Ekumeniczny wymiar teol. w oparciu o DE i Dyr. Ekumeniczne
Z ekumenizmem wspólnoty wiążą teologię przyszłości. Ten teologiczny wymiar będzie wyznaczał drogi w np. ukazywaniu dogmatów. Z teologii ekumenicznej wypływają konkretne zadania na przyszłość. Podkreśla się, że to ekumeniczność teologii świadczy o powszechności integracji. Kluczem do integracji jest ekumeniczność. Jest to misja ukazania całej prawdy chrześcijańskiej. Do tego służy ekumeniczny charakter teologii. Teologia może czerpać prężność nawet z podziałów chrześcijańskich. Inne spojrzenie na sprawę pobudza myślenie. Pozytywny skutek konfrontacji teol. w celu wydobycia odmiennych stron prawdy. To prowadzi do ubogacenia.
Trzy wymiary ekumeniczności teologii:
1) Pneumatologiczny wymiar refleksji teologicznej
2) Charakter ściśle chrystologiczny
3) Eklezjalno-antropologiczny kontekst. W centrum jest Chrystus, ale On nie jest sam. Jest ze wspólnotą.
DE 10 – konieczność uwzględnienia aspektu ekumenicznego w teologii.
Z DE 10 wynika Dyr. Ekumeniczne – „Ekumenizm powinien wywierać swój wpływ na każdą naukę teologiczną jako konieczny wymiar każdej z nich pomagając do szerszego ukazania pełności Chrystusa”
Treści i zakres problematyki teologii ekumenicznej
Chciano, by była to ekumeniczna eklezjologia. Głównym tematem ekumenicznym byłaby eklezjologia. Ta teologia dotyczy głównie struktur kościelnych. Postulowano, że wszystkie tematy eklezjologiczne należy analizować z punktu widzenia: katolików, protestantów, prawosławnych, angl. Miał to być szerszy wymiar. Rodziły się dalsze refleksje. Pierwszorzędnym przedmiotem jest oczywiście Chrystus – CHRYSTOCENTRYZM. Nie można jednak pominąć traktatu o łasce i antropologii teologicznej. W ramach teologii ekumenicznej powinny być zawarte wszystkie zagadnienia teologii dogmatycznej. Chodzi o sumaryczne spojrzenie. G. Thiels – teolog francuski. Jako pierwszy zaczął lansować pojęcie teologii ekumenicznej w swoich artykułach (1960). Z czasem teologia ekumeniczna stała się nazwą własną. Obejmowała coraz bardziej konkretny zakres. Thiels twierdził, że teologia ekumeniczna powinna być w ramach teologii systematycznej. 4 cechy teologii ekumenicznej według Thillsa:
1-zdobywanie wiadomości o sposobie myślenia innych chrześcijan. Czyli, jak postrzegają Chrystusa prawosławni i protestanci. Koncentracja chrystologiczna – z teologii protestanckiej.
2-zwracanie uwagi na pojęcia i zagadnienia, które wywołują postawy antyekumeniczne. Jest to trudne do przyjęcia przez wszystkich.
3-stosowanie wyrażeń i pojęć w takim kontekście kulturowym, historycznym i językowym, by było to do przyjęcia.
4-ujmowanie konstytutywnych elementów jakiegoś Kościoła i odróżnianie ich od elementów nieistotnych.
Dziś kluczowy element: zasada hierarchii prawd-po DE)
Po Vat II do głosu doszła postulowana teologia ekumeniczna.
DE wskazuje w drugim rozdziale na to, że ekumenizm ma stanowić specjalną dyscyplinę naukową. P 5 – ta dyscyplina naukowa ma troszczyć się o jedność Kościoła w życiu codziennym i w badaniach teologicznych.
Do tego odniosło się Dyr. Ekumeniczne.
- formowanie się pjęć i podstaw doktrynalnych ekumenizmu (uwzględnić więzi między wspólnotami i Kościołami)
- ukazanie celu i metody różnych form współpracy i jedności
- ukazanie pozytywnych i negatywnych aspektów dążenia do teologii
- prezentacja instytucjonalności i życia różnych wspólnot chrześcijańskich z uwzględnieniem tradycji chrześcijan
- podjęcie konkretnych problemów ekumenicznych w kontekście: hermeneutyki, urzędu kościelnego, kultur, interkomunii, tradycji, prozelityzmu, fałszywego irenizmu.
- treścią refleksji w ramach teologii ekumenicznej ma być objęta duchowość poszczególnych wspólnot i relacje interkonfesyjne między Kościołem katolickim i innymi Kościołami i wspólnotami.
- teologia ekumeniczna powinna być otwarta na osiągnięcia w zakresie doktrynalnym w Światowej Radzie Kościołów.
Komisja Episkopatu spraw ekumenicznych w Polsce podjęła te zagadnienia na terytorium Polski i w dokumencie opowiedziała się, że te wytyczne są obowiązujące.
Chrystus jako centrum rozważań teologii ekumenicznej
„Ut unum sint” JPII p.9 – Wierzyć w Chrystusa to pragnąć jedności. Pragnąć jedności to pragnąć komunii łaski.
Prawda o Chrystusie jest jednoznaczna.
Deklaracja „Dominus Jesus”- „Zbawcze dzieło jakie Chrystus prowadzi z Duchem i przez Niego rozciąga się na całą ludzkość ponad widzialnymi granicami Kościoła.”
Chrystus to pośrednik zbawienia, to pełnia Objawienia. Całość teologii da się sprowadzić do Chrystusa i do prawd z Nim związanych (z Jego osobą i nauką).
Jest to szeroko rozumiana chrystologia. Bez Chrystusa nie ma chrześcijaństwa bez chrystologii nie może być chrześcijańskiej teologii.
W Chrystusie konkretyzuje się rzeczywistość Boża. I odwrotnie – to Chrystus wpływa na kształt odpowiedzi na objawioną Prawdę.
Racja noetyczna-od strony metody.
Racja ontyczna-treść i forma dla teologii chrześcijańskiej jest w Chrystusie.
W świetle Biblii Chrystus jest dla nas jedynym miejscem doświadczenia Boga.
DE 1 – nie tylko uznanie, ale wyznanie Chrystusa jako Pana i Zbawcę.
Przedmiotem teologii ekumenicznej jest realizm zbawczy osoby i dzieła Jezusa z Nazaretu.
Kasper-przed chrystologią „dzisiaj” są 3 zadania:
1) ukierunkowanie historyczne chrystologii (odkrycie dróg refleksji ekumenicznej)
2) uniwersalne rozpatrywanie prawdy chrystologicznej jako żywej, przechowywanej w sposób twórczy i wierny w tradycji
3) osadzenie soteriologiczne chrystologii (praktyczne zbliżenie się do Chrystusa jako Zbawiciela, Chrystus dla nas).
Kasper-chrystologia to centralny traktat.
Odchodzimy od filozoficznego wątku na rzecz teologii biblijno-patrystycznej.
Karl Barth – zbawienne chrystologiczne odchodzenie można zauważyć.
Na drogę chrystocentryzmu wprowadził nas Vat II.
Dfo tego koncentracja chrystologiczna: Rahner, Congar, Nossol.
Barth to największy teolog protestancki. Wprowadził teologię na trop chrystologiczny.
Wymiary chrystocentryzmu:
a) obiektywny (przedmiotowy)
Chrystus to: centrum, środek zbawienia, tajemnica Boga
b) subiektywny (podmiotowy)
Życie na wzór Chrystusa. Chrystocentryzm teologii moralnej też (nie tylko dogmatycznej). Nie można ukazać powołania człowieka bez odniesienia do Chrystusa.
Konkluzja:
Koncentracja chrystologiczna prowadzi do:
1) zbawienna radykalizacja wiary-dowartościowanie wiary
2) stworzenia ściśle teologicznej postawy dla konsekwentnego personalizmu teologicznego. Jeśli nie będzie poprawnej chrystologii, to nie będzie poprawnego personalizmu
3) warunkuje dynamiczne ujęcie teologii. Ujęcie historiozbawcze w odróżnieniu od spekulatywnego (odchodzi się od spekulatywnego)
4) zabezpiecza teologię przed odchodzeniem od istotnych jej źródeł: PŚ, Tradycja (patrystyka)
5) Chrystocentryzm jest w punkcie wyjścia dialogów ekumenicznych
Vat II wyraził radość widząc rozdzielonych braci skupiających się wokół Chrystusa. Teologia ekumeniczna jest skoncentrowana na Chrystusie. Chrystus jest źródłem wspólnoty kościelnej.
Chrystus w optyce teologicznej prawosławnej i protestanckiej
Prawosławie
Nie ma wydzielonych traktatów teol. dogm. Teologia płynnie przechodzi w filozofię. Chrystologia nie stanowi odrębnego traktatu. Powiązana z soteriologią, pneumatologią, mariologią i antropologią. Nachodzi na to także ikonografia, liturgia, pobożność. Prawosławna wizja Chrystusa jest zawsze chrystologiczno-soteriologiczna. Na pierwszym miejscu jest fakt wcielenia Syna Bożego. Chrystologia inkarnacyjna. Koncentracja na samym wcieleniu. Wraz z wejściem Boga w świat rozpoczyna się ekonomia zbawienia. Punkt ciężkości pada na misterium inkariationis.
2 szczególne wymiary:
1) kosmiczny-jest ścisła więź pomiędzy stworzeniem świata a aktem wcielenia. Chrystologia Janowa-ściśle inkarnacyjna. Zaczerpnięty głównie z Ewangelii Jana. Chrystus to Logos Stwórca. Tym zajmowali się: Sołowiow, Bierdiajew, Bułgakow, Ewlokimow (to są świeccy-w prawosławiu teologia to domena ludzi świeckich).
2) kenotyczny-kenoza to uniżenie, ogołocenie. Oni łączą to z misterium wcielenia (nie z krzyżem, Kalwarią).
Te dwa wymiary ściśle się ze sobą łączą. Człowieka nie można zrozumieć bez Chrystusa-to jest bardzo bliskie prawosławiu. Ikony prawosławne-Chrystus kosmiczny, Pantokrator, Chrystus Omega. A z drugiej strony Chrystus uniżony. Te dwa skrzydła nie przeciwstawiają się sobie.
Ta cała chrystologia jest ustawiona na antropologię.
Istnieje misteryjny wątek tej chrystologii. To teologia apofatyczna, negatywna-zawsze jest coś negatywnego. To najbardziej poprawna, najbardziej biblijna teologia.
Protestantyzm
Twórcy reformacji postawili charakterystyczne dla siebie akcenty w chrystologii już w punkcie wyjścia. W punkcie wyjścia reformacji jest teza SOLUS CHRISTUS. Teologia protestancka to teologia drugiego artykułu credo (tajemnicy Chrystusa).
Marcin Luter-jego myśl chrystologiczna łączy się ściśle z soteriologią. Chrystologia proegzystencji- Chrystus istniejący dla nas. Przebudzeniem w teologii dla Lutra były teksty św. Pawła. To punkt wyjścia. Chrystus zbawia nas bez nas. Teologia Lutra jest skoncentrowana na krzyżu. Największe święto dla nich to Wielki Piątek (nie Wielka Niedziela).
Teologia paradoksów: simul iustus et peccator-odniesione najpierw do Chrystusa-jednocześnie sprawiedliwy i grzesznik, bo wziął na siebie nasze grzechy.
Kenoza-w Chrystusie w momencie krzyże Bóg się ukrył. To sprawiła kenoza (Bóg ukrył się w cierpiącym Chrystusie).
Chrystologia Lutra to chrystologia działającego Boga. Solus Deus-działającym w Chrystusie jest tylko Bóg. Natura ludzka jest na drugiej pozycji.
Szkoła aleksandryjska-Bóstwo Jezusa.
Zwingli-nawiązuje do szkoły antiocheńskej-człowieczeństwo. Akcent na działanie w Chrystusie Człowieku działającego Boga. Akcentuje człowieczeństwo Chrystusa. Jezus-pośrednik. Łączy naturę ludzką z Boską. Człowieczeństwo Jezusa jest ożywione przez Ducha Świętego. Być w Chr. to być w DŚ. Chrystusa możemy spotkać tylko duchowo, w wierze. Nie liczą się znaki sakramentalne.
Kalwin- pomiędzy Lutrem a Zwinglim. Pośrednictwo Chrystusa-potrójna misja Chrystusa: prorok kapłan, król. Każdy chrześcijanin ma udział w tej misji. Motyw wcielenia to Chrystusowe pośrednictwo. Rozpoczyna się nie na krzyżu ale we wcieleniu. Bóg objawiający się w ciele-zjednoczenie dwóch natur w Chrystusie. Znaczenie funkcjonalne człowieczeństwa służy do pośrednictwa Jezusa. Zespala w sobie naukę o osobie Jezusa i Jego działaniu. Chrystologia ma charakter dynamiczny, otwarty, chrystologia środka. W protestantyzmie mamy wielki pluralizm nurtów chrystologii.
Karl Barth- teolog XX w.
1) Punkt wyjścia-teologia zmartwychwstania. Komentarz do Listu do Rzymian-chrystologia odgórna=to Ojciec działa w Chr. (On wskrzesił Syna – bliskość luteranizmu).
2) Chrystologia wcielenia – później. Kościelnej dogmatyki – chrystologia oparta na pismach św. Jana. Misterium – tajemnica wcielenia. Chrystologia oddolna i odgórna.
3) Chrystologia pojednania – Jezus ukazany w swej misji, w swym działaniu – na podstawie Ewangelii synoptycznych. „Syn Człowieczy” – tytuł – pojednany z Bogiem człowiek. Od grzechu pierworodnego człowiek nie mógł się nazywać synem Bożym, dopiero w Jezusie jest to możliwe.
Oscar Cullman- naprowadził konsekwentnie historię zbawienia. Nie ma chrystologii bez rozwijającej się w czasie historii zbawienia – ujęcie historiozbawcze. Chrystologia biblijna – to nauka o wydarzeniu. Jezus to wydarzenie. Odejście od tradycji soborów – zrywa z tradycją.
Rudolf Bultmann – chciał odmitologizować chrześcijaństwo. Sprowadza chrystologię do przepowiadania wydarzenia Chrystusowego. To nie spekulacja o Jego istocie, ale przepowiadanie Jego działania. Jezus wiary to nie to samo co Jezus historii. Jezus wiary jest nam dostępny, a Jezus historii nie jest dostępny, nie ma znaczenia.
Chrystologia ma być refleksją nad Jezusem wiary. Proegzystencja Jezusa – kim Jezus jest dla nas. Jezus Bogiem – to jest prawdziwe, gdy patrzymy na Jego działanie a nie istotę.
W. Pannenberg – pytanie o Jezusa, o Jego osobę a na drugim planie soteriologia. Relacja Jezusa do Boga Ojca. Ujęcie dynamiczne (a nie jak w Chalcedonie-statyczne). Dokonała się w Jezusie cała pełnia zbawcza.
D. Banhoeffer – chrystologia proegzystencji Chrystusa – bycie Jezusa dla nas. Główne tytuły Jezusa: „Człowiek dla innych”, „Być dla innych”. Wiara – udział w tym byciu Jezusa dla innych (coś z tego weszło do nauczania Vat II – człowiek nie może siebie odnaleźć inaczej, jak tylko przez bezinteresowny dar z siebie samego).
I. Maltmann – chrystologia rozumiana w ramach jego teologii nadziei wyprowadzonej z misterium Chrystusa – misterium krzyża a następnie zmartwychwstanie w przyszłości – Jezus zajmuje kluczową pozycję. Krzyż Jezusa zachęca do działania. Twórca nurtu teologii politycznej.
Zagadnienie usprawiedliwienia we wspólnej deklaracji
Św. Federacja +Rada ds. jedności chrześcijan.
„Wspólna Deklaracja w sprawie nauki o usprawiedliwieniu” (1997)Ten dokument ma wysoką rangę bo to nie tylko porozumienie, ale dialog.
Nauka o usprawiedliwieniu to kryterium dla innych tematów (klucz, zwornik). Dotyczy kwestii fundamentalnej.
Ten dokument i kwestia usprawiedliwienia są ważne na linii: protestanci – katolicy.
2 źródła:
1) Luter zanegował udział człowieka w zbawieniu – sola gratia. Dla Lutra usprawiedliwienie ma charakter zewnętrzny.
Katolicy – jest łaska stworzona. Rzeczywistość, która przemienia człowieka.
Luter – wola zniewolona (nic pozytywnego nie może uczynić). 2) Osobiste doświadczenie reformatora.
Dokument składa się z 44 punktów, które są podzielone na 5 części:
I – Biblijne orędzie o usprawiedliwieniu
II – Nauka o usprawiedliwieniu jako problem ekumeniczny
III – Wspólne rozumienie usprawiedliwienia
IV – Rozwinięcie wspólnego rozumieniu o usprawiedliwieniu
V – Znaczenie i zasięg osiągniętego konsensusu
Dodatek z 1999 r. – 4 punkty = komentarz, wyjaśnienie niektórych kwestii.
Wstęp – losy dialogu, tematy przygotowawcze (cz. formalna). Nie ma tu fałszywego irenizmu. Nadszedł czas, by tę kwestię postawić na nowo. Nie odwoływać się ciągle do XVI w. nowe spojrzenie na kwestię, głębsze studium biblijne (badanie!) dają możliwość i obowiązek zrozumienia i porozumienia.
Cz. I – Biblijne orędzie o usprawiedliwieniu
Do tych nowych przeświadczeń doszliśmy poprzez nowy sposób wsłuchiwania się w Słowo Boże – BIBLIA. To ściśle biblijne zakotwiczenie w Objawieniu. J 3, 16 – p. wyjścia – sprawiedliwość, usprawiedliwienie.
Św. Paweł – usprawiedliwienie to moc Boża do ratowania człowieka spod władzy grzechu.
Chrystus został nazwany naszą sprawiedliwością. Wyzwolenie od więzów śmierci. Ponadto przyjęcie do społeczności Boga.
Usprawiedliwieni żyją z wiary, która pochodzi ze słów Chrystusa.
Cz. II – Nauka o usprawiedliwieniu jako problem ekumeniczny
Tu refleksja co do kwestii objawionych, które przez przeciwstawną interpretację doprowadziły w XVI w. do podziałów (odpusty jako symbol, klucz). Wspomniane tu potępienia doktrynalne. Dla przezwyciężenia tego sporu jest usprawiedliwienie (wspólnie rozumiane). Po Vat II – zbliżenie w tym rozumieniu – potępienie z XVI w. nie dtyczy dzisiejszego partnera – z obu stron.
Cz. III – Wspólne rozumienie usprawiedliwienia
Spojrzenie na usprawiedliwienie od strony Boga (płaszczyzna teologiczna) i od strony człowieka (płaszczyzna antropologiczna).
Usprawiedliwienie = dzieło Trójjedynego Boga. 1Kor – Chrystus sam jest nasą sprawiedliwością.
Wspólnie wyznajemy:
1 – tylko z łaski i w wierze, a nie na podstawie naszych zasług zostajemy przyjęci przez Boga Ojca i otrzymujemy Ducha Świętego, który uzdalnia nas do dobrych uczynków.
2 – wszyscy ludzie są powołani do zbawienia. Przyjmujemy w wierze to zbawienie. Sama wiara jest darem, który działa przez Ducha Świętego i sakramenty we wszystkich żyjących.
Podkreśl a się MIŁOSIERDZIE BOŻE.
Usprawiedliwienie istotowo powiązane ze wszystkimi innymi prawdami (ale usprawiedliwienie w centrum).
Cz. IV – Rozwinięcie wspólnego rozumienia o usprawiedliwieniu
Różnie rozłożone akcenty. Nie przekreślają tego podstawowego konsensu i pojednania.
Jest tu 7 szczegółowych tematów:
1. Niemoc i grzech człowieka w obliczu usprawiedliwienia.
Wspólnie: człowiek jest wolny, ale gdy idzie o zbawienie to ŁASKA (wolność jakby zawieszona).
Katolicy: człowiek współdziała (teza trydencka). Etap przygotowawczy do usprawiedliwienia – jakaś łaska wstępna.
Luteranie: nie negują wkładu człowieka w usprawiedliwienie (we współpracę z łaską).
2. Przebaczenie grzechów i uczynienie sprawiedliwym.
Wspólnie: bóg obdarza nowym życiem w Chrystusie, uwalnia z grzechów. Tu 2 aspekty:
- zewnętrzny – Bóg poczytuje człowiekowi za sprawiedliwość (skrajność Lutra)
- wewnętrzny – ten człowiek żyje w Chrystusie (skrajność katolików)
Luteranie: podkreślają, że sprawiedliwy Chrystus jest naszą sprawiedliwością. To znaczy, że życie odnowione tylko w łączności z Chrystusem.
Katolicy: akcent na tym, co się dzieje w człowieku, nie negując źródła.
3. Usprawiedliwienie przez wiarę i łaskę.
Wspólnie: grzesznik usprawiedliwiony przez wiarę w zbawczym działaniu Chrystusa. To: w chrzcie. Ale to wiara czynna w miłości.
Luteranie: Bóg usprawiedliwia człowieka tylko w wierze.
Katolicy: przez chrzest = wiara, nadzieja i miłość. Stale zależymy od łaski Boga. Łaska nigdy nie staje się własnością człowieka!!! Bóg nie jest zobligowany mnie usprawiedliwić.
4. Grzeszność usprawiedliwionego.
Simul iustus et peccator – sprawiedliwy i grzeszny – od tego się zaczęło. 11. 06. 1999 – dodatek. Tu zajęto się treścią formuły Simul iustus et peccator. Do tej kwestii sprowadzały się problemy. Kongregacja Nauki Wiary – czy katolicy mogą się na coś takiego zgodzić?
Wspólnie: usprawiedliwienie dotyczące sakramentu chrztu. Duch Święty jednoczy w chrzcie człowieka z Chrystusem. Czyni go sprawiedliwym i rzeczywiście go odnawia. Usprawiedliwiony pozostaje zależny od łaski Bożej. Pozostaje grzeszna pożądliwość.
ALE!!! Po chrzcie zagrożenie grzechem istnieje.
Luteranie: człowiek po chrzcie jest w pełni sprawiedliwy. Dzięki zakonowi poznaje, że jest grzesznikiem (J1,8). Grzech jako taki pozostaje w usprawiedliwionym (źle, bo grzech w nim nie mieszka, ale jest człowiek tylko zdolny do grzechu). Zniewalająca moc grzechu jest złamana przez Chrystusa. Dlatego człowiek może żyć bez grzechu. Grzech już go nie potępia. Usprawiedliwiony jest też grzesznikiem, ale jest zjednoczony z Chrystusem. Jest to grzech oswojony (poskromiony).
Katolicy: ta formuła jest dla nich nie do przyjęcia. Trydent – usprawiedliwienie to głęboka wewnętrzna przemiana – nowy człowiek. Nie można być nazwanym synem Bożym i nim nie być, my rzeczywiście jesteśmy dziećmi Bożymi.
Wg katolików grzech to rzeczywistość w wymiarze personalnym. Człowiek popełnia grzech, gdy czyni to jako osoba (nie np. z lęku).
Rz 5,1; 1J3,1; 2Kor5,17 – jesteśmy nowym stworzeniem
Przez powrót do Biblii – ta formuła istotowo nie może zaistnieć. Ten stan człowieka jest postrzegany jako stan zagrożenia grzechem.
Luteranie: pożądliwość jest utożsamiona z człowiekiem.
Katolicy: jest to coś, co dociera do nas z zewnątrz.
Korekta luterańska: pożądliwość to brama, przez którą wchodzi grzech.
Dla niektórych luteran skutki grzechu to też grzechy.
Grzech ma charakter osobisty.
Podjęto kwestię sakramentu pokuty i pojednania – w tekście głównym, a nie w dodatku.
Luteranie w swojej praktyce nie mają możliwości wyjścia z tego stanu.
5. Prawo i Ewangelia.
Wspólnie: przykazania Boże zachowują ważność po chrzcie.
Luteranie: prawo oskarża. Podlega mu każdy człowiek przez całe życie.
Katolicy: nowość sytuacji gdy prawo zostało wypełnione. O tym, że człowiek jest grzeszny decyduje prawo.
6. Pewność zbawienia.
Nie ma zasadniczych różnic.
Wspólnie: możemy być pewni łaski zbawienia.
...
BB3