WYKŁAD 5
DOMNIEMANIA INTERPRETACYJNE
- zwalniają z dowodów (np. nie trzeba zgodności ustawy z konstytucją)
- zmieniają ciężar argumentacji
Domniemania:
- zgodności z konstytucja – TK: wykładnia musi być w zgodzie z konstytucją. Gdy tak nie jest interweniuje TK
- zgodność aktu wyższego z aktem niższym (domniemanie generalne)
- racjonalności prawodawcy
- nie jest ono znane na świecie (tylko Polska), wątpliwe podstawy, występuje w orzecznictwie, zwłaszcza TK
- prawodawca nie stanowi przepisów sprzecznych, z lukami, etc
- np. art. 62 konstytucji – polityczne prawo wyborcze – nie działa zasada a contrario – idiota może zostać wybranym
- prowadzi do nadużyć
- niezgodne z logiką tworzenia prawa w państwie demokratycznym
- jest zbędne
Reguły in dubio (w razie wątpliwości):
- pro reo – na rzecz oskarżonego
- pro tribtate – na rzecz podatnika (zakaz in dubio pro fisco) à Robert Samers (USA)
- pro libertete – na rzecz obywatela przeciwko rządowi
Podział wykładni ze względu na wynik wykładni
Wykłdnia rozszerzajaca
(interpretation extensive)
à szerszy zakres niż wykładnia językowa
à ustawodawca powiedział mniej niż chciał
- wyjątki interpretacyjne (dużo przepisów)
- prawa i wolności (osobiste i polityczne)
- zakaz do obowiązków (ograniczeń praw i wolności)
- TK: wspaniałomyślna wykładnia nie musi dotyczyć praw społecznych i ekonomicznych
- niewładcze przepisy administracji
- zakaz do przepisów władczej działalności administracyjnej
- zakaz do wyjątków
- zakaz domniemania kompetencji
- zakaz do ulg podatkowych
- zakaz do przepisów szczególnych (lex specialis)
- zakaz może wynikać z samej redakcji tekstu – „tylko, wyłącznie, etc”)
- dopuszczana gdy w tekście pojawia się: „itd., itp., etc”)
- zakaz do przepisów wymienionych enumeratywnie
- zakaz do prawa karnego i podatkowego jeśli działa na niekorzyść oskarżonego/podatnika
- zakaz w sytuacji opisanej w odstępstwach od wykładni językowej (absurd, sprzeczność z konstytucją, rażąca niesprawiedliwość)
Wykładnia literalna
(interpretatio declarativa)
à zgodna z wykładnią językową
à to co powiedział ustawodawca pokrywa się z tym co chciał powiedzieć
- wszystkie przepisy praw (Pr. karne, podatkowe, Pr. o charakterze nakładającym obowiązki, represyjnym)
- immunitet
- przepisy kompetencyjne
- ograniczanie praw
Wykładnia zawężająca
(interpretatio restrictiva)
à węższy zakres niż wykładnia literalna
à ustawodawca powiedział więcej niż chciał
- wyjątki interpretacyjne (mało przepisów)
- zakaz dy prowadzi do reguł odstępstwa
WYKŁAD 6
MATERIAŁY INTERPRETACYJNE
- wszystkie dokumenty i informacje, które służą do uzasadniania decyzji interpretacyjnej
2 rozwiązania
- wszystko co relewantne może służyć jako materiał interpretacyjny
- nie wszystko co relewantne (np. we Francji nie wolno przytaczać poglądów doktrynalnych i orzeczeń sądowych, we Włoszech nie wolno odwoływać się do poglądów doktryny, )
- Iura novit curia (sąd zna prawo)
- rzadko, ale można powoływać biegłych (szczególne przypadki)
Polskie sądy:
- akty normatywne – podstawa (+ zasady techniki prawodawczej – rozporządzenie Prezesa RM z 2002)
- orzecznictwo sądowe – bardzo często cytowane (np. w Niemczech w ok. 95%) – mocny argument, zawłaszcza przy jednolitej linii orzecznictwa (TK, SN, NSA, sady apelacyjne à zbiory orzecznictwa sądowego)
- materiały przygotowawcze – SN (2001): - póki co w Polsce obowiązują ustawy, a nie ich projekty. Dlatego z materiałów przygotowawczych należy korzystać ostrożnie. Mają małe znaczenie
- doktryna prawnicza – jej wpływ rośnie gdy pojawia się communis opinio doctorum (wsplna opinia doktórów)
- materiały komparatystyczne – orzecznictwo i doktryna zagraniczna
- wyniki ekspertyz – tylko w specjalistycznych dziedzinach prawa, rzadko stosowane – np. lingwiści, wiedza z innych dziedzin niż prawo
WYKŁDNIA SENSU LARGO
- na znaczenie drugorzędne (pierwszorzędna jest wykładnia sensu stricto)
- wnioskowanie z analogii (argumentum a simile)
- wnioskowanie z przeciwieństwa (argumentum a contrario)
- argumentum a fortiori
- wnioskowanie z celu na środki (dyrektywa instrumentalnego zakazu i nakazu
1. Wnioskowanie z analogii.
- te sam zasady co w przypadku wykładni rozszerzającej (zawsze stosuje się do praw i wolności ,w pr. karnym i podatkowym wolno tylko na korzyść oskarżonego i podatnika; zakaz domniemania kompetencji; zakaz do wyjątków i lex speciolais)
- analogia jest dopuszczalna we wszystkich systemach prawnych, gdzie regulacja nie jest zamknięta (np. prawo cywilne)
- tam gdzie regulacja jest zamknięta – nie wolno – stosuje się argumentum a contrario
- analogia może być stosowana tylko przy lukach technicznych – co do zasady nie wolno przy lukach aksjologicznych i swoistych (wyjątek –regulacja prawna jest nieadekwatna/idiotyczna/, wiec należy przyjąć, ze jej nie ma i szukać rozwiązania na zasadzie analogii)
Dwa rodzaje analogii:
- analogia legis – na podstawie ściśle określonych przepisów – analogia z ustawy
1 etap – sprawdzany czy jest to uregulowany przypadek
2 etap – staramy się znaleźć przepis regulujący sytuację najbardziej podobna
3 etap – stosujemy te same lub podobne konsekwencje
Szukamy analogii w najbliższym sąsiedztwie (ustawa, gałąź prawa) – podobieństwo materialne lub podobieństwo celów – „gdzie ta sama pracja, tam należy stosować tą samą dyspozycję”.
- np. KPK – skazany nie może opuścić więzienia w celu wysłania pisma – zarząd więzienia je wysyła (traktowane jak terminowe dostarczenie pisma) à analogicznie do sytuacji w postępowaniu cywilnym
- np. KPK – ponown postępowanie jeśli przepis prawa karnego zostanie uchylony à tak samo w przypadku uchylonej decyzji administracyjnej
- np. użytkowanie wieczyste – podobieństwo właściwości do przepisów o własności
- analogia iuris – z ogólnych zasad prawa
- dopuszczalna tylko w wyjątkowych sytuacjach (np. względy sprawiedliwości społecznej)
- np. po WW2
2. Wnioskowanie a contrario
- wnioskowanie przeciwstawne do analogii – zasada przeciwieństwa
- stosowane w prawie podatkowym, karnym – gdy analogia jest niekorzystna dla podatnika/oskarżonego
- gdy redakcja przepisu wyraźnie wskazuje, ze odnośni się on wyłącznie (tylko, wyłącznie, jedynie)
- np. art. 388 KC à Jeśli najmujesz lokal na czas nieokreślony, to właściciel może wypowiedzieć Ci umowę, ale a contrario – jeśli masz umowę na czas oznaczony to umowy nie wolno wypowiedzieć
- nie wolno wnioskować a contrario gdy prowadzi to do naruszenia zasad konstytucji; np.: ustawa o związkach zawodowych nie przewiduje tworzenia terenowych jednostek związków zawodowych (tylko centralne), ale wprowadzenie zakazu byłoby naruszeniem zasady wolności zrzeszania się; KP: przepis przewiduje przerwę w pracy tylko w transporcie i komunikacji samochodowej --. SN i TK –zakaz przerwy w pracy dla tramwajarzy byłby niekonstytucyjny (sprzeczny z racjonalnością)
3. Wnioskowanie a fortiori
- występują jego 2 odmiany:
- argumentum a maiori ad minus (z argumentu mocniejszego na słabszy)
- komu dozwolone jest czynić więcej, tym bardziej jest dozwolone czynić mniej
- np. jeśli sąd może pozbawić władzy rodzicielskiej, to tym bardziej może ja ograniczyć
- argumentum a minori ad maius (z argumentu słabszego na mocniejszy)
- komu zakazane jest czynić mniej, temu tym bardziej zakazane jest czynić więcej
- np. jeśli zakazane jest deptanie trawy, to tym bardzije zakazane jest niszczenie drzew i krzewów
- topos stosowany rzadziej
Wyjątki:
- orzeczenie sądu belgijskiego na tle ustawy z 1919 – można kupić 2 litry alkoholu, ale nie mniej (pić raz a dobrze, a nie co dzień po trochu)
- NSA (1998) – ustawa o ochronie środowiska – użytkownik obiektu budowlanego jest zobowiązany przedstawić całościową ocenę wpływu obiektu na środowisko – nie wolno żądać mnie, bo pozwalałoby to n dostarczanie wyrywkowych raportów (w konsekwencji łamanie ustawy)
4. Wnioskowanie z celu na środki (reguły instrumentalnego zakazu /nakazu)
- instrumentalny zakaz:
- jeśli obowiązuje norma N1 nakazująca zrealizowanie stanu rzeczy S to należy uznać, że obowiązuje norma N2, która nakazuje to, co jest konieczne do realizacji stanu rzeczy S
- np. jeśli lekarz ma obowiązek ratowania życia chorego, to ma obowiązek przeprowadzenie operacji jeśli jest to konieczne
- Jeśli obowiązuje norma N2 zakazująca realizacji stanu rzeczy S to należy uznać, ze obowiązuje norma N2, która zakazuje to, co konieczne do realizacji stanu rzeczy S.
- np. jeśli dróżnik ma strzec bezpieczeństwa przejazdu kolejowego, to w tym czasie nie wolno mu robić nic innego (np. spać)
karolinka2523