orzeczenia(3).rtf

Data orzeczenia

1999-12-21

Sąd

NSA w Warszawie (przed reformą)

Sędziowie

Rybińska Hanna /przewodniczący/

Łętowska Ewa

Myślińska Maria /sprawozdawca/

Symbol z opisem

634  Sprawy kombatantów, świadczenia z tytułu pracy przymusowej

Powołane przepisy

Dz.U. 1995 nr 74 poz. 368; art. 17; Ustawa z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym.

Dz.U. 1997 nr 142 poz. 950; art. 4 ust. 1 pkt 4, art. 8 ust. 1; Obwieszczenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 14 listopada 1997 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego.

Dz.U. 1999 nr 51 poz. 526; art. 1 ust. 2; Obwieszczenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 31 maja 1999 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o Urzędzie Ochrony Państwa.

Info. o glosach

Borkowski Janusz Państwo i Prawo 2000 nr 7 str. 111

Tezy

1. Zmiana rzeczowej właściwości organu, przy stosunkowo długiej vacatio legis ustawy zmieniającej tę kompetencję jest dodatkowym czynnikiem sprzyjającym bezczynności. Gdyby w takiej sytuacji nie skorzystać z koncepcji ciągłości kompetencji administracji i uznać, że skarga na bezczynność administracji w związku ze zmianą właściwości organu staje się bezprzedmiotowa lub że jest niezasadna, ponieważ "dawny" organ nie może jej załatwić w chwili orzekania w związku ze zmianą właściwości, tego rodzaju naganne postawy organów administracji znajdowałyby dodatkowe wsparcie w stanowisku organu orzekającego w sprawie skargi na bezczynność.

2. Sąd, wydając wyrok uwzględniający skargę, czyni to w przekonaniu, że zaniedbanie czy opieszałość legislatora dopuszczającego do sytuacji, gdy brak jest organu mającego realizować ustawowe kompetencje, nie może prowadzić do sanacji zaniedbań administracji, w tym wypadku wielomiesięcznej, nieusprawiedliwionej bezczynności Szefa Urzędu Ochrony Państwa.

Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu sprawy ze skargi Stanisława F. w przedmiocie bezczynności Szefa Urzędu Ochrony Państwa - Zobowiązuje Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu do wydania decyzji w przedmiocie osadzenia Stanisława F. bez wyroku w więzieniu, w ciągu 2 miesięcy od otrzymania akt niniejszej sprawy.

Uzasadnienie

Stanisław F. wystąpił do Urzędu Ochrony Państwa z wnioskiem o potwierdzenie faktu przebywania pod nazwiskiem Jerzy W. w więzieniu PUB w R. i w więzieniu WUBP w P. w okresie od 4 lub 5 kwietnia 1950 r. do 20 kwietnia 1950 r. z tytułu oskarżenia o szpiegostwo i przynależność do WiN.

Postanowieniem z dnia 24 lipca 1998 r. Szef Urzędu Ochrony Państwa utrzymał w mocy własne postanowienie z dnia 31 grudnia 1997 r. o odmowie wydania zaświadczenia w sprawie potwierdzenia faktu przebywania w więzieniu bez wyroku. Odmowę wydania wyżej wymienionego zaświadczenia uzasadniono brakiem w archiwum UOP dokumentów, zapisów ewidencyjnych i innych informacji potwierdzających okoliczność, o której mowa w art. 4 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego.

Wyrokiem z dnia 23 lutego 1999 r. /V SA 1614/98/ Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie po rozpoznaniu skargi Stanisława F. uchylił postanowienie z dnia 24 lipca 1998 r. oraz postanowienie z dnia 31 grudnia 1997 r. i zasądził od Szefa UOP na rzecz skarżącego koszty postępowania.

Sąd zwrócił uwagę na wadliwą formę rozstrzygnięcia, tj. wydanie postanowienia zamiast decyzji /art. 104 Kpa/, istotne naruszenie art. 7, art. 75, art. 77, art. 86 Kpa, naruszenie zasady zapewnienia stronie czynnego udziału w każdym stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji umożliwienie jej wypowiedzenia się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań.

Dnia 30 lipca 1999 r. Stanisław F. złożył skargę na bezczynność Szefa Urzędu Ochrony Państwa, który do obecnej chwili nie wydał decyzji.

W odpowiedzi na skargę Szef Urzędu Ochrony Państwa wniósł o jej oddalenie, podając, że skierował do skarżącego pismo informujące o przyczynach zwłoki w załatwieniu sprawy, jednak bez wyznaczenia terminu jej załatwienia. Ponadto w odpowiedzi na skargę wyrażono pogląd, że na Szefa UOP nałożono obowiązek rozstrzygania spraw nie związanych z właściwością rzeczową tego urzędu, określoną w art. 1 ust. 2 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Urzędzie Ochrony Państwa /Dz.U. 1999 nr 51 poz. 526/. Te zadania nie pociągnęły za sobą nowych etatów i środków finansowych na ich realizację. Wskazując na powyższe, Szef Urzędu Ochrony Państwa oczekuje "zrozumienia dla trudniej i niezawinionej przez Urząd Ochrony Państwa sytuacji".

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga jest uzasadniona.

Jest niesporne, że Szef UOP nie wydał decyzji, do czego zobowiązał go wyrok NSA z dnia 23 lutego 1999 r. Okres bezczynności trwał /licząc od momentu wydania orzeczenia NSA do momentu złożenia na nią skargi/ sześć miesięcy. Sama zaś sprawa, licząc od momentu złożenia wniosku - wówczas do Prokuratury Wojewódzkiej w P. o potwierdzenie pobytu w więzieniu, do momentu skargi na bezczynność, nie została załatwiona przez okres bez mała trzech lat. Maksymalny czas załatwiania skomplikowanej sprawy może trwać dwa miesiące, przy czym - zgodnie z art. 36 par. 1 in fine Kpa o każdym wypadku niezałatwienia sprawy w terminie, organ administracji nie tylko ma obowiązek zawiadomić stronę, podając przyczyny zwłoki, ale także jednocześnie podać termin załatwienia sprawy. Temu obowiązkowi Szef UOP uchybił, kierując do skarżącego pismo z 23 czerwca 1999 r., gdzie napisano, że "z powodu dużej ilości prac związanych z realizacją postanowień ustawy z dnia 14 kwietnia 1999 r. o Instytucie Pamięci Narodowej oraz ustawy z dnia 11 kwietnia 1997 r. o ujawnieniu pracy lub służby w organach bezpieczeństwa lub współpracy z nimi (...) /tzw. ustawa "lustracyjna"/ (...) UOP nie jest w stanie na bieżąco realizować nadsyłanej korespondencji (...)". Pismo to - wbrew przekonaniu wyrażonemu w odpowiedzi na skargę, nie czyni zadość wymaganiom art. 36 Kpa, ponieważ nie wskazuje terminu załatwienia sprawy. Obowiązek ten ma charakter bezwzględny /J. Borkowski w: B. Adamiak, J. Borkowski, Kodeks postępowania administracyjnego, Komentarz C.H. Beck, Warszawa 1996, str. 251/.

W odpowiedzi na skargę wyrażono błędny pogląd, iż bezczynność UOP nie zachodzi, skoro "zwłoka w załatwieniu sprawy wynika z przyczyn niezależnych od organu - oczekiwano na odpowiedź Archiwum Państwowego w Poznaniu". Należy w związku z tym zauważyć, że: w wyroku IV SAB 179/97 z dnia 20 kwietnia 1998 r. /Gazeta Prawna 1998 nr 21 str. 34/ wyrażono pogląd, który niniejszy skład sądu podziela, że okoliczności zwalniające organ administracji z zarzutu bezczynności muszą mieć charakter prawny, proceduralny, a nie faktyczny /np. zawieszenie postępowania wiążące się z wątpliwościami kompetencyjnymi w sprawie; nie wystarcza natomiast wdanie się w korespondencję wyjaśniającą wątpliwości, bez podejmowania czynności proceduralnych/. Tego rodzaju pogląd harmonizuje z powszechnie aprobowaną zasadą, iż realizacja kompetencji organu administracji jest jego prawnym obowiązkiem. Od obowiązku tego nie zwalniają tzw. trudności obiektywne: brak etatów, środków pieniężnych, przekonanie, że powierzona organowi kompetencja "nie ma nic wspólnego z realizacją jego zadań ustawowych". Zaznaczyć należy, że nieprawidłowe jest także przekonanie wyrażane w pismach procesowych Szefa UOP, jak również powtórzone w czasie rozprawy sądowej w dniu 21 grudnia 1999 r. przez przedstawiciela tego organu administracji, jakoby tylko okoliczności "zawinione" były okolicznościami, za które administracja ponosi odpowiedzialność. Przeciwnie, regułą w prawie publicznym jest odpowiedzialność nie wymagająca elementów subiektywnych, w tym winy ze strony organów jako takich, czy funkcjonariuszy działających w ich imieniu. Dotyczy to także odpowiedzialności za bezczynność administracji (...).

Kierowanie się w praktycznej działalności Szefa UOP przekonaniem, iż odpowiada tylko za "zawinioną" bezczynność organu, któ...