ewolucyjna od Natalki, najlepsze.doc

Natalia Ruszkowska – notatki do egzaminu

1.      Co  oznacza pojęcie „strategii ewolucyjnie stabilnej”?

Strategia ewolucyjnie stabilna jest to ewolucyjnie ukształtowane zachowanie, które jeśli jest stosowane przez prawie wszystkie osobniki, to żadnemu z nich nie opłaca się zmiana strategii na inną.  Zapewnia ona osobnikom ją przyjmującym w interakcji z osobnikami także ją przyjmującymi dużo wyższy zysk, niż osiągnęły by osobniki stosujące strategię alternatywną.  W przypadku tej strategii zachowania podporządkowane innym strategiom (konkurencyjne) na dłuższą metę zawsze będą przynosiły porażkę, ponieważ każda populacja dąży do stanu stabilności. Zachowanie to wcale nie musi jednak być globalnie optymalne.

2.      Co oznacza pojęcie „wrodzony mechanizm wyzwalający”?

Wrodzony mechanizm wyzwalający jest to niewymagający uczenia się bodziec lub zespół bodźców, stanowiący konieczny i wystarczający warunek wystąpienia działania instynktownego.  Znaczące biologicznie bodźce środowiskowe (kluczowe) są filtrowane i poddane tylko prostej analizie (np. upominanie się o pokarm piskląt mewy na widok czerwonej plamki na dziobie rodzica), dlatego wrodzony mechanizm wyzwalający jest nieodporny na nietypowe sytuacje. Zwierzęta bardziej reagują na bodźce spełniające cechy bodźca kluczowego i przewyższające go wielkością, kontrastowością czy intensywnością koloru, tak więc łatwo np. sprowokować ptaka, aby zamiast swojego jaja - wysiadywał większą atrapę.

3.      Co to jest „łączne dostosowanie” (inclusive fitness)?

Jest to teoria zgodnie z którą dany organizm może zwiększyć reprodukcję swoich genów pomagając swoim krewnym przetrwać i spłodzić potomstwo. Istnieje bowiem prawdopodobieństwo, że krewni noszą w sobie kopie genów danego organizmu. Sukces reprodukcyjny organizmów spokrewnionych mierzony jest stopniem pokrewieństwa. Zachowania altruistyczne mają biologiczny sens w odniesieniu do krewnych, ponieważ dzielone jest z nimi więcej znacznie genów z niż z obcymi. Dostosowanie łączne nie charakteryzuje jednostki czy organizmu, lecz działania organizmu albo ich skutki. Np. pszczoły robotnice  pomagają królowej w produkcji jaj, które mają mnóstwo ich genów.

4.      Czym różni się rozwój zabawy u typowego ssaka oraz ssaka „wysoko funkcjonującego”?

U większości  ssaków młode zaczynają bawić się intensywnie po odstawieniu od mleka matki, kiedy zaczyna się ich proces dojrzewania. Występuje wtedy największe niebezpieczeństwo ograniczenia zdolności motorycznych w niewygodnych sytuacjach. U typowych ssaków po szczytowym okresie dojrzewania zabawa powoli zanika. Gatunki o wysokiej inteligencji natomiast, bawią się także jako dorosłe, utrzymując poziom zabawy na stałym poziomie. Muszą one radzić sobie z nieprzewidywanymi zachowaniami przedstawicieli tego samego gatunku, drapieżnikami lub zdobyczą, o czym głosi teoria nauki radzenia sobie z zaskoczeniem. U ssaków wysoko funkcjonujących jest  zachowany wysoki poziom zabawy, ponieważ posiadają one odpowiednie zdolności poznawcze.

5.      Dlaczego bogaci rodzice chętniej przekazują spadek synom niż córkom, a biedni odwrotnie?

Wyjaśnia to teoria socjobiologiczna, która głosi, że prawie każda płodna kobieta, niezależnie od swojego stanu majątkowego będzie miała dziecko. Inaczej jest w przypadku mężczyzn, którzy mają większą szansę na spłodzenie potomka tylko wtedy, gdy będą mieli wysoką pozycję społeczną. Tak więc bogaci rodzice inwestują w syna – aby dać mu szansę zdobycia kobiety z którą będzie miał dziecko, natomiast zasoby ich córki nie są najważniejsze. Biedni rodzice natomiast nie mają możliwości inwestycji w syna, dlatego drobne wsparcie otrzyma córka, która ma większe szanse na spłodzenie wnuka, gdyż mężczyźni częściej wiążą się z biedniejszymi partnerkami.

6.      Dlaczego feministyczna teoria gwałtu (jako aktu przemocy przede wszystkim) nie może być zaakceptowana?

Feministyczna teoria gwałtu głosi, że czyn ten jest wyrazem męskiej dominacji, aktem przemocy i agresji wobec kobiet, wykonywanym głównie na kobietach o wysokim statusie społecznym. Gwałt wg feministek ma na celu ujarzmienie kobiety. Sprzeczność tej teorii polega na tym, że zazwyczaj gwałcone są kobiety w młodym, a więc reprodukcyjnym wieku, które nie osiągnęły jeszcze wysokiego statusu społecznego. Akt gwałtu jest więc strategią reprodukcyjną mężczyzn, którzy z różnych powodów nie stanowią atrakcyjnych kandydatów na ojców. Gwałcicielowi chodzi o przekazanie genów za wszelką cenę, gdyż nie dysponuje żadną inną strategią reprodukcyjną.

7.      Dlaczego samce ssaków dopuszczają się zabijania młodych osobników tego samego gatunku?

Zabijanie młodych osobników tego samego gatunku przez samców jest związane ze stopniem pokrewieństwa genetycznego i stopniem niepewności ojcostwa. Samce mniej inwestują w dzieci, a także dopuszczają się aktów agresji, ponieważ podejrzewają, że nie są biologicznymi rodzicami dziecka. Mniejsze szanse na przetrwanie mają też młode chore, które nie przekażą genów dalej. Eliminując napotkane młode osobniki swego gatunku samce eliminują geny rywali, zwiększając swój sukces reprodukcyjny, ponieważ jest małe prawdopodobieństwo, że zabili własne dziecko. Zapewniają sobie tym także dostęp do większej ilości partnerek w przyszłości, ponieważ zabijają młodszych i atrakcyjniejszych potencjalnych rywali.

8.      Jaką rolę pełni w zachowaniu się zwierząt i ludzi reakcja znieruchomienia?

Reakcja znieruchomienia to forma zachowania polegająca na zatrzymaniu wszelkiej aktywności ruchowej, w czasie której mózg analizuje czy przygotować organizm do walki czy ucieczki. Znieruchomienie pełni funkcję obronną i występuje przy bodźcach nowych, silnych i zagrażających. Drapieżnik może uznać nieruchomą ofiarę za martwą (udawanie martwego – tanatoza) lub chorą, która nie nadaje się do zjedzenia. Jest też adaptacyjne, gdy ofiara nie chce być zauważona lub gdy nie potrafi zlokalizować zagrożenia. Znieruchomienie może też utrudniać przetrwanie np. w przypadku człowieka, który znieruchomiał na wieść, że w budynku wybuchł pożar.

9.      Jakie czynniki ewolucyjnie determinowane wpływają na przemoc wobec dzieci?

Jako, że opieka rodzicielska jest bardzo kosztowna, rodzice w większości otaczają opieką tylko swoje biologiczne potomstwo. Na przemoc wobec dzieci wpływa więc niepewność ojcostwa, a także stopień pokrewieństwa genetycznego – im będą większe, tym większe prawdopodobieństwo agresji wobec dzieci. Na przemoc narażone są także w większym stopniu dzieci wychowywane przez przybranych rodziców. Rodzice przybrani mają mniej pozytywnych uczuć rodzicielskich niż rodzice biologiczni. Ważna jest także zdolność potomstwa do przyczynienia się do sukcesu reprodukcyjnego – jeśli dzieci chore nie mogą dalej przekazywać genów są często zabijane lub porzucane.

10.  Jakie biologiczne funkcje pełni więź u zwierząt?

Etolodzy odkryli, że więź wytworzona między matką a dzieckiem nie dość, że jest pierwotna i wrodzona, to także nie opiera się tylko na zaspokajaniu potrzeb fizjologicznych. W badaniach Harlowa zostało  wykazane, że istotą więzi nie jest wcale zaspokajanie potrzeb głodu czy pragnienia, ale coś więcej - poszukiwanie bliskości i poczucia bezpieczeństwa, tworzonego na bazie przytulności, miękkości i "stopnia przyjazności" (małpki nie wybierały matki drucianej, chociaż je "żywiła", przebywały natomiast na matce futrzanej, traktując ją jako tzw. bezpieczną bazę, dającą oparcie psychiczne i redukującą lęk).

11.  Jakie miary stosuje się do porównawczej oceny wielkości mózgu?

Do miary porównawczej oceny wielkości mózgu stosuje się współczynnik encefalizacji (umózgowienia), czyli stosunek faktycznego rozmiaru mózgu do rozmiaru oczekiwanego dla danej gromady na podstawie regresji wagi mózgu w stosunku do wagi ciała przedstawiciela danego gatunku. Jest on stosowany głównie dla ssaków. EQ=1 oznacza średni rozmiar mózgu, mniej niż 1 mózg poniżej średniej, a powyżej 1 mózg większy od średniej. Przykładowo u naczelnych wartości współczynnika umózgowienia są większe od jedności, u wielu form przekraczają 2, a nawet 3 (u człowieka przekracza 7).

12.  Jakie są objawy więzi u zwierząt?

Pierwotną formę więzi i powstania grupy stanowi związek pary dbającej o potomstwo. Kiedy powstaje osobista więź, następuje wzajemne rozpoznawanie się przez partnerów we wszystkich możliwych warunkach życiowych. Objawem takiej więzi może być preferowanie obiektu (np. rodzica), podążanie za nim, przebywanie z nim w bezpośredniej bliskości. Więź jest podtrzymywana przez komunikację między rodzicami, a potomstwem. Przykładem więzi nieosobistej może być zawierany z sąsiadami pakt o nieagresji, czyli powstrzymanie się wzajemnie od zachowań agresywnych.

13.  Jakie zachowania zwierząt są interpretowane jako dowód na ich zdolność do formowania „teorii umysłu”?

Teoria umysłu to zdolność zwierzęcia do udwzorowania stanu umysłowego partnera interakcji. Zachowaniem, które dowodzi tej zdolności jest kłamstwo. Uznaje się, że jeżeli zwierzę jest zdolne na poziomie behawioralnym do oszustwa, tzn. że ma hipotezę na temat stanu umysłu partnera. Przykładem może być zachowanie szympansa, który ukrywa samicę za kamieniem, pozorując inne czynności tak, aby obecność samicy nie została zauważona przez innego, wyższego w hierarchii samca. O teorii umysłu może świadczyć także kierowanie przez szympansa proszących gestów o jedzenie, tylko do tej osoby, która nie ma zawiązanych oczu.

14.  Jakie zachowania zwierząt są interpretowane jako dowód na istnienie „samoświadomości”?

Samoświadomość, czyli świadomość własnego „ja” istnieje tylko u wyższych zwierząt. Przyjmuje się, że zwierzę, jest samoświadome, kiedy rozpoznaje swoje odbicie w lustrze. W tym celu wykonywany jest test lustrzany Gallupa — polega on na usunięciu przez zwierzę plamy farby  podczas patrzenia w lustro. Samoświadome zwierzęta wykorzystują lustro do badania i pielęgnacji swojego ciała, rozpoznają się na zdjęciach, mają zdolność do formowania teorii umysłu oraz mogą być zdolne do współodczuwania i oszustwa. Należy dodać, że zwierzęta powinny wcześniej przejść odpowiedni trening, powinny zapoznać i oswoić się z lustrem, aby „zrozumieć” jego działanie.

15.  Jakie zjawisko opisuje termin „syndrom młodego mężczyzny”?

Jest to cechujące młodych mężczyzn (do ok. 25 roku życia) posługiwanie się niebezpiecznymi formami agresji, niosącymi ze sobą ryzyko poważnych obrażeń, a nawet śmierci. Daly i Wilson wyjaśniają to zjawisko, tłumacząc, że młodzi mężczyźni są szczególnie skłonni do podejmowania ryzyka, ponieważ u naszych przodków w tym właśnie wieku następowała najostrzejsza selekcja, faworyzująca umiejętność skutecznej rywalizacji. Chodzi tu nie tylko o wywarcie wrażenia na kobietach, ale także o odstraszenie rywali. U ludzi ważna jest także reputacja, ponieważ wczesna porażka lub sukces mężczyzny może mieć wpływ na całe jego życie.

16.  Jakie zjawisko opisuje termin „zachowania upustowe”?

Zachowania upustowe to występowanie sztywnych wzorców ruchowych przy braku bodźca wyzwalającego. Nie likwidują one popędu, jedynie go obniżają, podczas gdy energii jest wiele, ale nie ma bodźca. Występuje ono, jeśli osobnik przez dłuższy czas nie może natrafić w środowisku na bodziec kluczowy. Gdy zachowanie nastąpi pojawia się kolejne zachowanie z ciągu ogniw łańcucha, chociaż nie mają one biologicznego sensu. Np. nawet jeśli ptak zostanie zamknięty w klatce, bez żadnych materiałów do budowy gniazda, to gdy nastąpi zachowanie upustowe będzie wykazywał złożone zachowania motoryczne takie jakie występują przy jego budowie.

17.  Jakie zmysły odgrywają główną rolę w zachowaniach społecznych ssaków?

Niemal u wszystkich ssaków ważnym sposobem wzmacniania więzi jest dotyk. U naczelnych występuje zjawisko społecznego iskania (pielęgnacji sierści) czy podawanie sobie jedzenia – to podstawowe gesty czułości. Dzieci ssaków od urodzenia domagają się kontaktu z matką, bo to właśnie od dotyku zależy ich rozwój. Zwierzęta te ocierają się i liżą między sobą również dlatego, aby wymienić swój zapach – drugi ważny zmysł i podstawa identyfikacji swój – obcy u ssaków. Węch jest kanałem przekazywania sobie informacji społecznych. Zapachy są ważniejsze nawet od wzroku, gdyż w świecie zwierząt mają bezpośrednie przełożenie na emocje.

18.  Jakie zmysły wykorzystują przede wszystkim w życiu społecznym ptaki? Wymień dwa i uzasadnij wybór.

Jednym z tych zmysłów jest słuch. Ptaki śpiewające wykorzystują charakterystyczne śpiewy do przyciągania uwagi partnerek, a one na te godowe zaloty potrafią różnie odpowiadać. Słuch odgrywa także znaczącą rolę przy rozpoznawaniu swojego potomstwa, np. samica indyka opiekuje się pisklęciem, które w swoisty sposób piszczy. Drugim ważnym zmysłem jest wzrok. Samce są zazwyczaj bardzo kolorowo upierzone, a ich pióra układają się we wspaniałe kompozycje. Im jaskrawsze i wyraziste ubarwienie tym większa szansa na zdobycie partnerki, które oceniają ich wygląd. Wzrok pomaga także uniknąć niebezpieczeństwa. Dobry wzrok jest też szczególnie przydatny u ptaków drapieżnych, aby dostrzec ofiarę z dużej odległości.

19.  Jakie zwierzęta dużo się bawią?

Przedstawiciele gatunków podejmujących zabawę należą głównie do gromad ssaków i ptaków. Najczęściej bawią się osobniki młode w okresach szybkiego wzrostu allometrycznego, ponieważ jest to ich forma poznawania świata i wchodzenia w interakcje z innymi osobnikami. Zabawa jest także pozytywnie skorelowana z współczynnikiem encefalizacji (nawet u zwierząt dorosłych), a nie z masą ciała lub szybkością przemiany materii, co wynika z wysokich wymagań poznawczych zabawy. Dużo bawią się także osobniki, które żyją w środowisku o wysokim poziomie zmienności, ponieważ narażone są na większą nieprzewidywalność sytuacji, są to zwierzęta wysoko rozwinięte, o dużej inteligencji.

20.  Na czym polega podobieństwo a na czym różnice w organizacji kory mózgowej naczelnych i waleni?

W mózgu waleni wyraźnie widoczny jest rozrost tkanki w osi poprzecznej w obszarze skroniowym i ciemieniowym. Wszystkie podstawowe okolice mózgu są w bezpośrednim kontakcie, okolica czołowa jest słabo rozwinięta. Mózg naczelnych cechuje się wyraźnym zgrubieniem w osi czołowo-potylicznej. Charakterystyczny jest także duży płat czołowy. Zarówno kora nowa waleni jak i naczelnych dzieli się na warstwy: u waleni na 5, u naczelnych 6. Oba mają płat limbiczny i okołolimbiczny, różnią się natomiast trzecim: walenie mają paralimbiczny, a naczelne węchowy. Mimo tych różnic w budowie zarówno walenie jak i naczelne mają najwyższy u zwierząt współczynnik encefalizacji.

21.  Na czym polega proces cefalizacji układu nerwowego u bezkręgowców?

Cefalizacja to ewolucyjny proces prowadzący do koncentracji komórek nerwowych (neuronów) i narządów zmysłów w przedniej części ciała zwierzęcia, związany z wykształceniem się głowy i powstaniem mózgu. Rozpoczęła się na poziomie rozwojowym wirków. Im wyżej dany bezkręgowiec stoi w rozwoju filogenetycznym, tym większa koncentracja komórek nerwowych i tym większa złożoność zachowań. Bezpośrednią przyczyną cefalizacji było powstanie symetrii dwubocznej i przejście organizmów do życia na twardym podłożu. Cechą człowieka jest wysoki współczynnik cefalizacji (stosunek masy mózgu do masy ciała podniesiony do potęgi) wynoszący 2,8.

22.  Na czym polega proces centralizacji układu nerwowego u bezkręgowców?

Centralizacja to skupienie ciał komórek nerwowych w skupiskach wyraźnie wyodrębnionych, które u bezkręgowców nazywane są zwojami. Proces centralizacji zaczyna się powyżej poziomu rozwojowego jamochłonów, a wyraźną tendencję do centralizacji można zaobserwować u stawonogów. Wyraża się w tym, że ciała komórek nerwowych zaczynają być rozmieszczone w bezpośrednim sąsiedztwie, a włókna komórek nerwowych zaczynają się skupiać tworząc nerwy. Ważnym czynnikiem przyspieszającym koncentrację komórek nerwowych w przedniej części ciała był proces cefalizacji - tworzenia się głowy. Ewolucyjny rozwój układu nerwowego doprowadził do takiego skomplikowania jego budowy, że możemy wyrazić w nim część ośrodkową i obwodową.

23.  Na czym polega proces kortykalizacji (ukorowienia) u kręgowców?

Kortykalizacja to ograniczanie autonomii niższych struktur nerwowych i przejmowanie ich funkcji przez struktury wyższe w miarę rozwoju filogenetycznego; np. pozbawienie żaby półkul mózgu nie wpływa na jej zdolność wykonywania złożonych ruchów, gdyż te są kierowane przez rdzeń kręgowy, natomiast u ssaków tymi ruchami kierują ośrodki w mózgu. U naczelnych występuje przejęcie przez korę mózgową tych funkcji, które u niższych ssaków wykonują ośrodki podkorowe; proces ten trwa przez całe życie (np. automatyczne opróżnianie pęcherza i odbytnicy u noworodka sterowane przez ośrodki rdzeniowe jest - w miarę upływu lat - przejmowane przez korę i staje się zależne od woli).

24.  Na czym polega zasada regulacji zachowania „zbliżanie/oddalanie”?

Organizmy wykazują dwie podstawowe formy ustosunkowania się do stymulacji zewnętrznej: dodatnią – polegającą na zbliżaniu się do źródła bodźca, oraz ujemną – polegającą na oddalaniu się od niego. Stymulacja silna wywołuje zachowania zgodne z kierunkiem i zwrotem bodźca kierunkowego (oddalanie), a słaba zgodne z kierunkiem lecz o przeciwnym zwrocie w stosunku do zwrotu działania bodźca (przybliżanie), np. dżdżownica ucieka od silnego światła, a przybliża się do słabego. Zjawisko to jest uniwersalne, czyli występuje zarówno u bardzo prostych organizmów (np. ameby), jak i u złożonych.

25.  Na czym polega zdolność ekstrapolacji wg L. Kruszyńskiego?

Ekstrapolacja jest jedną z najbardziej podstawowych form myślenia. Jest to zdolność do przewidywania ruchu obiektu na podstawie niepełnych informacji, czyli przewidywanie, w jakim miejscu pojawi się obiekt, który zniknął z pola widzenia, np. ryś polujący na królika śnieżnego nie rzuca się w wykopaną przez niego norę, a dalej w hipotetyczne miejsce, gdzie królik mógłby wyjść. Zdolność tą posiadają gady i zwierzęta na wyższym niż one poziomie rozwoju. Ekstrapolacji dokonują także ludzie np. człowiek pierwotny nie rzucał wprost w uciekające zwierzę, ale ciut przed nim uwzględniając czas lotu dzidy i szybkość ucieczki zwierzęcia.

26.  Na czym polega zjawisko „hierarchii popędów”?

Hierarchia popędów to krótkoterminowy mechanizm rozstrzygania konfliktów, ograniczony w czasie i przestrzeni, działający gdy trzeba dokonać wyboru natychmiast. Popędy różnią się ważnością dla organizmu, dlatego tworzą określoną hierarchię. Hierarchia stała się potrzebna, ponieważ gdy dochodzi do konfliktu popędów, to trzeba go rozwiązać poprzez ustalenie kolejności w jakiej będą one rozwiązywane. Hierarchię łatwo badać, zmuszając organizm do wyboru między dwoma równocześnie występującymi popędami np. gdy trzeba będzie wybrać między redukcją bólu, a zaspokojeniem głodu i organizm wybierze redukcję bólu, będzie to oznaczało, że ból jest wyżej w hierarchii, niż głód.

27.  Na czym polegają zachowania przeniesione?

Z zachowaniami przeniesionymi mamy do czynienia wtedy, gdy naszą reakcję na określony bodziec przenosimy na kogoś z niższej hierarchii społecznej tego samego gatunku, np. krzyczenie na niewinne dziecko, gdy zdenerwował nas szef. Zachowanie to służy rozładowaniu popędu i jest pewnym rozwiązaniem konfliktu popędów. Gdy nie da się rozładować agresji na kimś z niższej hierarchii, reakcja przenoszona jest zwykle na inny, niższy gatunek (np. psa) lub przedmiot nieożywiony (np. kopanie w ścianę). W ostateczności dokonywany jest akt autoagresji, wymierzony przeciw sobie samemu.

28.  Napisz ogłoszenie matrymonialne kobiety, spełniające preferencje mężczyzn (zgodnie z interpretacją ewolucyjną). Ogłoszenie powinno zawierać opis własnej osoby oferentki oraz oczekiwania co do poszukiwanego partnera.

Młoda i atrakcyjna 23-latka pozna mężczyznę w wieku ok. 26-27 lat. Jestem osobą energiczną i dbającą o swoje zdrowie. Znajomi mówią o mnie, że jestem życzliwa i inteligentna. Mam ponętne kształty klepsydry, błyszczące włosy, gładką cerę i jasne, niebieskie oczy. Moje hobby to zwierzęta. Szukam ambitnego mężczyzny, niezależnego finansowo z wyższym wykształceniem. Powinien być katolikiem tak jak ja, gotowym do stałego związku i założenia rodziny.  Wymogiem jest też dobre zdrowie. Mile widziany wysoki wzrost, muskularna budowa ciała i podobne zainteresowania. Jeśli chcesz pocałować moje słodkie, duże i pełne wargi, odezwij się!

29. O czym mówi hipoteza rozhamowania.

Hipoteza rozhamowania głosi, że istnieje mechanizm, polegający na wzajemnym zablokowaniu popędów zaangażowanych w konflikt i co za tym idzie – na zniesieniu wpływu hamującego wpływu na inne popędy. Załóżmy istnienie hipotetycznych ośrodków popędowych A,B i C. Ośrodki A i B hamują się wzajemnie. Wywierają także hamujący wpływ na ośrodek C. Ośrodki A i B pobudzone jednocześnie (sytuacja konfliktu popędów) blokują wzajemnie swoje działanie. W tej sytuacji nie hamują efektywnie ośrodka C. Pobudzony nawet przez niewielki bodziec ośrodek C może wyzwolić właściwy dla siebie wzór zachowania. Hipoteza rozhamowania przypuszczalnie prowadzi do wystąpienia zachowań przerzutowych.

30. Opisz na wybranym przykładzie fazę apetencyjną zachowania popędowego.

Faza apetencyjna to wstępne, przygotowawcze elementy zachowania popędowego. Przykładem takiej fazy może być poszukiwanie partnerki u ptaków. Ptaki zaczynają pokazywać swoje piękne ubarwienie oraz zwracają na siebie uwagę śpiewem. Ptaki te śpiewają inaczej w zależności od gatunków i rejonów geograficznych w których żyją, co jest dowodem na to, że faza ta jest różnorodna u różnych grup, natomiast im bliżej końca (np. kopulacji) czyli fazy konsumacyjnej, tym bardziej te zachowania są do siebie podobne. Ptak przygotowuje to wszystko, aby zdobyć partnerkę, tak więc celem fazy apetencyjnej jest zawsze osiągnięcie fazy konsumacyjnej.

31. Opisz mechanizm uczenia się topografii terenu odkryty przez N. Tinbergena.

Mechanizm uczenia się topografii terenu oparty jest na zapamiętywaniu znaczących obiektów znajdujących się na danym obszarze. Są nimi wyraźnie dominujące obiekty, tzw. wskazówki terenowe. Tinbergen przeprowadził następujący eksperyment: rozstawił w charakterystyczny sposób donice, a kiedy pszczoła opuściła gniazdo przestawił je w inne miejsce. Po powrocie pszczoła szukała gniazda w nowym miejscu, czyli nie zapamiętała pozycji gniazda, a jedynie jego położenie względem otaczających donic. Mechanizm orientacji przestrzennej jest powszechny u zwierząt wyższych. Jego wadą jest to, że dość łatwo jest go oszukać, zmieniając położenie znaczących obiektów.

32. Opisz zjawisko określane jako „łańcuch działań popędowych”?

Jest to sekwencja działań, w której każdy etap pobudzany jest właściwym dla niego bodźcem kluczowym, zaś cała sekwencja motywowana jest jednym popędem, np. seksualnym. Gdy brakuje bodźca kluczowego dla danego etapu, sekwencja jest albo powtarzana póki nie pojawi się ów bodziec albo całkowicie przerywana, do momentu wystąpienia bodźca początkującego całą sekwencję. Bodziec kluczowy A -> działanie A -> bodziec kluczowy B -> działanie B itd. Np. zapach i zaczerwienione narządy płciowe szympansic sprawiają, iż samiec pokazuje swoją siłę; samica odpowiada przychylnie, więc samiec przygotowuje się do kopulacji; kolejna  odpowiedź przychylna sprawia, iż kopulacja się rozpoczyna.

33. Proszę wyjaśnić znaczenie pojęcia „dobór naturalny”.

Dobór naturalny to jeden z czynników warunkujących przebieg ewolucji. Populacje naturalne charakteryzują się zmiennością, a niektóre z osobników mogą mieć cechy dające im większą szansę przeżycia w określonych warunkach środowiskowych, to zaś daje im większą możliwość osiągnięcia dojrzałości płciowej i wydania potomstwa, które odziedziczy korzystne cechy rodziców. Osobniki gorzej przystosowane mają mniejszą szansę na sukces rozrodczy, a tym samym mniejsze jest prawdopodobieństwo, że zostawią po sobie potomstwo dziedziczące ich cechy. Dzięki temu kolejne pokolenia przyczyniają się do zmian w populacji, które mogą doprowadzić do powstania nowego gatunku. Zasadę działania doboru naturalnego jako pierwszy opisał Karol Darwin.

34. Przytocz główną myśl teorii altruizmu wzajemnego.

Mechanizmy psychiczne odpowiedzialne za działanie na rzecz osób niespokrewnionych mogą się wykształcić, jeżeli uczynki altruistyczne są odwzajemniane. Istota altruizmu wzajemnego polega na tym, że obie strony odnoszą korzyści. Np. jeśli dwaj myśliwi przyjaźnią się ze sobą i w danym tygodniu szczęście podczas polowania uśmiechnęło się do jednego, a w kolejnym do drugiego, to jeśli pierwszy myśliwy podzieli się zdobyczą z przyjacielem, to kiedy w kolejnym tygodniu sytuacja się odwróci może liczyć na odwzajemnienie przysługi. Altruizm odwzajemniony może stać się więc istotnym elementem szans przetrwania.

35. Przytocz i krótko rozwiń tzw. „zasadę Morgana”.

Zasada Morgana mówi o tym, że nie można interpretować działania jako wyniku wyższej czynności psychicznej, jeśli może być ono interpretowane jako wynik procesu przebiegającego na niższym poziomie. Morgan wysunął ten pogląd przeciwko prostemu antropomorfizmowi w stosunku do zwierząt. Zasada ta przeciwstawiała się analizowaniu zachowania zwierząt w kierunku analogii do psychiki człowieka np. błędne jest wnioskowanie, że jeżeli budowa gniazda przez ptaka da się porównać do budowy domu przez człowieka, i jeśli funkcje gniazda okażą się podobne do funkcji domu ludzkiego, to można przypuszczać że procesy psychiczne leżące u podłoża tych zachowań są podobne.

36. Taksja, tropizm, kinezy, nastia. Opisz krótko dwie wybrane elementarne formy zachowania.

Taksja - reakcja ruchowa swobodnie poruszających się niższych organizmów zwierzęcych i roślinnych oraz ich niektórych organów jako wynik działania fizycznego bodźca kierunkowego, np. światła (fototaksja), temperatury (termotaksja), siły ciążenia (geotaksja); dodatnia w kierunku bodźca, ujemna w stronę przeciwną.

Tropizm - zachowanie ukierunkowane względem działania bodźca; wygięcie osi ciała w kierunku względem działania bodźca, nie powoduje przemieszczania, lecz jedynie modyfikuje kierunek lokomocji, np. wygięcie łodygi kwiatu w kierunku słońca (fototropizm), odginanie ciała od wody (hydrotropizm); dodatni w kierunku bodźca, ujemny w stronę przeciwną.

37. W jakich sytuacjach przydaje się zwierzętom umiejętność liczenia lub   rozpoznawania liczby?

Chociaż zdolność liczenia i rozpoznawania liczb  jest rzadko obserwowana w naturze, ...