JANUSZ LALEWICZ, RETORYKA KATEGORII OSOBOWYCH (12).pdf

Januse

Laiewicz

278

rzeczywista sytt

jako siebie i wn

miam, ze babcia

niu rozmowcy cz

zamierzenia. Zal

Ujmowanie i

w wypowiedziac

nie umie jeszc:

a przeto bardzi<

kiego ujeeia jes'

w rozpatrywan;

rzeri babci, gd;

sensu artykula<

pil soczkul, z t

wlasnego pytai

Stawiaj^c to ]

za ciebie pytai

rozmowcy, by

go£, co sam m

w wypowiedzi

sensu polecenk

jej zamierzen

kulacja podzi(

wypowiadani I

amplifikacja (

bylo wyzej po

imieniu, jest \

3. Przedst:

rycznego uzyf

systematyczn;^

kladniejszej c.

nych typow '.

tych przyklat

styk§ rnecban

z manipulow;

Stosujg..c ] ;

inscenizuje jr

jest w sytuac

ich uzycie —

III. Uzycia retoryczne

1. Oto dwa przyklady uzycia MY w pewnej rozprawie kistorycznej:

(1) Sytuacja, ktorq, przedstawilismy wyzej... i (2) Widzimy zatem, ze przy-

wodca rebelianioiv nie polrafil ivykorzysiac... W obu przypadkack uzycie

MY jest nieuzasadnione z puuktu widzenia gramatyki. Je&li jednak

•w pierwszym niezgodnosc z normairri gramatyki thimaczy konwencja

kcmunikacyjna, ktora przewiduje stosowanie w publikacjach pluralis

modestiac, to drugi wymaga wyjaSnienia innego rodzaju. Piszac: Widzimy

zatem, ze... autor uniknaJ przedstawienia wypowiadanej oceny przywodcy

rebeliantow jako MOJEJ oceny, do ktorcj JA WAS przekonuje (up.

Wobec iego scf-dze, ze... albo: Jak panstwu pokazalem, przywodca nie umial...),

by ja_ przedstawic jako NASZ4 wspolna_ ocene, ktora. JA wypowiadani

w imieniu JSTAS wszystkick. Uzycie MY in jest tu zatem podstawa, pew-

nego chwytu retorj-cznego: sluzy do nadania temu, co JA mowi§ — i co

jest artykulacj% MOJEGO zdania — sensu NASZEG-O zdania, a przez

to wymuszenia ua WAS niejako, byScie je odebrali jako WASZE.

Jest to przyklad uzycia retoryczuego kategorii osobowyck, czyli

uzycia, ktorego nie wyjaSniaja. normy gramatyki i konwencji koinuni-

kacyjnych, a ktore tlumacza jakies fuukcje retoryczne — uzycia, ktore

sluzy mowiacemu do sformulowania tego, co ma do zakomunikowania,

w sposob bardziej przekonywaja.cy lub bardziej dobitny, bardziej poru-

szajacy albo bardziej zobowrazujacy, niz mogiby to uczyuic poslugujac

si§ wlasciwymi w danej sytuacji kategoriami.

2. Eozpatrzenie paru przykladow pozwoli te okreslenia sprecyzowac.

Oto kaznodzieja — uzywaja.cy w carym kazauiu uzasadnionej w vry-

stapieniach publiczuych formy WY — zadaje pytanie: I coz odpowiesz

Chryslusowi, kiedy staniesz przed jego obliczemt Przez zastosowanie TY

kaznodzieja formuluje swoje pytanie tak, jak gdyby to bylo pytanie

zadane komus w osobistej rozmowie. Sugerujac w ten sposob S3"tuacje.

rozrnowy, sugeruje niejako kazdemu ze slucbaczy, iz odbiera on to P3 7 -

tanie jako osoba postawiona wobec drugiej osoby, a nie jako jeden z czlon-

kow zbiorowoSci shicbaczy kazania. Pytanie sforniulowane we wlagciwej

ze wzgledu na S3 r tuacje formie osobowej — np.: I coz odpowiecie... albo:

I coz kazdy z was odpowie... — mialoby sens ..pytania retoryczuego",

czyli jednego ze zdaii monologu kaznodziei, wypowiedzianego w formie

pytajnej, ale nie wymaga j%cego odpowicdzi, a nawet wykluczajacego ja..

Uzycie liczby pojedyuczej ma postawione pytanie uczynic bardziej oso-

bistym, a przez to bardziej angazujacym i zobowiazujacym.

Innego rodzaju zabiegi retoryczne stosuje babcia, ktora mowi do wnuez-

ka: (A) Babcia zaraz dziecko ubierze, (B) Nie bede. pil soczkut Dlaczego —

nie smakujel, (C) No to kladziemy siq do Uzeczka. We wszystkich trzech

przypadkack babcia formuluje to, co ma do powiedzcnia wnuczkowi,

tak, jak gdyby to bylo wypowiadane przez Logos innego. w innej niz

Liczne i

tegorii osobow;

0 stylistyce n

W oytowa-DTni

raoh literackic

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: