Peloidoterapia.pdf

www.pandm.prv.pl

PELOIDOTERAPIA

Bywa zwana tak Ň e peloterapi Ģ i oznacza stosowanie peloidów do leczenia

fizjoterapeutycznego, przede wszystkim w postaci k Ģ pieli lub okładów. Nazwa wywodzi si ħ z

j ħ zyka greckiego, w którym pelos oznacza błoto. W polskich uzdrowiskach do peloidoterapii

stosuje si ħ borowin ħ , b ħ d Ģ c Ģ mułem torfiastym o du Ň ej zawarto Ļ ci ciał humusowych. U Ň ywa

si ħ jej do zabiegów w postaci podgrzanej g ħ stej papki słu ŇĢ cej do okładów. Poniewa Ň posiada

du ŇĢ pojemno Ļę ciepln Ģ i jest złym przewodnikiem ciepła, doskonale nadaje si ħ do

stosowania okładów w celu uzyskania gł ħ bokiego przegrzania miejscowego.

Lecznicze działanie zabiegów borowinowych opiera si ħ na kompleksowym działaniu

czynników cieplnych, mechanicznych i chemicznych.

Działanie termiczne zabiegów borowinowych

Małe przewodnictwo ciepła i brak pr Ģ dów konwekcyjnych w papce borowinowej

przygotowanej do zabiegu jest przyczyn Ģ bardzo wolnego oddawania ciepła k Ģ panemu

organizmowi. Podczas zabiegu nast ħ puje łagodny, powolny wzrost temperatury tkanek,

zarówno cz ħĻ ci korowej, jak i rdzennej. Cech Ģ charakterystyczn Ģ tego zabiegu jest silniejsze

przegrzanie tkanek, uzyskiwane przy mniejszym odczuwaniu ciepła przez organizm. Mamy

tutaj do czynienia z leczniczym działaniem ciepła, przy wzgl ħ dnie słabym jego działaniu

bod Ņ cowym. Przy k Ģ pielach borowinowych nie nast ħ puje nagły skurcz naczy ı krwiono Ļ nych,

równie Ň zaczerwienienie skóry jest mniejsze lub nawet nie wyst ħ puje. Natomiast wskutek

pobudzenia o Ļ rodkowych termoreceptorów wyst ħ puje bardzo silne pocenie. Reasumuj Ģ c

działanie termiczne mo Ň na powiedzie ę , Ň e stosunkowo wysoka temperatura powoduje

znaczne przegrzanie ustroju w wyniku czego nast ħ puje wzrost procesów przemiany materii,

u Ļ mierzenie bólu, zmniejszenie napi ħ cia mi ħĻ niowego i powi ħ kszenie zakresu ruchomo Ļ ci w

stawach. Jednocze Ļ nie w trakcie intensywnego pocenia si ħ dochodzi do znacznej utraty wody,

co w rezultacie daje rozległe zmiany w gospodarce wodnej.

Działanie mechaniczne zabiegów borowinowych

Działanie mechaniczne polega na nacisku ci ħŇ kiej masy borowinowej, powoduj Ģ cym odpływ

krwi Ň ylnej i chłonki przy zastojach obwodowych. Ponadto, dra Ň ni Ģ cy wpływ ocieraj Ģ cej si ħ o

skór ħ borowiny, zbli Ň ony jest działaniem do masa Ň u. Fakt ten jest wykorzystywany do

ułatwiania wchłaniania si ħ ró Ň nych stanów wysi ħ kowych. Czynniki mechaniczne k Ģ pieli

borowinowej utrzymuj Ģ ciało w bezruchu, praktycznie w stanie utraty masy ko ı czyn, co

pozwala całkowicie odpr ħŇ y ę si ħ i u Ļ mierzy ę ból.

Działanie chemiczne zabiegów borowinowych

Wyst ħ puj Ģ ce w masie borowinowej kwasy huminowe, garbniki, Ň ywice, woski, białka, cukry,

aminokwasy i inne zwi Ģ zki, działaj Ģ dra Ň ni Ģ co, Ļ ci Ģ gaj Ģ co i przeciwzapalnie na skór ħ i błony

Ļ luzowe. Te składniki maj Ģ korzystny wpływ na kor ħ nadnerczy oraz na czynno Ļ ci

wydzielnicze jajników.

Działanie fizjologiczne zabiegów borowinowych

Jest działaniem kompleksowym, w którym na pierwszy plan wysuwa si ħ działanie cieplne.

Miejscowe przegrzanie tkanek powoduje zwi ħ kszenie metabolizmu komórkowego. Ma to

du Ň e znaczenie przede wszystkim w odniesieniu do miejscowych ognisk zapalnych, poniewa Ň

w ten sposób zostaj Ģ pobudzone wszystkie procesy prowadz Ģ ce do ich likwidacji. Zwi ħ kszona

przemiana materii tkanek ł Ģ cznie z miejscowym przekrwieniem sprzyjaj Ģ wchłanianiu do

krwi i chłonki tych produktów, które utrzymuj Ģ stan zapalny oraz usuwaniu ich z organizmu.

Zgodnie z prawem Dastre-Morata , naczynia krwiono Ļ ne nerek zachowuj Ģ si ħ tak samo jak

naczynia skóry, w zwi Ģ zku z czym pod wpływem ciepła zachodzi zwi ħ kszone wydzielanie

moczu przez nerki. Równocze Ļ nie przegrzanie tkanek powoduje zwi ħ kszenie pocenia si ħ . Z

potem zostaj Ģ wydalone ró Ň ne substancje, jak sole, tłuszcze, cholesterol czy kwas moczowy.

W ten sposób wydaleniu mo Ň e ulec wiele odpadowych produktów przemiany materii.

www.pandm.prv.pl

Podczas zabiegów borowinowych mo Ň e zachodzi ę wchłanianie niektórych składników

mineralnych i organicznych znajduj Ģ cych si ħ w borowinie. Kwa Ļ ny odczyn borowiny oraz

zawarte w niej zwi Ģ zki (bituminy i kwasy humusowe), a tak Ň e wyst ħ puj Ģ ce dodatkowo jony

Ň elazowe, glinowe i siarczanowe mog Ģ działa ę garbuj Ģ co, Ļ ci Ģ gaj Ģ co lub dra Ň ni Ģ co na skór ħ i

błony Ļ luzowe. Przeciwbólowe działanie zabiegów borowinowych jest wynikiem zło Ň onego

działania ciepła, czynników fizycznych i chemicznych. Nie nale Ň y równie Ň umniejsza ę roli

koj Ģ cego i odpr ħŇ aj Ģ cego działania ciepła wywieranego na psychik ħ , jak równie Ň działania

rozkurczowego na mi ħĻ nie gładkie. Z działania ogólnego zabiegów borowinowych nale Ň y

przede wszystkim wymieni ę ich wpływ na czynno Ļę gruczołów dokrewnych. Od dawna jest

znany wpływ borowiny na jajniki, zarówno bezpo Ļ redni (wskutek przegrzania ich w trakcie

zabiegu oraz wskutek działania wchłoni ħ tych do organizmu składników borowin o działaniu

estrogennym), jak i po Ļ redni (przez nieswoiste działanie na przysadk ħ mózgow Ģ , jak w

ka Ň dym innym zabiegu fizykalnym).

Technika zabiegów

Tradycyjne zabiegi borowinowe wykonuje si ħ w postaci k Ģ pieli borowinowej całkowitej lub

cz ħĻ ciowej (półk Ģ piele), k Ģ pieli nasiadowej, zawija ı borowinowych całkowitych lub

cz ħĻ ciowych, tamponów i jontoforezy borowinowej. Borowina, w przeciwie ı stwie do

parafiny, raz podana nie nadaje si ħ do ponownego zastosowania nawet dla tego samego

pacjenta. Seria zabiegów , w zale Ň no Ļ ci od wskaza ı , wynosi od 10 do 20 zabiegów

wykonywanych codziennie lub co drugi dzie ı . Czas zabiegu wynosi 10 minut, potem

mo Ň na go stopniowo wydłu Ň a ę dochodz Ģ c do 20 , a nawet 30 minut. Po zabiegu wskazany

jest wypoczynek w spokojnej i ciepłej atmosferze.

Przed zabiegami borowinowymi obowi Ģ zuje wyleczenie wszelkich przewlekłych ognisk

zapalnych zwi Ģ zanych z z ħ bami, migdałkami lub zatokami, poniewa Ň w trakcie zabiegów

dochodzi do ich uczynnienia. W trakcie leczenia borowinowego nale Ň y cz ħ sto kontrolowa ę

ogólny stan chorego, ze szczególnym zwróceniem uwagi na układ kr ĢŇ enia, temperatur ħ ciała

i OB. Cz ħ sto w pierwszym tygodniu zabiegów pojawia si ħ tak zwany odczyn k Ģ pielowy ,

charakteryzuj Ģ cy si ħ zaostrzeniem dolegliwo Ļ ci. Równocze Ļ nie w obrazie krwi s Ģ

obserwowane zmiany w postaci przyspieszenia OB, leukocytozy z przesuni ħ ciem obrazu

białokrwinkowego w lewo i zwi ħ kszonej migracji leukocytów przez błony Ļ luzowe. S Ģ to

typowe objawy reakcji przeciwzapalnej. Reakcja ogniskowa dotyczy chorych stawów i ma

charakter miejscowego obrz ħ ku, przekrwienia, ograniczenia ruchomo Ļ ci i bolesno Ļ ci. Z

reguły w drugim tygodniu leczenia, dolegliwo Ļ ci zmniejszaj Ģ si ħ i zaczyna si ħ faza

zdrowienia.

Wskazania do zabiegów borowinowych

• choroby reumatyczne: procesy zwyrodnieniowe stawów i chrz Ģ stek stawowych, go Ļ ciec

pozastawowy, choroba Bechterewa;

• choroby narz Ģ du ruchu: stany po urazach ko Ļ ci i stawów, przewlekłe zapalenia ko Ļ ci, stany

pourazowe tkanek mi ħ kkich, ostrogi pi ħ towe, przykurcz Duputrena;

• choroby układu nerwowego: pora Ň enia i niedowłady spastyczne, choroba Heinego-Medina,

rwa kulszowa, urazowe uszkodzenie nerwów obwodowych;

• choroby kobiece: niedorozwój gruczołów mlecznych, stany zapalne przydatków, pochwy i

szyjki macicy, niedoczynno Ļę hormonalna jajników, bezpłodno Ļę , nacieki pooperacyjne,

zespół klimakteryczny;

• choroby wewn ħ trzne, w tym choroby układu oddechowego, przewlekły nie Ň yt krtani,

przewlekłe choroby przewodu pokarmowego, w Ģ troby i dróg Ň ółciowych.

Przeciwwskazania do zabiegów borowinowych

-czynnej gru Ņ licy płuc i kostnostawowej,

-nowotworach,

-niewydolno Ļ ci kr ĢŇ enia,

www.pandm.prv.pl

-niewyrównanych wadach serca,

-przypadku zawałów,

-nadci Ļ nieniu t ħ tniczym oraz zbyt niskim ci Ļ nieniu,

-mia Ň d Ň ycy,

-chorobach wrzodowych,

- Ļ wie Ň ych złamaniach i urazach,

-stanach znacznego osłabienia i wycie ı czenia,

-ci ĢŇ y,

-zespole Sudecka,

-czynnych przetokach i odle Ň ynach,

-niewydolno Ļ ci oddechowej,

-zakrzepowym zapaleniu Ň ył,

-cukrzycy,

-nadczynno Ļ ci tarczycy,

-endometriozie,

-wszystkich ostrych i podostrych chorobach kobiecych,

-meno- i metrorrhagii,

-przebiegu mi ħĻ niaków macicy,

-zaburzeniach neurowegetatywnych w obr ħ bie miednicy mniejszej.

Zawijania borowinowe w swojej tradycyjnej formie na przestrzeni lat uległy

systematycznemu ograniczaniu w zakresie ich stosowania, przede wszystkim ze wzgl ħ du na

powstaj Ģ ce lub rozszerzane przeciwwskazania. Dotyczyło to okre Ļ lonych stanów

chorobowych, wydolno Ļ ci ogólnej, a zwłaszcza kr ĢŇ eniowo-oddechowej oraz czasu zabiegu,

cz ħ stotliwo Ļ ci i wielko Ļ ci obszaru ciała. Prawie wszystkie te ograniczenia były zwi Ģ zane z

bardzo silnym działaniem termicznym zabiegów borowinowych. W wyniku czego powstała

swego rodzaju luka w leczeniu balneologicznym, która od kilku lat została wypełniona

stosowaniem okładów z pasty borowinowej. Ró Ň nica mi ħ dzy tradycyjnym zawijaniem, a

zawijaniem z pasty borowinowej polega na zmianie technologii. W tradycyjnym sposobie w

masie borowinowej wi ħ kszo Ļę "ziaren" posiada Ļ rednic ħ około 4 mm, za Ļ pasta borowinowa

przetworzona z tej Ň e samej borowiny w młynie kulowym jest 400 razy bardziej rozdrobniona,

daj Ģ c przeci ħ tnie Ļ rednic ħ "ziaren" około 0,01 mm.W niniejszym opracowaniu podane s Ģ

metody stosowania pasty borowinowej, jak równie Ň zawija ı borowinowych tradycyjnych

oraz ogólne dane dotycz Ģ ce borowiny.

Podgrzewanie borowiny powy Ň ej 50°C niszczy warto Ļ ci katalityczne, a dalsze podwy Ň szanie

temperatury powy Ň ej 80°C narusza w istotny sposób warto Ļ ci fizyczne i chemiczne. Na tej

podstawie zaleca si ħ obecnie, aby dla celów leczniczych stosowa ę wył Ģ cznie Ļ wie ŇĢ

borowin ħ , dobrze przechowywan Ģ . Przed laty dopuszczano ł Ģ czenie borowiny regenerowanej

w ilo Ļ ci nie przekraczaj Ģ cej 50°k z borowin Ģ Ļ wie ŇĢ (borowina regenerowana jest to

borowina pozabiegowa przechowywana w specjalnych zbiornikach przez 4-5 lat).

zawijania (okłady) past Ģ borowinow Ģ

Past ħ borowinow Ģ uzyskuje si ħ z rozdrobnionej borowiny w młynie kulowym w proporcji

około 2,5-3 cz ħĻ ci wody na 1 cz ħĻę borowiny. Rozdrabnianie borowiny trwa 6-10 godzin do

uzyskania rozdrobnienia borowiny rz ħ du 0,01 mm i uzyskania g ħ sto Ļ ci zbli Ň onej do "g ħ stej

Ļ mietany". Czas rozdrobnienia borowiny oraz ilo Ļę wody zale Ň na jest od rodzaju i jako Ļ ci

borowiny. Past ħ borowinow Ģ mo Ň na wytworzy ę wył Ģ cznie ze Ļ wie Ň ej borowiny ze Ļ cisłym

przestrzeganiem zasad higieniczno-sanitarnych.

www.pandm.prv.pl

Past ħ borowinow Ģ do zawija ı stosuje si ħ o temperaturze 38-39°C, a jako miejscowe

(niewielkie) okłady mog Ģ by ę stosowane o temp. 44-45°C z uwzgl ħ dnieniem zaw ħŇ onych

wskaza ı . Czas zabiegu przeci ħ tnie trwa 15 min., mo Ň na stosowa ę od 10-20 min., w

niektórych przypadkach do 30 min. Past ħ najlepiej nakłada ę przy pomocy p ħ dzla o grubo Ļ ci

0,5 cm, a nast ħ pnie zawin Ģę chorego celem utrzymania ciepłoty. Zawijania obejmuj Ģ ce

połow ħ ciała s Ģ zabiegiem podstawowym i mog Ģ by ę stosowane co drugi dzie ı na zmian ħ z

innymi zabiegami podstawowymi (k Ģ pielami) lub codziennie jako wył Ģ czny zabieg

podstawowy nie dłu Ň ej jak 3 tygodnie.

Stosuj Ģ c past ħ borowinow Ģ na pojedyncze stawy lub na niewielkim obszarze ciała, zabieg taki

mo Ň e by ę stosowany jako zabieg pomocniczy, nawet codziennie.

Warto Ļę lecznicza pasty borowinowej polega na zwielokrotnionej dzi ħ ki du Ň emu

rozdrobnieniu wchłanialno Ļ ci przez skór ħ składników biologicznych i chemicznych

zawartych w borowinie. Wskazania dotycz Ģ schorze ı reumatycznych, pourazowych,

nerwobóli, schorze ı naczyniowych (przy obni Ň onej temperaturze), zmian zanikowych skóry.

Przeciwwskazania typu ogólnego.

zawijania borowinowe (tradycyjne)

Najcz ħĻ ciej zaleca si ħ zawijania borowinowe w chorobach zwyrodnieniowo-wytwórczych. W

go Ļę cu stawowym, jak i pozastawowym o temp . 42-44°C przez 15-20 min., a na pojedyncze

stawy mo Ň na stosowa ę temp. 45-46°C przez 15-20 min., lub temp. 42°C przez 25-30 min.

Zawijania w tym schorzeniu nie powinny jednak przekracza ę połowy ciała, je Ň eli nawet

zaznaczy si ħ pojedyncze stawy. Uzyskuje si ħ w tych przypadkach bardzo dobre wyniki,

ust ħ puj Ģ bóle, poprawia si ħ ruchomo Ļę stawów, zwi ħ ksza si ħ elastyczno Ļę mi ħĻ ni.

Pod wpływem zawija ı borowinowych ulegaj Ģ wessaniu przewlekłe pourazowe wysi ħ ki

stawowe, cz ħ sto oporne na inne formy leczenia, nale Ň y jednak stosowa ę temp. okładu 40°C

czas około 25-30 min. Pourazowe zaniki mi ħĻ ni i przykurcze stawów leczy si ħ z dobrym

wynikiem z zastosowaniem temp. 42°C, a na du Ň e stawy 42-44°C w czasie 15-20 min. pod

warunkiem pełnego zrostu kostnego i braku odwapnienia. Nale Ň y tu zwróci ę uwag ħ , Ň e

niektóre stawy po przebytych urazach lepiej si ħ rehabilituj Ģ , gdy stosujemy ni Ň sz Ģ

temperatur ħ borowiny a dłu Ň szy czas, do takich nale Ň y w szczególno Ļ ci staw łokciowy, gdzie

o wiele lepiej stosowa ę temperatur ħ 40°C i czas 30 min., po czym dokonywa ę ę wicze ı . W

zmianach zniekształcaj Ģ cych pochodzenia urazowego i pozapalnego przy dobrym uwapnieniu

Ļ rednio temp. 42°C, czas zabiegu 15-20 min.

W zmianach zwyrodnieniowych kr ħ gosłupa przeci ħ tnie 4244°C, a u młodszych osób 44-46°C

przez okres 15 minut. Z zesztywniaj Ģ cym zapaleniem stawów kr ħ gosłupa zawijania

borowinowe mo Ň na stosowa ę o temp. 40-42°C przez okres 15 minut. Z zesztywniaj Ģ cym

zapaleniem stawów kr ħ gosłupa zawijania borowinowe mo Ň na stosowa ę o temp. 40-42°C w I i

II okresie według podziału Johnsona. W III okresie przy całkowitym zaro Ļ ni ħ ciu szpar

stawów krzy Ň owo-biodrowych i szpar mi ħ dzykr ħ gowych stosowanie borowiny mija si ħ z

celem i staje si ħ niekorzystne dla ogólnego stanu zdrowia. W chorobie wibracyjnej ze

zmianami w stawach łokciowych i barkowych dobre efekty uzyskuje si ħ stosuj Ģ c nisk Ģ

temperatur ħ borowiny do 40°C w czasie 20 min. Podobnie w przewlekłej dnie i w okresach

zej Ļ ciowych ostrej postaci, łagodne zawijania borowinowe zmniejszaj Ģ bóle i pooprawiaj Ģ

ruchomo Ļę stawów.

W nerwobólach splotu ramieniowego okłady o temp. 42-44°C przez 15-29 min. W rwie

kulszowej oraz w zespole bólowym l ħ d Ņ wi temp. 40-44°C w okresie 15-30 min. Nale Ň y tu

jednak zwraca ę uwag ħ na stopie ı nasilenia bóli i objawu Laseque, przy znacznym nasileniu

tych objawów raczej nale Ň y zrezygnowa ę z tego typu leczenia, które w wi ħ kszo Ļ ci

przypadków daje pogorszenie. Stosuje si ħ równie Ň okłady borowinowe na okolic ħ w Ģ troby w

przewlekłych chorobach mi ĢŇ szu w Ģ trobowego i dróg Ň ółciowych, po uprzednim

www.pandm.prv.pl

wykluczeniu odczynów zapalnych w obr ħ bie jamy brzusznej. W tr Ģ dziku pospolitym

zwłaszcza u osób młodych, łagodne okłady borowinowe trwaj Ģ ce 20 min. daj Ģ pozytywne

efekty.

Na jedn Ģ kuracj ħ powinno stosowa ę si ħ 8 do 12 zawija ı , stosowanie 3-4 zawija ı na kuracj ħ

w wi ħ kszo Ļ ci przypadków mija si ħ z celem i jest bezefektywne, tym bardziej, Ň e jest to dawka

powoduj Ģ ca powstanie odczynu k Ģ pielowego. W dniu, w którym stosuje si ħ zawijanie

borowinowe nie wolno stosowa ę wszelkiego rodzaju k Ģ pieli leczniczych . W okresie lata

bezwzgl ħ dnie zabronione jest stosowanie zawija ı borowinowych na Ļ wie Ň o intensywnie

opalon Ģ skór ħ , powoduje to powstanie oparze ı . Równie Ň po zawijaniach nie nale Ň y

intensywnie opala ę si ħ . W trakcie zabiegu borowinowego obejmuj Ģ cego połow ħ ciała nale Ň y

na okolic ħ serca uło Ň y ę gumowy worek z zimn Ģ wod Ģ . Zawijania borowinowe mo Ň na

stosowa ę u chorych, u których układ kr ĢŇ enia jest w pełni sprawny.

W chorobach zwyrodnieniowych, pourazowych i innych nie wolno stosowa ę borowiny w

przypadku stwierdzenia rozrzedzenia tkanki kostnej. Zwi ħ kszony przepływ krwi przez ko Ļę

powoduje zmniejszenie jej g ħ sto Ļ ci w warunkach zdrowia, za Ļ w stanach patologicznych

proces ten jest zwielokrotniony. Zachodzi to w szczególno Ļ ci gdy poszczególne ko Ļ ci lub ich

cz ħĻ ci nie s Ģ osłoni ħ te du Ň ymi masami mi ħĻ ni czy tkanki tłuszczowej. Nale Ň y równie Ň bra ę

pod uwag ħ ubytek tkanki kostnej zwi Ģ zanej z wiekiem. Osteoporoz ħ u kobiet stwierdza si ħ

około 50 roku Ň ycia, a u m ħŇ czyzn około 60 roku Ň ycia i wraz z dalszym starzeniem si ħ ,

ubytek tkanki kostnej ma charakter liniowy.

k Ģ piel siarczkowo-borowinowa

Jest to 1-2% wodny roztwór pasty borowinowej. Temperatura k Ģ pieli 36-37°C , czas

trwania Ļ rednio 15 min. Natomiast k Ģ piel borowinowa wykonywana jest z około 100 kg

borowiny i mniej wi ħ cej z takiej samej ilo Ļ ci wody.

Działanie lecznicze tej k Ģ pieli polega na efekcie wchłoni ħ cia przez organizm składników

chemicznych i biologicznych bardzo silnie rozdrobnionej borowiny (pod warunkiem, Ň e nie

jest to borowina regenerowana) oraz z działania składników zawartych w wodzie mineralnej

takich jak: anion fluorkowy, siarczanowy oraz siarkowodór. Równie Ň zachodzi tu działanie

hydrostatyczne i umiarkowanie termiczne, stosownie do zleconej temperatury k Ģ pieli. Efekty

termiczne typowe dla borowiny w tym zabiegu nie wyst ħ puj Ģ ze wzgl ħ du na nikł Ģ g ħ sto Ļę

roztworu.

Jest to zabieg o umiarkowanym stopniu bod Ņ cowania i z dobrym efektem jest stosowany 2

razy tygodniowo jako zabieg uzupełniaj Ģ cy do k Ģ pieli radonowych. Działa stosownie do

sumy wszystkich składowych tej k Ģ pieli, o których szerzej podano w poprzednich

rozdziałach, a jako główny zabieg mo Ň e by ę stosowany 3-4 razy tygodniowo. Wskazania i

przeciwwskazania typu ogólnego

http://ladekzdroj.w.interia.pl/

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: