Trudne zachowania u dzieci. Prezentacja programu Carol Sutton „Jak radzić sobie z trudnymi zachowaniami u dzieci?”
Plan wykładu
1.Trudne/zaburzone zachowanie i jego cechy
Pytania:
• Co to jest trudne zachowanie?
• Proszę podać kilka przykładów trudnych zachowań u dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym.
• Jakie cechy posiada trudne zachowanie?
• Z najnowszych badań wynika, że ok. 10-25% dzieci w wieku 3-9 lat wykazuje deficyty umiejętności psychologicznych i społecznych, stwarza problemy wychowawcze.
• Problemy emocjonalne, społeczne i trudne zachowania młodszych dzieci są kluczowym powodem późniejszych kłopotów z nauką , sięgania po substancje psychoaktywne, itp.
• Przyjęty przez dziecko wzorzec zachowania utrwala się do 8 roku życia.
• Wiek 4-8 lat jest okresem największej plastyczności i podatności na zmiany. Interwencje podejmowane w tym okresie dają wysoką gwarancję sukcesu.
• Za „trudne zachowania” dzieci uznaje się:
ü krzyk, płacz, rzucanie się na podłogę;
ü gryzienie, bicie rodzeństwa, rówieśników;
ü zabieranie, niszczenie zabawek;
ü bicie, kopanie dorosłych, opiekunów;
ü odmowę wykonania polecenia;
ü wędrowanie bez celu po sali;
ü izolowanie się, samotne zabawy pod stołem lub w kącie;
ü stereotypowe zachowania.
• Trudne zachowania zwykle niosą przekaz – „potrzebuję uwagi, zraniono moje uczucia”.
• Dzieci mają silną potrzebę kontaktu.
• Przy braku umiejętności, zwłaszcza komunikacyjnych często posługują się trudnymi zachowaniami w interakcjach z dorosłymi i rówieśnikami.
• Jeżeli dziecko odnosi korzyści i osiąga swoje cele zachowując się nieprawidłowo – zachowanie trudne utrwala się.
• Zachowanie trudne możemy wyeliminować tylko wtedy, gdy jasno przekażemy nasze oczekiwania i nauczymy dziecko zachowań i reakcji prawidłowych (pozytywnych).
• Trudne zachowania - to bardzo szeroka kategoria pojęciowa.
Zachowania możemy bowiem oceniać z perspektywy: norm społecznych; reakcji - zwłaszcza emocjonalnych (złość, oburzenie, irytacja, żal itp.), jakie wywołują u innych; korzyści lub strat, jakie niosą dla osoby zachowującej się w określony sposób.
• Zaburzone zachowanie – wg Wakefield – określa się jako stan psychiczny, który:
- powoduje znaczące cierpienie lub upośledzenie osoby;
- jest czymś więcej niż ogólnie przyjętą formą reakcji na konkretne wydarzenie;
- stanowi przejaw dysfunkcji psychicznych.
• ZACHOWANIE NIENORMALNE LUB ZABURZONE- określa się jako zachowanie uporczywe a jednocześnie zagrażające dobru jednostki lub dobru społeczności ludzkiej w której owa jednostka żyje (DSM – IV- podręcznik Diagnostyki i Statystycznych zaburzeń psychicznych).
Cechy zaburzonego zachowania to:
• nieadekwatność,
• sztywność reakcji,
• szkodliwość dla podmiotu i otoczenia
• towarzyszące jemu negatywne emocje.
Nieadekwatność zachowania dziecka polega na tym, że przejawiane przez dziecko zachowania nie są racjonalnymi reakcjami na daną sytuację. Jednakże o zaburzonym zachowaniu dziecka można mówić dopiero wtedy, gdy nieadekwatne zachowanie staje się regułą, wtedy, gdy dziecko w różnych sytuacjach prezentuje stały stereotyp zachowania.
Ø Zachowania zaburzone charakteryzują się sztywnością reakcji, co oznacza, że mają one stały przebieg, niezależnie od rodzaju sytuacji. Dzieci reagują według charakterystycznych dla siebie wzorców, np. jedno dziecko zawsze bywa agresywne, inne zawsze wycofuje się z kontaktu.
Ø Zaburzone zachowania są niekorzystne dla podmiotu i otoczenia, co oznacza, że zachowania takie często wywołują negatywną reakcję otoczenia, a dziecko w związku z tym przeżywa frustrację związaną z własną nieskutecznością, poczuciem winy itp. O szkodliwości zaburzeń zachowania w odniesieniu do otoczenia jednostki można mówić szczególnie dużo w przypadku dzieci agresywnych.
Ø Zachowaniom zaburzonym towarzyszą różne negatywne emocje, tj. złość, lęk, zazdrość, niechęć. Przeżycie sytuacji urazowej łączy się z doświadczeniem negatywnych emocji. W przyszłości pojawienie się w rzeczywistości dziecka bodźców podobnych do tych, które były związane z urazem, powoduje ponowne doświadczanie danych emocji.
2. Charakterystyka programu
• Program (metoda pracy) opracowana została w Wielkiej Brytanii w latach 80. przez psychologa Carol Sutton.
• Jest to 8 tygodniowy program szkoleniowy dla rodziców i wychowawców dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym nt. „Jak radzić sobie z trudnymi zachowaniami u dzieci”.
• Program ten wymaga pracy od dziecka, ale także od jego rodziców (wychowawców). Rodzina w ramach tego programu pracuje nad jednym wybranym zachowaniem dziecka (konkretnie określonym), aby go zmienić.
• Praca polega na wypełnianiu przez okres 8 tygodni kart wybranego zachowania i realizowaniu rad wg 8 książeczek. Dotyczą one:
- obserwacji trudnego zachowania,
- obserwacji tego co poprzedza trudne zachowanie i co po nim następuje,
- tego co robić, gdy pojawia się trudne zachowanie,
- nagród i kar,
- kłopotów ze snem,
- czynników wywołujących trudne zachowanie,
- szerszego zastosowania metody,
- tego, jak utrwalać pozytywne zmiany w zachowaniu dziecka.
3. Adresat oddziaływań
Ø Rodzice i wychowawcy dzieci
w wieku przedszkolnym
i młodszym wieku szkolnym
4. Cele oddziaływań
q Zapoznanie rodziców z metodą zachęcania dzieci do lepszego zachowania.
q Rozwijanie umiejętności właściwego reagowania na typowe trudne zachowania występujące u młodszych dzieci i w efekcie spowodowanie zmiany tych zachowań
(np. nieposłuszeństwo, niechęć do jedzenia, trudności z zasypianiem, złość, agresja).
• Zajęcia stanowią cykl 8-tygodniowych spotkań z rodzicami. Omawia się na nich metody jak i doświadczenia rodziców, którzy uczą się je wdrażać w domu.
• Materiały stanowiące wyposażenie programu to komplet 8 książek dla rodziców oraz karty obserwacji wybranego zachowania dziecka.
• Program posiada obecnie dwie wersje:
• do pracy z rodzicami dzieci zdrowych, lecz sprawiających trudności wychowawcze
• do pracy z rodzicami dzieci autystycznych, z zaburzeniami rozwoju
• Realizatorami mogą być przeszkoleni w Fundacji "Synapsis" profesjonaliści w zakresie którejś wersji programu.
5. Podstawy teoretyczne
Psychologia behawioralna
Ø Jakie założenia co do natury człowieka przyjmuje?
Ø Dzięki czemu rozwija się człowiek?
Ø Kim jest wychowawca, jaka jest jego rola?
Ø Jakie mogą być skutki stosowania założeń behawioryzmu w wychowaniu?
• Człowiek jest zewnątrzsterowany!
• Nagradzanie zachowań aprobowanych prowadzi do ich utrwalenia i w konsekwencji do częstszego przejawiania!
• Ignorowanie lub karanie zachowań nieaprobowanych doprowadza do rezygnacji z nich przez dziecko!
6. Przebieg oddziaływań – definiowanie i obserwacja zachowania
• Jest to określenia zachowania pozytywnego, które jest alternatywą tego, które pragną zmienić rodzice!!!
• Co dobrego dla dziecka i rodziców może przynieść zdefiniowanie pożądanego i niepożądanego zachowania?
• Co dobrego dla dziecka i rodziców może wyniknąć z obserwacji i rejestrowania wszystkich wybranych do zmiany zachowań negatywnych i odpowiadających im zachowań pozytywnych?
• Następnie przez kolejny tydzień (każdego dnia) rodzice mają prowadzić obserwację jednego wybranego negatywnego zachowania swojego dziecka.
• Mają rejestrować fakt jego wystąpienia i dokonywać jego opisu.
• Odnotowywać mają, te sytuacje, warunki, które poprzedziły negatywne zachowanie, następnie mają opisać samo zachowanie , a potem to, co zdarzyło się po nim.
• W pierwszej fazie pracy z rodzicami koncentruje się ich uwagę przede wszystkim na tym, co następuje bezpośrednio po negatywnym zachowaniu.
• Pozwala to dostrzec rodzicom, że zachowanie negatywne pozwala dziecku osiągnąć cele, na których mu zależy – np. krzykiem, płaczem i rzucaniem się na podłogę można wymusić kupno tego, na co miało się ochotę, a czego rodzic odmawiał; agresywnym atakiem udaje się zabrać zabawkę bratu i przez chwilę się nią pobawić.
• Zwrócenie uwagi na te pozytywne dla dziecka skutki jego nie aprobowanego przez rodziców zachowania pozwala im spostrzec, że wzmacniają niektóre negatywne zachowania swojego dziecka. To spostrzeżenie ułatwia rodzicom wprowadzenie zmian w postępowaniu z dziećmi.
Konsekwencje
• Zachowanie + wzmocnienie = więcej zachowań
pożądane (nagroda) pożądanych
• Zachowanie + brak wzmocnienia = mniej zachowań
pożądane (wygaszanie) pożądanych
niepożądane (nagroda) niepożądanych
niepożądane (wygaszanie) niepożądanych
Wzmacnianie pozytywnych zachowań
Aby dziecko mogło uczyć się być „dobre” musi wiedzieć:
• Co ma robić?
• Jak to robić?
• Kiedy ma to robić?
Dzieci uczą się najszybciej, kiedy dostają jasne i proste polecenia i są chwalone za to, że je wypełniają!!!
np. „Beatko, zrobiłaś to, o co cię prosiłam. Jestem z ciebie bardzo zadowolona”.
Wzbogacanie wiedzy o nagrodach i karach Nagrody
• ...
Dziodzio.wwrd