu do szczeliny
Część 2:
· Wydobywanie ze szczelin
o Plan działania
o Budowa stanowiska
o Porozumienie się ze wspinaczem w szczelinie
o Podchodzenie po linie (prusikowanie)
o Wyciągarki
§ Prymitywna siła
§ Metoda "U"
§ Flaszencug
o Alternatywne drogi wydostania się ze szczeliny
Lodowce przypominają zamarznięte rzeki, spływające powoli (45 - 400m rocznie) w dół. Ruch lodowca powoduje jego pękanie i powstawanie szczelin - podstawowego niebezpieczeństwa.
Szczeliny umiejscawiają się tam, gdzie znaczne naprężenia powodują pękanie lodu czyli najczęściej:
· w miejscach gdzie znacznie zmienia się nachylenie stoku
· na stromych, szybko płynących lodowcach
· na zakrętach lodowca - po zewnętrznej stronie łuku lodowiec jest zwykle bardziej spękany
· po bokach lodowca (bardziej niż na środku)
· w miejscach zwężenia lub rozszerzenia doliny, którą lodowiec płynie
· na zbiegu dwóch lodowców
· przy nunatakach (odosobnionych skałach wznoszących się ponad lodowcem) lub innych formacjach zaburzających ruch lodowca
· ponadto w miejscu gdzie spływający lodowiec oddziela się od zalegającego nad nim wiecznego śniegu tworzy się wielka szczelina brzeżna, często trudna do przebycia. Pokonać ją można na 2 sposoby: przechodząc po moście śnieżnym lub schodząc na jej dno i wspinając się po drugiej stronie
Szczelina lodowcowa
Najbardziej niebezpieczne szczeliny znajdują się w strefie akumulacji, czyli powyżej granicy wiecznego śniegu, gdzie rocznie przybywa więcej śniegu z opadów niż go ubywa w procesie topnienia - tam szczeliny często są przykryte mostami śnieżnymi, nie zawsze na tyle wytrzymałymi by utrzymać ciężar alpinisty.
Do szczelin należy się w miarę możliwości zbliżać pod kątem prostym, by uniknąć wpadnięcia do niej całego zespołu. Otwór szczeliny widoczny na powierzchni niewiele mówi o szerokości szczeliny w głębi (niektóre zwężają się ku powierzchni). Węższe szczeliny przekracza się robiąc po prostu większy krok, te szersze się przeskakuje lub obchodzi. Jeśli zdecydujesz się skakać, staraj się wylądować tak by wbić przy tym stylisko czekana - jeśli nogi obsuną się do szczeliny, będziesz się mógł dzięki temu wdrapać na jej krawędź.
Ukryte pod powierzchnią szczeliny są niekiedy widoczne w postaci załamania powierzchni i dziur w śniegu. Także zmiana zabarwienia śniegu może wskazywać szczelinę. W niepewnym terenie należy drogę sondować czekanem lub kijkiem bez talerzyka. Staraj się przechodzić lodowiec z rana, kiedy mosty śnieżne są bardziej zmrożone i przez to bardziej stabilne.
Na stromych, zagmatwanych odcinkach lodowca, zwanych lodospadami, często tworzą się seraki - olbrzymie lodowe, sterczące turnice, które mogą się obrywać w postaci lodowych lawin. Seraki mogą spadać o każdej porze dnia i roku, związane jest to z ruchem lodowca, ale najczęściej spadają gdy wzrasta temperatura. Stanowią znaczne niebezpieczeństwo, zarówno lodowe lawiny jak i pojedynczy spadający serak, którego waga dochodzi do kilku ton. Dlatego teren narażony na spadające seraki należy przechodzić jak najwcześniej, czasem nawet w nocy, gdy niska temperatura stabilizuje lód lodowca.
Seraki
Moreny to kopce materiału skalnego naniesionego przez lodowiec, stanowiące spore przeszkody.
Stoki moreny bocznej zwykle są bardzo strome i niestabilne - wtopione w nie głazy tylko czekają na to by się osunąć. Wdrapanie się na morenę boczną jest nie lada wyczynem, a często jest niemożliwe. Grzbiet moreny natomiast jest zazwyczaj wąski, poruszanie się po nim w najwęższych miejscach wymaga sporej uwagi. W miejscach, gdzie lodowiec styka się z moreną boczną można wdepnąć w półpłynną mieszaninę żwiru i lodu, czasem bardzo głęboką.
Morena boczna Morena powierzchniowa
Problematyczne też może być przedarcie się przez morenę powierzchniową, zalegającą na powierzchni lodowca w pobliżu jego czoła. Najczęściej jest to dość luźny materiał różnych gabarytów (od drobnych kamyczków po kilkumetrowe głazy), słabo związany i przez to bardzo uciążliwy do przejścia. Dlatego o ile to możliwe najlepiej wejść na lodowiec już powyżej tej moreny.
W ciepłe letnie dni na powierzchni lodowca topniejąca woda tworzy całe rzeki, trudne niejednokrotnie do przebycia. Dlatego m.in. najlepiej po lodowcu poruszać się w godzinach do południowych.
Aby bezpiecznie poruszać się po łatwym lodowcu potrzeba mieć ze sobą:
· pojedynczą linę dynamiczną o średnicy ok. 9-9.5mm - w zespole 2 osobowym 60m, w zespołach wieloosobowych długość liny dobiera się tak, by pomiędzy poszczególnymi członkami zespołu było 20-25m liny (czyli w zespole 3 osobowym 40-50m liny, 4 osobowym 60-75m)
Ponadto na każdego członka zespołu:
· regulowaną uprząż - zaletą regulowanej uprzęży jest możliwość dobrego dopasowania do zmieniającej się grubości ubrania. Jest to szczególnie ważne w letnich warunkach, kiedy różnica temperatury w ciągu doby znacznie się waha
· raki - na łatwych lodowcach wystarczą raki turystyczne
· czekan - na łatwych lodowcach wystarczy 1 turystyczny
· kask wspinaczkowy
· 2 repsznury o średnicy 7mm: jeden ok. 2.0 - 2.4cm i drugi ok. 2.5 - 2.8cm - ich długość zależy od wysokości wspinacza (patrz prusikowanie)
· 3-4 karabinki zakręcane (HMS-y)
· 4 zwykłe karabinki lub 2 ekspresy dowolnej długości
· 2 śruby lodowe
· 1-2 deadmany lub szable śnieżne - jeśli masz 2 czekany wystarczy po jednym
· 2-3 pętle (optymalna długość to dwie po 80cm i jedna 120cm)
Ponadto warto mieć ze sobą (ale można się bez tego obejść):
· przyrząd zaciskowy - dobrym rozwiązaniem dla osób niewspinających się jest tiblock - tani, mały i lekki
· 1-2 proste bloczki
Do asekuracji na trudnych lodowcach, o nachyleniu powyżej 40 stopni, należy przede wszystkim wziąć większą ilość śrub lodowych (10), ekspresów (12) i pętli (10-12), aby móc zbudować stanowiska asekuracyjne i punkty przelotowe, przyrząd asekuracyjno-zjazdowy (najlepiej współpracujący zarówno z dolnym jak i z górnym stanowiskiem, np. reverso albo piu) oraz 2 czekany wspinaczkowe.
Poniżej przedstawiono podstawowe metody asekuracji na lodowcu oraz techniki wydobywania ze szczelin, które powinien opanować każdy członek zespołu.
Podstawową metodą asekuracji na lodowcu jest związanie się liną. Zapobiega to najczęstszemu wypadkowi - wpadnięciu do szczeliny. Na łatwych, połogich lodowcach najbardziej optymalny jest zespół trzyosobowy. Na trudniejszych lodowcach, wymagających zakładania stanowisk asekuracyjnych, zdecydowanie szybciej porusza się zespół dwuosobowy, ale wymaga to bezwzględnie idealnego opanowania zasad wydobywania ze szczeliny przez obu członków zespołu. Ponadto dobrze jest poruszać się w towarzystwie drugiego zespołu linowego, który w razie wypadku może przyjść z pomocą.
Zespół dwuosobowy:Obaj alpiniści związują się końcami 60 metrowej liny za pomocą podwójnej ósemki (sposoby wiązania węzłów zostały podane w artykule "Węzły wspinaczkowe"). Następnie każdy z nich zwija ok. 20m i przekłada zwoje przez ramię. Koniec liny biegnący do partnera owija się wokół przełożonych przez ciało zwojów i wiąże supeł, wpinając wystającą z węzła pętlę zakręcanym karabinkiem do łącznika uprzęży. W ten sposób każdy ze wspinaczy ma zapasowe 20m liny, które może użyć do budowy wyciągarki. Zwinięta lina zabezpieczona supłem w razie lotu partnera nie zaciśnie się wokół klatki piersiowej.
Zespoły wieloosobowe:Pierwszy i ostatni wspinacz w zespole przywiązuje się do liny za pomocą podwójnej ósemki, a wspinacze środkowi za pomocą skrajnego potrójnego lub motyla alpejskiego. Pomiędzy wspinaczami powinno zostać ok. 20-25m liny. Do budowy wyciągarki wykorzystuje się tą część liny, która jest pomiędzy wspinaczami znajdującymi się na powierzchni.
W trakcie lotu wspinacza do szczeliny lina wcina się w wargę szczeliny, wyhamowując częściowo lot. Zjawisko to można wykorzystać i spotęgować wiążąc na linie co ok. 2 m kluczki, które blokują się we wcięciu i ułatwiają wyhamowanie lotu. Ma to jednak swoje minusy - utrudnia potem prusikowanie i działanie wyciągarki. Jeśli stosujesz wiązanie kluczek na linie, weź ze sobą drugą linę, którą wykorzystasz do ratownictwa.
Asekuracja na lodowcu to najczęściej asekuracja lotna czyli bez zakładania stanowisk asekuracyjnych, na łatwych odcinkach nawet bez zakładania punktów przelotowych. Jedynie trudne lodowce (lodospady) wymagają pełnej asekuracji.
Lina pomiędzy partnerami powinna być rozciągnięta na całej długości, prowadzona tak by nie powstawały na niej zbędne luzy. Jeśli idziesz z tyłu - nie napinaj jej za bardzo, ponieważ twój partner będzie "szarpany" przy każdym zwolnieniu przez ciebie kroku, np. gdy przekraczasz przeszkodę. Z drugiej strony lina nie może się wlec za tobą, ponieważ w razie wpadnięcia do szczeliny długość lotu wydłuży się o powstały luz, skutkując nawet uderzeniem w dno szczeliny lub półkę. Jeśli twój partner idący z przodu zwalnia, ty też zwolnij. Żeby lina nie plątała Ci się pod nogami, możesz sobie wziąć do ręki 15-30cm liny, ale pamiętaj, by tej pętli nie nawijać na rękę!
Po drugie staraj się prowadzić linę prostopadle do przebiegu przekraczanej szczeliny - w razie upadku do szczeliny zapobiega to długiemu wahadłu wpadającej osoby. Często w tym celu drugi musi zakładać swój ślad, choć znacznie wygodniej jest podążać śladem pierwszego.
Jeśli widzisz, że twój partner znika w szczelinie lub słyszysz krzyk, natychmiast przewróć się na śnieg (głową w stronę przeciwną niż szczelina) i hamuj czekanem - chwyć czekan obiema rękami (jedna na głowicy, druga na dole styliska), wbij dziób czekana w śnieg, tak by głowica znajdowała się na wysokości twojej szyi, a grot na wysokości biodra (stylisko biegnie ukośnie do klatki piersiowej). Wywieraj klatką piersiową i ramionami maksymalny nacisk na stylisko i głowicę czekana. Ugnij nogi w kolanach, tak by nie dotykać rakami śniegu. Po chwili powinieneś się zatrzymać.
Od prawidłowości powyższej reakcji zależy czy do szczeliny wpadnie tylko twój partner czy cały zespół, dlatego warto to poćwiczyć.
Jeśli twój partner jedynie się zapadł (płytka szczelina) wystarczy zwykle mocne, zdecydowane zaparcie się, tak by naprężyć linę.
Po wyhamowaniu lotu, jeśli jesteś na powierzchni, należy jak najszybciej podjąć następujące kroki:
· zbudować bezpieczne stanowisko
· porozumieć się z partnerem w szczelinie i ustalić czy da radę sam wydobyć się ze szczeliny czy należy mu w tym pomóc i w jakim stopniu
· zabezpieczyć wargę szczeliny przed dalszym wcinaniem się liny (podłóż pod linę czekan, kijek czy cokolwiek innego masz pod ręką)
· jeśli partner nie da rady sam wydobyć się ze szczeliny, zbudować wyciągarkę i z jej pomocą wyciągnąć go na powierzchnię
· niekiedy, gdy partner dozna poważnych obrażeń, potrzeba przed wyciągnięciem go na powierzchnię zjechać do niego na linie i udzielić mu pierwszej pomocy - wezwij wcześniej pomoc
Jeśli to ty wpadłeś do szczeliny:
· zachowuj się spokojnie, nie miotaj się na linie - ułatwi to twojemu partnerowi zbudowanie stanowiska
· wepnij karabinek zakręcany do pętli piersiowej i liny biegnącej w górę - łatwiej ci będzie utrzymać pozycję pionową
· oceń czy jesteś w stanie samodzielnie się wydostać ze szczeliny
· jeśli masz zamiar samodzielnie wydostać się ze szczeliny, przygotuj repsznury do prusikowania - zaczekaj z rozpoczęciem prusikowania, aż twój partner porozumie się z tobą (daj mu czas na zbudowanie stanowiska)
· jeśli jesteś ranny oceń czy potrzebujesz natychmiastowej pomocy czy można z tym zaczekać do wydobycia ze szczeliny
Należy zbudować z dostępnego sprzętu typowe stanowisko asekuracyjne czyli oparte o dwa pewne punkty. Jeśli powierzchnia lodowca pokryta jest śniegiem użyj do tego deadmanów lub szabli śnieżnych, jeden punk możesz zbudować z dwóch czekanów. Jeśli powierzchnię lodowca stanowi lód użyj w tym celu śrub lodowych.
...
gadacz1