Kamienny świat obozów w opowiadaniach Tadeusza Borowskiego.pdf

Scenariusz lekcji dla klasy 3. do podrĘcznika „JĘzyk polski. Literatura i nauka o jĘzyku”.

Rozdział VIII. W krĘgu współczesnoŚci. Ku nastĘpnemu stuleciu

Temat

Kamienny Świat obozów w opowiadaniach Tadeusza Borowskiego

Cele lekcji:

Po lekcji uczeŃ powinien:

znaĆ problematykĘ opowiadaŃ obozowych,

rozumieĆ wpływ wojny na psychikĘ i literaturĘ pokolenia Kolumbów,

analizowaĆ warstwĘ strukturalnĄ utworu,

znaĆ nowĄ odmianĘ literatury – literaturĘ faktu,

znaĆ gatunki charakterystyczne dla literatury faktu: reportaŻ, pamiĘtnik, list,

wskazywaĆ cechy stylu charakterystycznego dla literatury faktu.

Metody i formy pracy:

praca w grupach,

dyskusja kierowana,

indywidualna praca z dziełem literackim,

samodzielne konstruowanie notatek,

formułowanie wniosków.

Środki dydaktyczne:

Opowiadania T. Borowskiego: PoŻegnanie z MariĄ, U nas w Auschwitzu, ProszĘ

paŃstwa do gazu, Ludzie, którzy szli, DzieŃ na Harmenzach ,

Słownik jĘzyka polskiego, Słownik terminów literackich,

T. Drewnowski, Ucieczka z kamiennego Świata. O Tadeuszu Borowskim , wyd. II,

Warszawa 1977,

Jan BłoŃski, Borowski i Herling. Paralela , [w:] Lektury polonistyczne. Literatura

współczesna, t. 1, pod red. R. Nycza, J. JarzĘbskiego, Uniwersitas, Kraków 1997.

PojĘcia kluczowe:

behawioryzm,

faktomontaŻ,

literatura faktu,

pokolenie Kolumbów,

amnezja,

deprawacja,

dehumanizacja, demitologizacja,

człowiek zlagrowany ,

aksjologia.

Czas: 2 godziny lekcyjne

Przebieg lekcji:

Przedstawiamy sylwetkĘ T. Borowskiego i podajemy okolicznoŚci powstania opowiadaŃ

PrzynaleŻnoŚĆ do pokolenia Kolumbów (nazwa od powieŚci R. Bratnego Kolumbowie rocznik 1920 ), dla którego

najwaŻniejszym i najtragiczniejszym doŚwiadczeniem była wojna i okupacja. Zaistniała sytuacja, codzienna walka o przetrwanie

zrodziły podejrzenie, Że literatura w dotychczasowej formie nie jest w stanie przemówiĆ w imieniu ofiar wojny. Nie tylko

tych, którzy zginĘli na zawsze dwudziestoletni , ale teŻ wszystkich zaraŻonych wojnĄ, obarczonych kompleksem winy, tak jak

autor PoŻegnania z MariĄ (1948) i Kamiennego Świata (1948). T. Borowski - student tajnej polonistyki, poeta wydajĄcy

swoje utwory w prasie podziemnej (debiut Gdziekolwiek ziemia…) , magazynier w firmie budowlanej na Pradze. Aresztowany w

lutym 1943 r. przez Gestapo. Wpadł w kocioł, poszukujĄc swojej narzeczonej Marii. Trafił do OŚwiĘcimia. Tam przez parĘ

miesiĘcy pracował na Budach i na Harmenzach. Wkrótce zapadł na ciĘŻkĄ chorobĘ i został umieszczony w szpitalu. Pozostał

tam w charakterze flegera. Nieopodal w obozie znajdowała siĘ narzeczona poety, dla której przemycał potrzebne lekarstwa.

Borowski pisze do niej listy, które póŹniej złoŻĄ siĘ na opowiadania U nas, w Auschwitzu …Wkrótce porzuca szpital i dołĄcza do

obozowych dekarzy, by móc kontaktowaĆ siĘ z MariĄ. W sierpniu 1944 na prawie rok wraz z transportem dostaje siĘ do

mniejszych obozów w głĘbi Rzeszy (do Dautmerger, do Dachu).Wyzwolony przez ArmiĘ AmerykaŃskĄ 1 maja 1945 rozpoczyna

poszukiwanie narzeczonej, nie wiedzĄc czy przeŻyła obóz. Odnajduje jĄ ciĘŻko chorĄ w Szwecji. Po powrocie do Polski Żeni siĘ

z MariĄ.

Proza Borowskiego jest pełna goryczy i obarczona kompleksem winy. Opublikowane w TwórczoŚci ( wydane w

Monachium w dokumencie ByliŚmy w OŚwiĘcimiu w 1946 r.) opowiadania wywołały skandal. W 1948 r. w kraju ukazały siĘ

utwory zatytułowane PoŻegnanie z MariĄ . Czytelnicy nie zrozumieli ich przesłania, oczekiwali literatury martyrologicznej.

Prawda, którĄ pokazał Borowski, była bardzo bolesna i rozrachunkowa takŻe wobec ofiar ludobójstwa. Powojenni czytelnicy

potraktowali utwory Borowskiego jak dokument, narratora utoŻsamili całkowicie z autorem, posĄdzajĄc go przy tym o nihilizm

etyczny. Nie pojĘli tego, Że pisarz oskarŻył obóz koncentracyjny podwójnie, bo nie tylko za to, co zrobił z ludŹmi, ale teŻ za to,

kogo z ludzi zrobił. Pisarz wchodzi bardzo głĘboko w problematykĘ zbrodni, stawiajĄc diagnozĘ upadku humanitarnych postaw.

ByĆ moŻe to rozczarowanie do człowieka, jego moralnoŚci, nieporozumienia z powojennymi czytelnikami oraz zawód ideowy

Borowskiego (jak wielu innych twórców zawierzył ideologii komunistycznej) przyczyniły siĘ do jego Śmierci samobójczej w 1951

2. Wprowadzamy pojĘcie literatury faktu i behawioryzmu

Literatura faktu – gatunek prozy, który ukształtował siĘ po II wojnie Światowej, z pogranicza literatury piĘknej i

reportaŻu (pamiĘtnik, list, dziennik), wypowiadali siĘ w nim pisarze pokolenia Kolumbów , dokonywali rozrachunku z okresem

wojny i okupacji; powstał w wyniku poszukiwaŃ formy najbardziej pojemnej, która sprostałaby opisywaniu trudnych

doŚwiadczeŃ. Zainteresowanie pisarzy gatunkami bliskimi reportaŻowi wynika z jednej strony z potrzeby obiektywnego

przedstawienia zdarzeŃ, z drugiej wiĄŻe siĘ z rozwojem techniki reportaŻowej, nowoczesnej sztuki reporterskiej, w której

zacierajĄ siĘ granice pomiĘdzy prostym odwzorowaniem faktów a artystycznĄ obróbkĄ materiału. W literaturze faktu miejsce

tradycyjnej fabuły zajmuje faktomontaŻ, narrator relacjonuje bezpoŚrednio to, co akurat widzi.

Do rozwoju tej formy literackiej przyczynił siĘ rozwój mediów. Ten gatunek prozy dĄŻy do pokazania człowieka w jego

prawdziwym Świecie, choĆ dopuszcza elementy kreacji artystycznej, fikcji literackiej. W Polsce kierunek ten reprezentujĄ: H.

Krall, R. KapuŚciŃski, T. Borowski, Z. Nałkowska, Melchior WaŃkowicz. Literatura faktu karmi siĘ przede wszystkim politykĄ i

historiĄ, pokazuje człowieka na tle przeobraŻeŃ społecznych, ale teŻ syntetyzuje, dokonuje uogólnienia, formułuje prawdĘ o

człowieku, jego miejscu w rzeczywistoŚci.

Behawioryzm – kierunek w psychologii oraz w literaturze ukształtowany w Stanach Zjednoczonych przed I wojnĄ ŚwiatowĄ.

Odrzuca całĄ sferĘ kulturowo – filozoficznych uwarunkowaŃ i motywów działania człowieka i stara siĘ obserwowaĆ jedynie

jego bezpoŚrednie, motoryczne reakcje na Świat. Opisuje człowieka poprzez Śledzenie jego reakcji zewnĘtrznych,

antypsychologizm (E. Hemingway).

Amnezja – całkowita utrata pamiĘci na skutek urazu fizycznego lub psychicznego.

Przechodzimy do rozdania grupom arkuszy zadaniowych

Prezentacje poszczególnych grup. Ocena pracy. Podsumowanie

Praca domowa

Zadanie 4, s. 163 (podrĘcznik do pracy w domu).

Porównaj opowiadania Tadeusza Borowskiego i Inny Świat Gustawa Herlinga –GrudziŃskiego. Odszukaj i wypisz w tabeli

analogiczne cytaty. Przyjrzyj siĘ metodzie pisarskiej. Czym róŻni siĘ system lagrowy i łagrowy? WskaŻ róŻnice natury

ŚwiatopoglĄdowej. Napisz esej na temat: Świat odwróconego dekalogu w twórczoŚci Tadeusza Borowskiego i Gustawa

Herlinga –GrudziŃskiego .

ARKUSZ ZADANIOWY DLA GRUPY I

Instrukcja

Zaproponowane pytania dotyczĄ struktury tekstu i powinny pomóc wam w analizie i interpretacji utworu. MajĄ one

charakter otwarty, a grupa powinna byĆ gotowa do prowadzenia dyskusji i przyjmowania pytaŃ ze strony pozostałych zespołów.

WaŻnym kryterium oceny pracy bĘdzie nie tylko zawartoŚĆ merytoryczna, poprawna kompozycja, ale teŻ sposób

zaprezentowania tematu i jĘzyk wypowiedzi. PamiĘtajcie o przedyskutowaniu zagadnieŃ w grupach i sformułowaniu wniosków

koŃcowych.

1. Zbadajcie czas i miejsce akcji opowiadania PoŻegnanie z MariĄ .

2. OkreŚlcie toŻsamoŚĆ narratora. Czy jest to postaĆ dynamiczna?

3.Przyjrzyjcie siĘ kompozycji opowiadania (poczĄtek, koniec utworu, rozwój akcji).

4. Zbadajcie jĘzyk opowiadania. Co jest jego dominantĄ? Jak sytuacja wojenno-okupcyjna wpływa na Życie mieszkaŃców

Warszawy?

5. Dokonajcie interpretacji tytułu opowiadania.

ODPOWIEDZI do arkusza zadaniowego dla grupy I

Ad.1 Miejsce akcji to Warszawa okupowana przez Niemców w czasie II wojny Światowej, spółka handlowa prowadzona

przez inŻyniera wĄtpliwej jakoŚci, który opłaca studia narratora, dobrze prosperujĄca firma zajmuje siĘ sprzedaŻĄ materiałów

budowlanych niŻszej wartoŚci po zawyŻonych cenach. UderzajĄce jest to, Że Życie w mieŚcie toczy siĘ normalnym rytmem.

Mamy wraŻenie, Że jest to Świat wolny od wojny. Życie mieszkaŃców zdominował handel.

Ad. 2 Bohaterem Tadeusz, zarazem narrator opowiadania. WyposaŻony w cechy samego autora, nosi jego imiĘ, tak jak on

jest studentem polonistyki, poetĄ, ale teŻ magazynierem w spółce, uczniem tajnych kompletów, stróŻem w firmie budowlanej.

Bohater prowadzi nielegalnĄ działalnoŚĆ, kradnie towar z magazynu i sprzedaje go w okolicznych sklepach. Nocami pĘdzi

bimber, za ciĘŻkie pieniĄdze organizuje ucieczkĘ Żydów z getta, handluje ich meblami, chĘtnie bierze teŻ złoto, kosztownoŚci.

PostaĆ wyposaŻona w wiele cech samego autora, ale nie wolno go do koŃca z nim utoŻsamiaĆ, bo jest to element

autokracji, dramatyczna próba zrozumienia samego siebie lub teŻ forma samooskarŻenia. Tadeusz to postaĆ dynamiczna. Na

poczĄtku opowiadania mówi o miłoŚci, o tym, Że jest ona miara wartoŚci poezji, człowieka. Ten sam Tadeusz póŹniej patrzy na

doktorowĄ jak na towar: Stara zajadał powoli, ale z apetytem […] Wpatrywałem siĘ w ich połysk, oceniajĄc instynktownie wagĘ i

wartoŚĆ całej szczĘki . Ten cytat Świadczy o nieodwracalnych zmianach, jakie zaszły w psychice bohatera pod wpływem wojny,

ale teŻ przystosowaniu siĘ Tadeusza do wĄtpliwej etycznie sytuacji. Potwierdza to równieŻ zakoŃczenie utworu. BeznamiĘtna,

rzeczowa relacja z opisu aresztowania narzeczonej, gdzie nie ma ani cienia współczucia: Twarz Marii, otoczona szerokim

rondem czarnego kapelusza, była biała jak wapno. Trupioblade, kredowe dłonie podniosła spazmatycznie ku piersiom jak w

geŚcie poŻegnania.

Ad. 3 Opowiadanie rozpoczyna siĘ rozmowĄ miĘdzy MariĄ a Tadeuszem o miłoŚci, literaturze, filozofii, poezji. Te dialogi tworzĄ

nastrój poetycki. Jeden z bohaterów (Apoloniusz) przytacza słowa Św. Augustyna: (…) wojna minie a poezja zostanie . Dyskusja

dotyczy wartoŚci usankcjonowanych przez kulturĘ europejskĄ. Ale juŻ tutaj wdziera siĘ fałszywa nuta – pijacki oddech

Tadeusza, pijacki szum, szkło kielicha, pijana panna młoda. Dalej pojawia siĘ pijany korowód taneczny. Tłem dyskusji jest

wesele. To motyw zaczerpniĘty z dramatu WyspiaŃskiego, tutaj został on sprofanowany i kontrastuje z tematem rozmów. W

dalszej czĘŚci utworu rozmawia siĘ juŻ wyłĄcznie o handlu, towarze. Jeszcze na krótko pojawia siĘ motyw półki z ksiĄŻkami

pokrytej pajĘczynĄ. Patrzy na niĄ doktorowa. ZakoŃczenie opowiadania obrazuje zmianĘ, jaka zaszła w bohaterze.

Aresztowanie Marii opisuje on za pomocĄ słownictwa budowlanego. Nie ma juŻ powrotu do Świata sprzed wojny. Jest to

katastrofa etyczna. PoŻegnanie ze Światem wartoŚci.

Ad. 4. W opowiadaniu dominuje słownictwo budowlane, zwiĄzane z handlem, towarem. Przykłady: wapno, kreda, smoła,

cement, dziurawka, forsa, handel, towar , interes. Bohaterowie uŻywajĄ go nawet wtedy, gdy rozmowy dotyczĄ człowieka: Nad

szklankĄ bimbru z buraków […] handlowali ludŹmi ze szkoły. NocĄ policjanci wysadzali przez okno szkoły towar , który albo

natychmiast znikał w zakamarkach ulicy, albo, kaleczĄc siĘ nieludzko, przełaził przez druty kolczaste na plac naszej firmy

budowlanej(…).

O tym, Że brak tu miejsca na heroizm Świadczy równieŻ bezduszna wypowiedŹ kierownika: DuŻo ich tam pani doktorowa obroni

(…) ZabijĄ, spalĄ, zniszczĄ, stratujĄ, i tyle. Nie lepiej ŻyĆ? Ja tam nie wierzĘ, Że przyjdzie taki czas, kiedy człowiekowi pozwolĄ

spokojnie handlowaĆ.

UwagĘ zwraca brak słownictwa nazywajĄcego ludzkie uczucia, co jest odwzorowaniem zastosowanej przez autora techniki

behawiorystycznej: Zgarbiona pod szarĄ ŚcianĄ szopy stara przebierała z zimna nogami w wytartych, przydeptanych

pantofelkach, pociĄgała nosem i zwyczajem krótkowidzów, mrugajĄc zaczerwienionymi powiekami, patrzyła na kierownika

załzawionymi oczami. Typowe dla literatury faktu charakteryzowanie człowieka poprzez opisywanie jego reakcji zewnĘtrznych,

brak Życia wewnĘtrznego postaci.

Ad. 5 Maria to nie tylko imiĘ narzeczonej bohatera. Jest ono obciĄŻone znaczeniowo. To symbol wartoŚci chrzeŚcijaŃskich,

miłosierdzia, miłoŚci, poŚwiĘcenia. Mamy tu zatem degradacjĘ Świata wartoŚci i osobowoŚci ludzkiej. ZapowiedŹ koŃca Świata

przedwojennego. UtratĘ moralnego krĘgosłupa, ale teŻ pokazanie, Że ta degradacja dotyczy kaŻdego, kto przeŻył wojnĘ.

ARKUSZ ZADANIOWY DLA GRUPY II

Instrukcja

Zaproponowane pytania dotyczĄ struktury tekstu i powinny pomóc wam w analizie i interpretacji utworu. MajĄ one

charakter otwarty, a grupa powinna byĆ gotowa do prowadzenia dyskusji i przyjmowania pytaŃ ze strony pozostałych zespołów.

WaŻnym kryterium oceny za pracĘ bĘdzie nie tylko zawartoŚĆ merytoryczna, poprawna kompozycja, ale równieŻ sposób

zaprezentowania tematu i jĘzyk wypowiedzi. PamiĘtajcie o przedyskutowaniu zagadnieŃ w grupach i sformułowaniu wniosków

koŃcowych

Zbadajcie formĘ opowiadania DzieŃ na Harmenzach. Nazwijcie gatunek literacki.

WskaŻcie czas i miejsce akcji tego opowiadania.

3. Jak wyglĄda codziennoŚĆ obozowa z perspektywy wiĘŹnia?

4. PokaŻcie, jak technika behawiorystyczna wpływa na sposób prezentacji bohaterów opowiadania. Dokonaj

charakterystyki człowieka obozowego. Na czym polega jego zlagrowanie ? Przykłady.

5. Zbierzcie informacje o narratorze i okreŚlcie jego funkcjĘ. Odwołajcie siĘ takŻe do innych opowiadaŃ T. Borowskiego.

ODPOWIEDZI do arkusza zadaniowego dla grupy II

Ad.1 Pogranicze pamiĘtnika i reportaŻu, miejsce tradycyjnej fabuły zajmuje faktomontaŻ, narrator – bohater relacjonuje

bieŻĄce wydarzenia. Opowiada o tym, co kolejno widzi, zestawia fakty, których był Świadkiem lub uczestnikiem.

Ad. 2 Akcja opowiadania rozgrywa siĘ na tytułowych Harmenzach, wiĘŹniowie pracujĄ przy torach kolejowych,

oczyszczajĄ rowy. Jest to relacja z jednego dnia w obozie, ale jednoczeŚnie synteza obozowych doŚwiadczeŃ i przeŻyĆ. Nie

jest to jednak pozbawione ingerencji pisarza rejestrowanie faktów. Borowski dokonał tu uogólnienia.

Ad. 3 WiĘŹniowie pracujĄ tylko wtedy, gdy patrzy esesman, Żeby uniknĄĆ bicia. Ta dwuznacznoŚĆ postaw jest

jednym z wielu warunków przetrwania. Ci, którzy urzĄdzili siĘ w obozie, nawiĄzali odpowiednie kontakty – jak Tadeusz - nie

cierpiĄ głodu, o czym Świadczy wypowiedŹ narratora: (…) dostajemy w obozie takie porcje, Że nie jestem głodny. Chleba i

słoniny mam dosyĆ . PrzeŻycie zapewnia znajomoŚĆ obozowych reguł, np.: zakazu przekraczania linii wart, za które grozi

rozstrzelanie. Poranna toaleta, praca, obiad, rewizja, wybiórka, apel, transport, walka z głodem, zdejmowanie czapki przed

esesmanem. Wreszcie wybiórka, która koŃczy opowiadanie. Tak wyglĄda codziennoŚĆ obozowa, która moŻe byĆ dla czytelnika

sporym zaskoczeniem. Brak tu heroicznych zachowaŃ albo raczej zdarzajĄ siĘ niezmiernie rzadko.

Ad. 4. Behawioryzm słuŻy do charakteryzowania bohaterów, brak tu analizy przeŻyĆ wewnĘtrznych. Narrator skupia siĘ na

reakcjach zewnĘtrznych wiĘŹniów, którzy cierpiĄ na amnezjĘ. Jest ona niezbĘdna do przeŻycia w obozie, adaptacji do

nieludzkich warunków. Bohaterowie nie wspominajĄ przeszłoŚci, koncentrujĄ siĘ na przeŻyciu kolejnego dnia. Narrator

relacjonuje gesty bohaterów zachowania postaci oraz werbalne odpowiedniki tych zachowaŃ, czyli fragmenty dialogów. Ludzie

w obozie zostali pozbawieni Życia wewnĘtrznego, tj.: wspomnieŃ, współczucia, wyrzutów sumienia, bo wszystkie one stanowiły

przeszkodĘ w przetrwaniu. Bohaterowie doznawali czegoŚ w rodzaju paraliŻu moralnego, co wcale nie oznacza, Że sĄ winni.

Przykłady bohaterów zlagrowanych:

Żyd Becker: był lageraltesterem w obozie pod Poznaniem. Tam zginĘło przez niego wielu ludzi „za margarynĘ

albo za kawałek chleba”. Jest do koŃca zdemoralizowany. PrzejĄł wszystkie reguły rzĄdzĄce obozem –

zaakceptował Świat odwróconego dekalogu – i dostosował siĘ do niego, do tego stopnia, Że zabił swoich synów: A

drugiego syna powiesiłem w Poznaniu, ale nie za rĘce tylko za szyjĘ, bo skradł chleb. To on teŻ podaje definicjĘ

głodu: Prawdziwy głód jest wtedy, gdy człowiek patrzy na drugiego człowieka jak na obiekt do zjedzenia…” ( DzieŃ

na Harmenzach),

Matka porzucajĄca swoje dziecko, bo to daje jej szansĘ na przeŻycie ( ProszĘ paŃstwa do gazu ),

Ojciec, który prowadzi dorosłĄ córkĘ pod lufĄ pistoletu ( Ludzie, którzy szli ),

Abramek – przykład cynizmu, przystosowania siĘ człowieka do sytuacji. Bohater wymyŚlił barbarzyŃska zabawĘ –

palenie w piecu główkami zagazowanych dzieci,

Iwan: złodziej, który katował innych: Dostrzegłem Iwana […] czujnie obchodził swojĄ grupĘ ludzi(…) wymachiwał

wielkim kijem, na ziemi leŻał Becker, charczał. Pluł krwiĄ a Iwan kopał go gdzie popadło, w mordĘ, w brzucho, w

podbrzusze ,

Andrzej - cechuje go nadgorliwoŚĆ w wykonywaniu swoich obowiĄzków: Andrzej chwycił kij i uderzył na odlew.

Grek zasłonił siĘ rĘka, zaskowyczał i upadł. Andrzej połoŻył mu kij na gardło, stanĄł na kiju i zakołysał siĘ.

Człowiek obozowy jest nastawiony na przeŻycie nawet kosztem drugiego człowieka, pozbawiony podstawowych wartoŚci,

takich jak: dobro, miłoŚĆ, solidarnoŚĆ, przyjaŹŃ, religia, prawda, piĘkno. Wszystkie one przegrały z biologiĄ. Człowiek wyszedł z

obozu nagi .

Ad. 5 Tadeusz – narrator opowiadania; to jego oczami oglĄdamy obóz. WiĘzieŃ uprzywilejowany. Mówi siĘ o nim –

vorarbeiter (pomocnik kapo). Nie jest przyczynĄ niczyjej Śmierci, ale teŻ nie poŚwiĘca siĘ dla nikogo. Stara siĘ przeŻyĆ.

Reprezentuje tzw. przeciĘtnĄ przetrwania . Na jego przykładzie autor pokazuje proces lagrowania. Jego wyglĄd odbiega od

stereotypu wiĘŹnia. Nosi skórzane buty. Dobrze siĘ odŻywia (jabłka, boczek, wódka, skondensowane mleko, czekolada).

UrzĄdził siĘ w obozie. Wszedł w układy z uprzywilejowanymi wiĘŹniami pracujĄcymi na rampie. Zna reguły rzĄdzĄce obozem.

Nie jest to jednostka, ale synteza postaw ludzkich nastawionych na przetrwanie. Nie posiada cech herosa, ale teŻ nie jest

do koŃca zlagrowany . Tadeusz to zwykły wiĘzieŃ, ale juŻ doŚwiadczony przez obóz. Człowiek bez złudzeŃ. Uodporniony na

dokonujĄce siĘ wokół niego zło, poniŻenie, ŚmierĆ. Ulokował siĘ na wygodnej pozycji w hierarchii obozowej, raz jest flegerem

(sanitariuszem) – U nas w Auschwitzu , a raz vorabeiterem – pomocnikiem kapo albo ustosunkowanym lagrowcem

przydzielonym do dobrego komendanta ( ProszĘ paŃstwa do gazu ). Przeszedł proces przystosowania. Patrzy pobłaŻliwie na

tych, którzy nie znajĄ lub nie rozumiejĄ obozowych praw. Adaptuje siĘ do tutejszych warunków, kosztem wraŻliwoŚci. PostĘpuje

egoistycznie, czasami cynicznie (nihilizm). W opowiadaniu Ludzie, którzy szli nie przerywa obiadu, gdy za jego plecami do gazu

idĄ kolumny ludzi.

Nie powinno siĘ utoŻsamiaĆ narratora z autorem. Mimo wielu cech wspólnych jest to postaĆ fikcyjna, której zadaniem jest

zapoznanie czytelnika ze Światem obozów. Tadeusz przemawia w imieniu wszystkich tych, którzy przetrwali obóz. Nie

moralizuje, ale z jego oszczĘdnych komentarzy moŻna wywnioskowaĆ, Że oskarŻenie wymierzone jest nie w stronĘ

funkcjonariuszy, ale całego systemu ugruntowanego przez faszyzm. RównoczeŚnie narrator został obarczony kompleksem

winy, bo przeŻycie zawsze odbywało siĘ kosztem drugiego człowieka. Było okupione tragiczna winĄ.

Narrator obserwuje jak codziennie w obozach koncentracyjnych człowiek zmuszany jest do łamania zasad moralnych

obowiĄzujĄcych na zewnĄtrz. Stopniowo uznaje koniecznoŚĆ takich postaw, ale tylko wtedy, gdy wynika to z obrony Życia

własnego. W innym wypadku wyraŻa swojĄ dezaprobatĘ, co widaĆ w jego stosunku do Beckera, kapo, Abramka.

Narrator, ŻyjĄc obok zbrodni ludobójstwa, w pewien sposób czuje siĘ za niĄ odpowiedzialny. To niezwykle dramatyczne

samooskarŻenie i poczucie współwiny sprawiły, Że Borowski nadał bohaterowi swoje imiĘ i wyposaŻył go w wiele szczegółów z

własnej biografii. WysunĄł w ten sposób koncepcjĘ współodpowiedzialnoŚci za zło wyrzĄdzone ludziom w obozie, ale tez

solidarnoŚci z poniŻonymi, cierpiĄcymi, upodlonymi. Bohater opowiadaŃ jawi siĘ jako surowy, bezkompromisowy moralista,

rozczarowany kochanek ludzkoŚci.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: