BĄDŹ ŚWIADOM.doc

BĄDŹ ŚWIADOM!

 Przedstawiamy wam drodzy czytelnicy artykuł o mechanizmie zwanym "Dobrowolne Poddanie się Karze", który bardzo często wykorzystuje policja i prokuratura aby dokopać nam palaczom. Jeżeli zostaniesz kiedykolwiek złapany za jointa, zastanów się dwa razy czy warto rezygnować ze  swoich praw i przyznawać się do przestępstwa, którego jedynym pokrzywdzonym jesteś ty sam.

1. Przepis art. 387 Kodeksu postępowania karnego1 (dalej w skrócie „k.p.k.”) w brzmieniu:
„§ 1. Do chwili zakończenia pierwszego przesłuchania wszystkich oskarżonych na rozprawie głównej oskarżony, któremu zarzucono występek, może złożyć wniosek o wydanie wyroku skazującego i wymierzenie mu określonej kary lub środka karnego bez przeprowadzania postępowania dowodowego; jeżeli oskarżony nie ma obrońcy z wyboru, sąd może, na jego wniosek, wyznaczyć mu obrońcę z urzędu.
§ 2. Sąd może uwzględnić wniosek oskarżonego o wydanie wyroku skazującego, gdy okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości i cele postępowania zostaną osiągnięte mimo nieprzeprowadzenia rozprawy w całości; uwzględnienie takiego wniosku jest możliwe jedynie wówczas, gdy nie sprzeciwią się temu prokurator, a także pokrzywdzony należycie powiadomiony o terminie rozprawy oraz pouczony o możliwości zgłoszenia przez oskarżonego tego wniosku.
§ 3. Sąd może uzależnić uwzględnienie wniosku oskarżonego od dokonania w nim wskazanej przez siebie zmiany. Przepis art. 341 § 32 stosuje się odpowiednio.
§ 4. Przychylając się do wniosku sąd może uznać za ujawnione dowody wymienione w akcie oskarżenia lub dokumenty przedłożone przez stronę.
§ 5. Jeżeli wniosek złożono przed rozpoczęciem rozprawy, sąd rozpoznaje go na rozprawie”
reguluje konstrukcję prawną zwaną skazaniem bez przeprowadzania postępowania
dowodowego, jak również dobrowolnym poddaniem się karze.
Na uwadze należy mieć fakt, iż w k.p.k. mianem dobrowolnego poddania się karze określa się zarówno instytucję uregulowaną w przepisie art. 387 k.p.k., jak również konstrukcję z przepisu art. 335 k.p.k., która umożliwia skazanie oskarżonego bez przeprowadzenia rozprawy.

Pomimo zbieżności terminologicznych te dwie konstrukcje różnią się od siebie w sposób diametralny i nie należy ich w żaden sposób utożsamiać.
Ponieważ przedmiotem niniejszego artykułu jest konstrukcja z przepisu art. 387 k.p.k., dlatego przez używany w dalszej części artykułu zwrot „dobrowolne poddanie się karze” należy rozumieć konstrukcję prawną skazania bez przeprowadzania postępowania dowodowego.
2. Podstawowym celem dobrowolnego poddania się karze jest znaczne odformalizowanie postępowania przed sądem pierwszej instancji oraz jego skrócenie bez naruszania praw oskarżonego i pokrzywdzonego oraz w razie w pełni poprawnego zastosowania tej instytucji – wyeliminowanie postępowania odwoławczego i kasacyjnego, co z kolei pozwala na znaczne obniżenie kosztów procesu, które w przypadku wydania przez sąd wyroku skazującego ponosi oskarżony.
Konstrukcja ta sprowadza się do zawarcia swoistego porozumienia pomiędzy oskarżonym a organem procesowym i jest przejawem konsensualizmu w podejmowaniu decyzji procesowych.
W jego wyniku oskarżony znajduje się w uprzywilejowanej pozycji, gdyż może liczyć na wymierzenie łagodniejszej kary, a organ procesowy zaś jest zwolniony od prowadzenia sformalizowanego postępowania.
3. Wniosek o dobrowolne poddanie się karze zostanie uwzględniony tylko wówczas, gdy zostaną spełnione łącznie następujące warunki:

1) czyn zarzucany stanowi występek
Występkiem jest czyn zabroniony zagrożony grzywną powyżej 30 stawek dziennych, karą ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności przekraczającą miesiąc.
Przestępstwo z art. 62 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii
(Dz. U. nr 179, poz. 1485 z późn. zm.) – tj. posiadanie środków odurzających lub substancji psychotropowych jest występkiem, zagrożonym karą pozbawienia wolności do lat 3. Typ uprzywilejowany tego występku, o którym mowa w przepisie art. 62 ust. 3 w/w ustawy (wypadek mniejszej wagi) zagrożony jest alternatywnie karą grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Natomiast występek określony w przepisie art. 62 ust. 2 w/w ustawy (znaczna ilość środków odurzających lub substancji psychotropowych) zagrożony jest karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8;

2) okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości
Wymóg, aby okoliczności popełnienia przestępstwa nie budziły wątpliwości, w połączeniu z faktem, że wniosek o skazanie składa oskarżony wskazuje, że w istocie wymagane jest przyznanie się oskarżonego do winy, co znajduje potwierdzenie w innych dowodach, przeprowadzonych w toku postępowania przygotowawczego.
Pojawia się więc pytanie, czy konieczne jest zawsze przesłuchanie oskarżonego na rozprawie. Wskazany wymóg, a także przyjęcie, iż nawet przy złożeniu wniosku przed rozprawą ma być on rozpoznany na rozprawie wskazuje, że przesłuchanie takie staje się niezbędne. Dopiero po nim można rozważać, czy okoliczności popełnienia czynu rzeczywiście nie budzą, w świetle wyjaśnień i materiału dołączonego do aktu oskarżenia, wątpliwości. Zatem instytucji z przepisu art. 387 k.p.k. nie można stosować, jeśli nie ma pewności, że czyn popełniła określona osoba. Jeżeli oskarżony zaprzecza swemu sprawstwu lub winie, to bez przeprowadzenia postępowania dowodowego trudno przyjąć, aby warunek ów został spełniony.

3) brak sprzeciwu prokuratora i pokrzywdzonego
Brak sprzeciwu prokuratora i pokrzywdzonego (należycie powiadomionego o terminie rozprawy oraz pouczonego o możliwości zgłoszenia przez oskarżonego wniosku o dobrowolne poddanie się karze) na skazanie w tym trybie oznacza, w istocie, ich zgodę, choć wyrażoną zaniechaniem wypowiedzenia się w tej kwestii.
Oczywiście pokrzywdzony może także, osobiście lub przez swego przedstawiciela złożyć oświadczenie woli, którego treścią będzie wprost wyrażenie zgody na uwzględnienie wniosku oskarżonego.
O ile w sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego (a takim przestępstwem jest m. in. występek z przepisu art. 62 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii) prokurator ma obowiązek uczestniczenia w rozprawie (z nielicznymi wyjątkami), o tyle w przypadku pokrzywdzonego może się zdarzyć taka sytuacja, że w danej sprawie pokrzywdzonych albo nie ma albo w sprawie nie występują;

4) mimo nieprzeprowadzenia rozprawy w całości osiągnięte zostaną cele postępowania karnego 
Cele postępowania karnego zostały określone w przepisie art. 2 § 1 k.p.k. Wszystkie przepisy k.p.k. mają na celu takie ukształtowanie postępowania karnego, aby: 
- sprawca przestępstwa został wykryty i pociągnięty do odpowiedzialności karnej, a osoba niewinna nie poniosła tej odpowiedzialności;
- przez trafne zastosowanie środków przewidzianych w prawie karnym oraz ujawnienie okoliczności sprzyjających popełnieniu przestępstwa osiągnięte zostały zadania postępowania karnego nie tylko w zwalczaniu przestępstw, lecz również w zapobieganiu im oraz w umacnianiu poszanowania prawa i zasad współżycia społecznego;
- uwzględnione zostały prawnie chronione interesy pokrzywdzonego;
- rozstrzygnięcie sprawy nastąpiło w rozsądnym terminie.
Mając na uwadze obowiązek ścisłej realizacji tego wymogu sąd może żądać dokonania przez oskarżonego stosownej zmiany swego wniosku o wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzania postępowania dowodowego (zob. uwagi do pkt. 7);  

5) wniosek spełnia wymogi określone w art. 387 § 1 k.p.k.
Wniosek w trybie przepisu art. 387 k.p.k. musi zostać złożony (w formie pisemnej bądź ustnie do protokołu) przed zakończeniem pierwszego przesłuchania wszystkich oskarżonych4, a nie tylko tego oskarżonego, który składa wniosek na rozprawie głównej.
Stwarza to więc w sprawie wieloosobowej każdemu oskarżonemu możliwość zastanowienia się nad kwestią wystąpienia o skazanie bez dalszych czynności dowodowych.
Zakończenie pierwszych przesłuchań następuje z momentem udzielenia odpowiedzi na ostatnie z pytanie zadane ostatniemu z oskarżonych w fazie odbierania ich wyjaśnień i przejściem do kolejnej czynności, niekoniecznie dowodowej (może to być np. ogłoszenie przerwy w rozprawie)5.
Nic nie zmienia się natomiast w procesie z jednym tylko oskarżonym; wniosek może być tu złożony do zakończenia pierwszego przesłuchania. Wniosek taki składa sam oskarżony lub w jego imieniu obrońca ustanowiony w sprawie.
Wniosek w tym przedmiocie może być złożony przed rozpoczęciem rozprawy, a więc w toku postępowania sądowego po wpłynięciu aktu oskarżenia (wtedy w formie pisemnej), albo nawet w toku postępowania przygotowawczego6.
Wniosek oskarżonego dotyczyć ma skazania go wyrokiem bez postępowania dowodowego, ma to być przy tym skazanie poprzez „wymierzenie mu określonej kary lub środka karnego”. Wniosek musi mieć więc określoną treść, a nie ogólnikowe żądanie skazania.
Wymóg określenia przez oskarżonego „kary lub środka karnego” wskazuje, że oskarżony musi podać, w jaki konkretnie sposób ma być skazany. Może to być zatem kara określonego rodzaju i w określonym rozmiarze, bezwzględnie wykonywana lub z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, grzywna w określonej wysokości, środek karny przewidziany za dany czyn we wskazanym przez wnioskodawcę rozmiarze lub w odniesieniu do określonej sfery jego działalności (np. zakaz prowadzenia wskazanego rodzaju pojazdów na wskazany okres) albo z określeniem czasu realizacji (np. obowiązku naprawienia szkody, świadczenia pieniężnego czy nawiązki).
Ponieważ wniosek dotyczyć ma „wymierzenia kary lub środka karnego”, nie może zawierać sugestii odstąpienia od wymierzenia zarówno kary, jak i środka karnego.
Możliwe jest natomiast wnoszenie o odstąpienie od wymierzenia kary i wymierzenie jedynie środka karnego7.

6) wniosek został złożony w terminie
Zobacz uwagi do pkt. 5);

7) oskarżony dokonał we wniosku zmian wskazanych przez sąd, a prokurator i pokrzywdzony nie sprzeciwili się temu
Sąd uprawniony jest do wskazania, w jakim zakresie wniosek oskarżonego musi być zmieniony, by został uwzględniony przez sąd, a wskazania te mogą dotyczyć rodzaju kar lub środków karnych, a także ich wymiaru.
Oskarżony musi wyrazić zgodę na te zmiany zaproponowane przez sąd, natomiast wystarczy, że obecni na rozprawie prokurator i pokrzywdzony nie sprzeciwią się temu.
Uwzględnienie wniosku oskarżonego o wydanie wyroku skazującego na zasadach przewidzianych w przepisie art. 387 § 1 i § 2 k.p.k. zobowiązuje sąd do wymierzenia kary zgodnie z akceptowanym wnioskiem.
Orzeczenie przez sąd kary surowszej lub środka karnego nieprzewidzianego we wniosku oznacza złamanie swoistej ugody, określającej warunki dobrowolnego poddania się karze i stanowi rażące naruszenie przepisów postępowania.
4. Sąd może, ale nie musi uwzględniać wniosku oskarżonego. Przede wszystkim zależy to od tego, czy zostały spełnione warunki, o których była mowa wyżej.
Jeśli sąd zaakceptuje wniosek oskarżonego orzeka wyrokiem. W razie nieuwzględnienia wniosku oskarżonego o skazanie go w trybie przepisu art. 387 k.p.k. sąd prowadzi rozprawę w dalszym ciągu, na zasadach ogólnych.

1 Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. nr 89, poz. 555 z późn. zm.).
2 Jeżeli sąd uzna za celowe ze względu na możliwość porozumienia się oskarżonego z pokrzywdzonym w kwestii naprawienia szkody lub zadośćuczynienia, może odroczyć posiedzenie, wyznaczając stronom odpowiedni termin. Na wniosek oskarżonego i pokrzywdzonego, uzasadniony potrzebą dokonania uzgodnień, sąd zarządza stosowną przerwę lub odracza posiedzenie.
3 Polski Kodeks karny utrzymuje tradycyjny dwupodział przestępstw na zbrodnie i występki.
4 Przesłuchanie oskarżonych jest zakończone z chwilą podjęcia decyzji o przeprowadzeniu kolejnej czynności procesowej (po zarządzeni) postępowania dowodowego, np. przesłuchania świadków czy biegłych).
5 Późniejsze dodatkowe wyjaśnianie przez oskarżonych, w związku z przeprowadzanymi na rozprawie innymi dowodami, nie ma już znaczenia, gdyż nie posiada waloru „pierwszego przesłuchania” i jest tylko swoistym „dosłuchaniem ich.
6 W tym wypadku wniosek zostanie rozpoznany też dopiero na rozprawie po odczytaniu aktu oskarżenia i ustosunkowaniu się oskarżonego do pytania przewodniczącego składu orzekającego, czy przyznaje się do zarzucanego mu czynu i czy chce złożyć wyjaśnienia oraz jakie, a także czy podtrzymuje wcześniej złożony wniosek o skazanie w trybie określonym w art. 387 k.p.k.
7 W trybie przepisu art. 387 k.p.k. nie można orzekać o warunkowym umorzeniu postępowania, przepis ten bowiem dopuszcza tylko wydanie wyroku skazującego.

W opracowaniu niniejszego artykułu wykorzystano następujące źródła:
1) J. Grajewski, L.K. Paprzycki, S. Steinborn, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Tom I (art. 1-424),
Kantor Wydawniczy Zakamycze, 2006 r.;
2) T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, wyd. III, Kantor Wydawniczy Zakamycze, 2003 r.

Zmieniony ( 12.04.2009. )

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. nr 88, poz. 553 z późn. zm.), zwana dalej „k.k.”, w przepisie art. 32 wprowadza katalog 5 rodzajów kar: grzywnę, karę ograniczenia wolności, karę pozbawienia wolności, karę 25 lat pozbawienia wolności oraz karę dożywotniego pozbawienia wolności.

Trzy z nich - kara pozbawienia wolności, 25 lat pozbawienia wolności oraz dożywotniego pozbawienia wolności posiadają charakter izolacyjny, grzywna ma charakter dolegliwości finansowej, zaś kara ograniczenia wolności stanowi alternatywę dla krótkoterminowych kar pozbawienia wolności.  

Systematyka przepisu art. 32 k.k. nie jest przypadkowa. Ustawodawca dokonał bowiem systematyki kar według ich abstrakcyjnego stopnia dolegliwości - od najłagodniejszej do najsurowszej. Przyjęta zatem w katalogu kar hierarchia nakazuje uznawać, iż grzywna posiada najniższy abstrakcyjny ładunek dolegliwości, dożywotnie pozbawienie wolności zaś największy.

Ponieważ rozdział VII ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. nr 179, poz. 1485 z późn. zm.), zatytułowany „Przepisy karne” (art. 53 – art. 74) przewiduje jedynie trzy z pięciu rodzajów kar1, a mianowicie: karę grzywny, karę ograniczenia wolności oraz karę pozbawienia wolności na nich wyłącznie skupi się niniejszy artykuł2. Zachowując systematykę przyjętą w Kodeksie karnym szczegółowe omówienie katalogu kar zaczniemy od grzywny (1) poprzez karę ograniczenia wolności (2) na karze pozbawienia wolności kończąc (3).

1) Grzywna - jest karą posiadającą najniższy abstrakcyjny stopień dolegliwości, co wynika jednoznacznie z treści art. 32 k.k.
Celem grzywny jest w każdym przypadku wyrządzenie sprawcy dolegliwości o charakterze ekonomicznym – uszczuplenie jego dóbr majątkowych. Analiza podstaw orzekania grzywny przewidzianych w kodeksie wskazuje, że kara ta występuje w trzech różnych „kontekstach”, w każdym z nich mając do spełnienia do pewnego stopnia odmienną funkcję.

I tak, można wyróżnić grzywnę orzekaną jako jedyna kara za przestępstwo, zwaną na ogół grzywną samoistną, grzywnę orzekaną obok kary pozbawienia wolności, zwaną też kumulatywną oraz grzywnę związaną z instytucją warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności oraz ograniczenia wolności.
Do istotnych zalet grzywny należy jej wymierność, łatwość w orzekaniu i taniość wykonania, które nie wymaga tak rozbudowanego aparatu wykonawczego, jak kara pozbawienia wolności (więziennictwo), a nawet środki probacyjne (system dozoru i kontroli obowiązków próby).
Kara grzywny nie odrywa skazanego od jego naturalnego środowiska, nie ogranicza jego aktywności zawodowej i funkcji społecznych (zwłaszcza w rodzinie), nie stwarza też zagrożenia demoralizacją, jakie często wiąże się z umieszczeniem w środowisku więziennym.
Dostrzega się także wychowawczo-prewencyjne funkcje grzywny, gdyż pozbawia ona sprawcę przestępstwa bezprawnej korzyści, uświadamiając mu nieopłacalność popełnienia przestępstwa.

Kara grzywny ma także wady, które uwidaczniają się przy niewłaściwej regulacji prawnej i praktyce orzekania tej kary. Nadmierne grzywny mogą rujnować rodziny skazanych, co przekreśla ideę osobistego ponoszenia dolegliwości wynikających z kary, a także prowadzi do częstego stosowania zastępczych kar pozbawienia wolności wobec sprawców, którzy nie są w stanie uiścić grzywny i nie dysponują majątkiem, z którego grzywna mogłaby być ściągnięta.
W porównaniu z Kodeksem karnym z 1969 r. obowiązujący kodeks dokonał w sposób zasadniczy zmiany założeń orzekania tej kary poprzez wprowadzenie tzw. systemu stawek dziennych w miejsce dotychczasowego tzw. systemu kwotowego.

Podstawową funkcją systemu stawek dziennych jest zróżnicowanie dolegliwości tej kary w zależności od sytuacji majątkowej sprawcy w ten sposób, aby za to samo (lub zbliżone) przestępstwo wobec dwóch sprawców o różnej pozycji materialnej zostały wymierzone grzywny o różnej wysokości jednej stawki.
W przyjętym przez k.k. systemie wymiar grzywny następuje w dwóch etapach. Najpierw sąd określa liczbę stawek dziennych grzywny, kierując się ogólnymi dyrektywami wymiaru kary, tzn. oceną stopnia społecznej szkodliwości popełnionego czynu i winy sprawcy oraz potrzebami w zakresie prewencyjnego oddziaływania kary.

Dolna granica stawek dla tej kary wynosi 10, a górna 360, ale przepis szczególny może w 3 konkretnym przypadku oznaczyć niższą granicę górną (np. 180 stawek) lub wyższą dolną3. W drugim etapie procesu orzekania kary grzywny sąd ustala wysokość jednej stawki dziennej grzywny, która nie może być niższa niż 10 zł ani przekraczać 2 000 zł. Przepis artykułu 33 § 3 k.k. określa 5 przesłanek określania stawki dziennej grzywny jakie sąd musi wsiąść pod uwagę ustalając jej wysokość, a mianowicie: dochody sprawcy, warunki osobiste sprawcy, warunki rodzinne, stosunki majątkowe, możliwości zarobkowe. Grzywny nie orzeka się, jeżeli dochody sprawcy, jego stosunki majątkowe lub możliwości zarobkowe uzasadniają przekonanie, że sprawca grzywny nie uiści i nie będzie można jej ściągnąć w drodze egzekucji. Skazanego na grzywnę sąd wzywa do jej uiszczenia w terminie 30 dni. W razie bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu grzywnę ściąga się pod przymusem w drodze egzekucji Sąd może odroczyć wykonanie grzywny albo rozłożyć ją na raty na czas nieprzekraczający roku, licząc od dnia wydania pierwszego postanowienia w tym zakresie, jeżeli natychmiastowe jej wykonanie pociągnęłoby dla skazanego lub jego rodziny zbyt ciężkie skutki. W wypadkach zasługujących na szczególne uwzględnienie, a zwłaszcza wówczas, gdy wysokość grzywny jest znaczna, można rozłożyć grzywnę na raty na okres do 3 lat. 

2) kara ograniczenia wolności - powszechnie uznawana jest jako kara alternatywna dla krótkoterminowej kary pozbawienia wolności lub trudnej do spłacenia grzywny.
Sankcja ta zawiera w sobie wszystkie elementy kary, a więc spełnia cel retrybutywny 4 (nieodpłatna praca, zakaz zmiany miejsca stałego pobytu bez zgody sądu) oraz cele prewencyjne (efekt edukacyjny pracy, praca na cele charytatywne, integracja przestępcy ze społeczeństwem i społeczeństwa z przestępcą) - a pozbawiona jest wad kary pozbawienia wolności (kontakt sprawcy ze środowiskiem więziennym, jego podkultura, brak stygmatyzacji bycia więźniem i często związany z tym efekt odrzucenia tak w środowisku zawodowym, jak i rodzinnym). Wykonanie kary ograniczenia wolności ma na celu wzbudzenie w skazanym woli kształtowania jego społecznie pożądanych postaw, w szczególności poczucia odpowiedzialności oraz potrzeby przestrzegania porządku prawnego.

Kara ograniczenia wolności wymierzana jest w miesiącach. Jej dolna granica wynosi miesiąc a górna rok. Kodeks przewiduje również możliwość jej nadzwyczajnego zaostrzenia i wtedy górna granica tej kary nie może przekroczyć 18 miesięcy. Kara ograniczenia wolności wiąże się zawsze z zakazem zmiany miejsca stałego pobytu bez zgody sądu (a), obowiązkiem wykonywania pracy wskazanej przez sąd lub alternatywnie z tym obowiązkiem - z potrąceniami z wynagrodzenia skazanego (b), obowiązkiem udzielania wyjaśnień z przebiegu odbywania kary (c).

a) miejsce stałego pobytu nie musi oznaczać miejsca zameldowania, gdyż dla skuteczności tej kary istotne jest ustalenie miejsca faktycznego przebywania skazanego;
b) obowiązek wykonywania pracy występuje w dwóch alternatywnych wariantach. W pierwszym z nich sąd może orzec obowiązek wykonywania pracy na podstawie art. 34 § 2 pkt. 2 k.k., która polega na wykonywaniu nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne wskazanej przez sąd w odpowiednim zakładzie pracy, placówce służby zdrowia, opieki społecznej, organizacji lub instytucji niosącej pomoc charytatywną lub na rzecz społeczności lokalnej, w wymiarze od 20 do 40 godzin w stosunku miesięcznym5. W drugim wariancie, w razie uprzedniego stwierdzenia, iż skazany jest zatrudniony sąd może zamiast wykonywania pracy na cele społeczne orzec potrącenie od 10% do 25% wynagrodzenia za pracę na rzecz Skarbu Państwa albo cel społeczny przez siebie wskazany;
c) wprowadzając obowiązek udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary, ustawa nie określa ani zakresu tego obowiązku, ani jego treści, ani jego adresata. Przyjmuje się więc, że adresatem tego obowiązku jest sąd nadzorujący wykonanie kary i również od niego zależeć będzie zakres i częstotliwość składania przez skazanego wyjaśnień. Powinny to być jednak zawsze wyjaśnienia dotyczące przebiegu pracy oraz informacje dotyczące skazanego (np. warunki życia skazanego, jego zachowanie po popełnieniu przestępstwa).

Wymierzając karę ograniczenia wolności, sąd może ponadto nałożyć obowiązek naprawienia w całości lub w części wyrządzonej szkody lub przeproszenia pokrzywdzonego, a także zobowiązania związane z okresem próby przy warunkowym zawieszeniu wykonania kary (przeproszenia pokrzywdzonego, wykonywania ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby, powstrzymania się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających). Kodeks karny ponadto wprowadza możliwość oddania skazanego pod dozór kuratora lub osoby godnej zaufania, stowarzyszenia, instytucji albo organizacji społecznej, do której działalności należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym. 

3) kara pozbawienia wolności - dla lepszego odróżnienia od innych kar polegających na pozbawieniu wolności (kary 25 lat pozbawienia wolności oraz kary dożywotniego pozbawienia wolności) - nazywaną często karą terminowego (czasowego) pozbawienia wolności. Kara ta jest podstawowym środkiem reakcji na przejawy poważnej przestępczości. Obecnie ustawowo deklarowanym (w Kodeksie karnym wykonawczym) celem wykonywania kary pozbawienia wolności jest wzbudzanie w skazanym woli współdziałania w kształtowaniu jego społecznie pożądanych postaw, w szczególności poczucia odpowiedzialności oraz potrzeby przestrzegania porządku prawnego i tym samym powstrzymania się od powrotu do przestępstwa.

Dla osiągnięcia tego celu prowadzi się zindywidualizowane oddziaływanie na skazanych w ramach określonych w ustawie systemów wykonywania kary, w różnych rodzajach i typach zakładów karnych7, przy czym w oddziaływaniu tym, przy poszanowaniu ich praw i wymaganiu wypełniania przez nich obowiązków, uwzględnia się przede wszystkim pracę, zwłaszcza sprzyjającą zdobywaniu odpowiednich kwalifikacji zawodowych, nauczanie, zajęcia kulturalno-oświatowe i sportowe, podtrzymywanie kontaktów z rodziną i światem zewnętrznym oraz...