Prawo Unii Europejskiej.doc

Rozdział I: Zagadnienia wprowadzające

I. Historia Procesu integracji europejskiej

Pierwsze znaczące dążenia do zintegrowania europy pojawiły się tuż przed I wojną światową, jednak idee te swój rozkwit datowały na okres międzywojenny.

1. Arstide Briand w 1930 wystąpił  z propozycja utworzenia europejskiego stowarzyszenia państw o charakterze federacyjnym

Po drugiej wojnie światowej

2. Winston Churchill 1946 mówił o utworzeniu w europie organizacji mającej charakter stanów zjednoczonych europy
3. 1948 podpisany został Pakt Brukselski tworzący Unię zachodnia przekształconą w 1954 w ramach Układów Paryskich w Unię Zachodnio Europejską
4. 1948 powstała też Organizacja Europejskiej Współpracy gospodarczej przekształcona w 1960 w Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju
5. 1949 powołano NATO

1. Rada Europy

Rada europy ma swoja siedzibę w Strasbugu, zajmuje się bardzo szerokim zakresem spraw politycznych, gospodarczych i społecznych dotyczących Europy; jej celem jest osiągnięcie większej jednomyślności między jej członkami, dla ochrony i realizacji ideałów i zasad będących wspólnym dziedzictwem.

Organy:

1.      Zgromadzenie parlamentarne – składające się z parlamentarzystów wyznaczonych przez parlamenty państw członkowskich

2.      komitet ministrów – składający się z ministrów spraw zagranicznych państw członkowskich lub ich zastępców

3.      sekretariat –  na czele którego stoi sekretarz generalny

4.      kongres władz lokalnych i regionalnych europy

kompetencje/instytucje prawne:

    niewiążące rezolucje

    możliwość przygotowywania projektów umów międzynarodowych , które mają moc wiążącą tylko w stosunku do państw stron

Idee Przyświecające pracom:

N     zasada demokratyzacji pluralistycznej

N     poszanowanie prawa

N     system ochrony praw człowieka

2. Powstanie i ewolucja wspólnot Europejskich

A. Europejska Wspólnota Węgla i stali

W 1950 Robert Schuman wystąpił z oświadczeniem, w którym proponował połączenie przemysłów węgla i stali Francji i Niemiec, a także innych państw zachodnio europejskich oraz podporządkowanie ich zarządzania organowi ponadnarodowemu.

18. IV. 1951 podpisano(Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, RFN i Włochy) na 50 lat TEWWiS; na mocy traktatu przekazano Wysokiej Władzy(jej członkowie są ponadnarodowi) przemysł węglowo-stalowy i bezpośredni zarząd nad przedsiębiorstwami sektora górniczo-hutniczego.

Instytucje struktury organizacyjnej:

1.      Specjalna Rada Ministrów(funkcje decyzyjne)

2.      Wysoka Władza przekształcona później w komisję(funkcje decyzyjne)

3.      Wspólne Zgromadzenie przekształcone później w parlament Europejski(funkcje kontrolne)

4.      Trybunał Sprawiedliwości (funkcje kontrolne)

Zasady/rozwiązania ponad-narodowości wykształcone w drodze praktyki:

N     Instytucje nie reprezentujące państw

N     Podejmowanie decyzji większością głosów

N     Upoważnienie organów organizacji do przyjmowania aktów o charakterze wiążącym

N     Skutek wiążący niektórych aktów w stosunków do jednostek fizycznych i osób prawnych

N     Ustanowienie Nowego porządku prawnego obejmującego traktat i powstające na jego podstawie prawo

N     Poddanie oceny ważności aktów takiej organizacji i oceny wypełnienia zobowiązań przez państwa członkowskie kontroli instytucji sądowej organizacji

B. Europejska wspólnota gospodarcza

Mając za podstawę projekt holenderskiego ministra spraw zagranicznych Jana Beyena, państwa Beneluksu zaproponowały utworzenie wspólnego rynku przez stopniowe rozszerzanie integracji na nowe dziedziny gospodarcze. W 1955 państwa członkowskie EWWiS zobowiązały komitet pod przewodnictwem Paula Henri Spaaka do opracowania odpowiednich dokumentów. Raport Spaaka przyjęty na konferencji weneckiej był uważany za punkt wyjścia negocjacji traktatów.

Traktat o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty gospodarczej został zawarty na czas nieokreślony w Rzymie 1957 r a wszedł w życie w 1958.

Instytucje:

N     Rada – ciało prawodawcze  o charakterze międzynarodowym

N     Komisja -  jako instytucja wykonawcza o charakterze ponadnarodowym

N     Europejskie zgromadzenie parlamentarne – (złożone z reprezentantów parlamentów narodowych) jako instytucja o charakterze w pewnym stopniu uczestnicząca w procesie prawotwórczym

N     Trybunał sprawiedliwości – instytucja o charakterze ponadnarodowym, wymiar sprawiedliwości

N     komitet ekonomiczno-społeczny  - jako instytucję pomocniczą

Na mocy traktatu z Maastricht dokonano zmiany nazwy wspólnoty Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej na Wspólnotę Europejską

C. Euroatom

1957 – traktat o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Atomowej wszedł w życie w 1958

instytucje euroatomu są takie same jak w przypadku EWG

D. – Traktaty o fuzjach instytucji trzech wspólnot

1. W tym samym dniu co powołanie EWG i Euroatomu został podpisany Układ o wspólnych organach  Wspólnot europejskich (I traktat fuzyjny) połączenie Zgromadzeń Parlamentarnych i Trybunałów Sprawiedliwości.
2. drugi traktat fuzyjny 1965 połączenie Rad Ministrów i Komisji

E. – Charakter relacji między traktatami ustanawiającymi Wspólnoty Europejskie

              Prawo Wspólnoty Europejskiej funkcjonuje jako lex generalis, które w razie               potrzeby może uzupełniać leges speciales zawarte w przepisach TEWEA

Co prawda EWG i Euroatom mają wspólne organy, które często podejmują decyzje  ramach obu organizacji to te instytucje mają wiele różnic w sferze kompetencji w poszczególnych wspólnotach. W obydwu wspólnotach decydującą role odgrywa Rada, a parlament ma stosunkowo ograniczone kompetencje, które jednak w tym przypadku z czasem ulegają rozszerzeniu. W ramach Wspólnoty Europejskiej poprzez dodania kompetencji współpracy i współdecydowania w procesie legislacyjnym.

F. Jednolity Akt Europejski

1986 – jednolity akt Europejski wszedł w życie w 1987 składa się z trzech części:

1. zawiera stosunkowo mało wspólnych postanowień, jednym z nich było ustanowienie w 2 artykule(włączenie Rady Europejskiej do jednolitych ram instytucjonalnych)
2. dotyczy poprawek i uzupełnień do traktatów założycielskich
3. formalizuje procedury dotyczące Europejskiej współpracy politycznej

Rozszerzono zakres działania EWG o nowe polityki i postanowiono o utworzeniu do 1992 wspólnego rynku wewnętrznego na którym zostanie zapewniony swobodny przepływ kapitału, towarów, osób i usług.

W preambule proklamowano powstanie UE na fundamentach istniejących wspólnot Europejskich i EWP.

JAE nie połączył dwóch torów integracji lecz opisał je w jednym dokumencie i stworzył podwaliny do połączenia ich w przyszłości poprzez danie radzie  Europejskiej prawa podejmowania działań w obu obszarach integracji, przepisy JAE przyczyniły się też do skoncentrowania procesu podejmowania decyzji w Radzie przy stałym udziale Komisji i Parlamentu Europejskiego, oraz do określenia wzajemnej zależności polityk zewnętrznych Wspólnot i Europejskiej Wspólnoty Politycznej.

G. Traktaty o Unii Europejskiej

N    Traktat z Maastricht, który wszedł w życie w XI 1993 - jest umową międzynarodową składającą się z preambuły i dyspozycji ujętej w siedmiu tytułach. Postanowienia dotyczące Unii Europejskiej zawarto w I, V, VI, VII tytułach które dotyczą celów i struktury Unii oraz jej II i III filaru. W pozostałych postanowieniach traktat z Mastricht modyfikował traktaty założycielskie. Przykładowe modyfikacje

~       To on zmienił nazwę EWG na WE

~       Włączenie do TWE przepisów dotyczących Unii Gospodarczej i walutowej(UGW)

~       Zostały wprowadzone postanowienia dotyczące Obywatelstwa Europejskiego oraz zasady pomocniczości

~       Przewidziano procedurę współdecydowania w ramach tworzenia prawa pochodnego WE

~       Poszerzono zakres normowania WE

N    Traktat z Amsterdamu, wszedł w życie V. 1999 – zmodyfikował Traktat o UE jak również traktaty założycielskie wspólnot Europejskich.

~       Określono zasady na jakich opiera się unia Europejska,

~       Wprowadzono postanowienia dotyczące tzw. ściślejszej współpracy

~       Uwspulnotowiono politykę azylową, wizową, imigracyjną

~       Zmieniono nazwę trzeciego filaru na Współpracę policyjną i sądową w sprawach karnych.

~       I rozszerzono jurysdykcję TS na III filar

~       Dokonano wielu istotnych zmian w ramach filaru II(zakres podejmowania decyzji większości kwalifikowaną w radzie). Traktat wprowadził też wiele innych zmian o mniejszym znaczeniu.

N    Traktat z Nicei, wszedł w życie II 2001 – z formalnego punktu widzenia jest umową międzynarodowa zmieniającą Traktat o UE, Traktaty ustanawiające wspólnoty europejskie i inne związane z nimi akty prawne. Traktat składa się z bardzo krótkiej preambuły i dwóch części

~       Pierwsza część – zbudowana jest z sześciu bardzo obszernych przepisów, w których zawarto zmiany  wnoszone do TUE, TWE, TEWWiS, TEWEA, Protokołu w sprawie statutu ESBC i EBC oraz protokołu w sprawie przywilejów i immunitetów Wspólnot Europejskich

~       Druga część – znalazła się postanowienia przejściowe i końcowe

Do traktatu Nicei dodano cztery protokoły

~       W sprawie rozszerzenia UE

~       W sprawie Statutu TS

~       O skutkach finansowych wygaśnięcia TEWWiS oraz o funduszu badawczym Węgla i Stali

~       W sprawie art. 67 TWE

Do aktu końcowego dodano 24 deklaracje przyjęte przez konferencje i trzy deklaracje, które konferencja odnotowała .

II. Charakter prawny Wspólnot Europejskich i Unii Europejskich

1. Charakter prawny Wspólnot Europejskich

Wspólnoty Europejskie są organizacjami międzynarodowymi powstałymi w wyniku zawarcia przez państwa-strony konstytuujących je umów. Funkcjonują one w oparciu o system instytucji zapewniających realizację celów zawartych w umowach. Wyposażenie każdej ze wspólnot w podmiotowość prawną, powoduje, że w kontaktach z podmiotami trzecimi ich działalność opiera się na normach prawa międzynarodowego. (tylko EWWiS miała podmiotowość zapisaną w traktacie założycielskim, w przypadku pozostałych organizacji jest ona interpretowana z funkcji jakie wspólnoty mają pełnić i jest przez nią ograniczona). Podmiotowość prawno międzynarodowa Wspólnot przejawia się w zasadzie przez nawiązywanie stosunków dyplomatycznych i zawieranie umów międzynarodowych z państwami trzecimi.

A. Ponadnarodowy charakter Wspólnot Europejskich

W stosunkach między państwami członkowskimi, miedzy państwami członkowskimi a wspólnotą nie stosuje się prawa międzynarodowego lecz zastępowane jest ono przez prawo wspólnotowe(w związku z tym nazywane jest ono prawem ponadnarodowym)

Pojęcie ponadnarodowości pojawiło się w TEWWiS, nie było ono jednak sprecyzowane. Z praktyki wyewoluowały pewne cechy charakterystyczne takich organizacji:

1. Istnienie organów, których decyzje niezależną od woli państw – (EWWiS członkowie Wysokiej Rady nie reprezentowali interesów państwa lecz interesy wspólnoty, podobnie zostały uregulowane formy działań Komisji WE i Euroatomie)
2. Podejmowanie decyzji większością głosów – Początkowo dominowała w wspólnotach zasada jednomyślności przejawiająca się w decyzjach rady, obecnie jednak większość decyzji jest podejmowana większością głosów a decyzje są wiążące dla wszystkich.
3. Organy wspólnot same realizują podjęte decyzje lub sprawują nadzór nad zgodną z prawem ich realizacją – ten sposób realizacji prawa wspólnotowego nazywamy administracją wspólnotową bezpośrednią
4. Prawo wspólnotowe może tworzyć uprawnienia i zobowiązania po stronie wszystkich podmiotów prawa wspólnego, w tym podmiotów indywidualnych, a do rozstrzygnięcia wątpliwości w tym względzie uprawnione są organy sądownicze państw członkowskich

B. Charakter prawny unii Europejskiej

ZASADNICZE pytania stawiane w tej materii przez doktrynę to:

1. Czy Unia Europejska jest organizacją międzynarodową w rozumieniu prawa międzynarodowego –(warunki bycia organizacją międzynarodową i czy unia je spełnia dalej)
2. 1. Powstanie na podstawie umowy międzynarodowej – unia europejska powstała na podstawie umowy międzynarodowej, o jednak oryginalnej konstrukcji(TUE nie włączył do swej treści traktatów dotyczących wspólnot lecz zmodyfikował ich treść)
   2. Posiadanie celów i zadań – cele unii są zawarte w art. 2 TUE jednak tylko niektóre z nich mają charakter autonomiczny(inny niż wspólnotowy)
   3. Samodzielna struktura organizacyjne – art. 3 mówi o tym, że unii posiada jednolite ramy instytucjonalne, jednak w rzeczywistości korzysta ona z instytucji wspólnotowych.
3. Czy unia posiada podmiotowość prawno-międzynarodową –
4. 1. Nowo przyjmowane(po 1993) państwa przystąpiły i przystępują do organizacji, która nie ma przyznanej expressis verbis podmiotowości prawno-międzynarodowej, a nie jedynie do wspólnot, które taką podmiotowość mają. Z technicznego punktu widzenia państwa przystępują do struktury o niejednolitym charakterze, w której zawarty jest element podmiotowości przeniesiony na tę strukturę przez państwa członkowskie Wspólnot(Traktat jest zawierany przez państwa członkowskie Unii a nie unię).
   2. W praktyce Unia Europejska jako organizacja jest stroną kilku umów międzynarodowych
   3. Traktat o unii nie nadaje unii żadnej podmiotowości zarówno w stosunku do państw członkowskich jak i państw trzecich (niektórzy autorzy uważają, że podmiotowość prawna w stosunku do państw członkowskich powinna być interpretowane z prawa wewnętrznego tych państw)

III. Trójfilarowa struktura Unii Europejskiej i jej konsekwencje prawne

filary unii

1.      Wspólnoty Europejskie

2.      Wspólna polityka Zagraniczna –

...