Mgły i zamglenia
Wiadomości podstawowe O mgłach i zamgleniach można mówić wtedy, gdy widzialność poziomą ograniczają zawieszone w powietrzu mikrokrople wody a ograniczenie widzialności sięga powierzchni morza lub powierzchni terenu. Pod względem fizycznym nie ma różnicy między mgłą a chmurą; można powiedzieć, że mgła jest chmurą, której dolny pułap jest równy 0 m. Określenia "mgła" można używać jedynie wtedy, gdy zasięg widzialności jest równy / mniejszy od 0.5 Mm (mili morskiej). Jeśli zasięg widzialności poziomej mieści się w przedziale od 0.5 do 5 Mm, a przyczyną takiego ograniczenia widzialności są zawieszone w powietrzu mikrokrople wody, występuje wtedy zamglenie. Warunkiem niezbędnym do powstania mgły bądź zamglenia jest spadek temperatury powietrza (tp) poniżej wartości jego temperatury punktu rosy (td) sprzed rozpoczęcia procesu ochładzania. Jeśli mimo spadku temperatury powietrza nie dojdzie do spełnienia tego warunku (tp < td), nie dojdzie również do wystąpienia w powietrzu procesów kondensacji, w rezultacie mgły ani zamglenia nie utworzą się, jedynie wzrośnie wilgotność względna powietrza. Nie każde więc, nawet silne, ochłodzenie powietrza doprowadzi do wystąpienia mgieł lub zamgleń. Przykładem tego może służyć rejon leżący przy atlantyckich wybrzeżach Marokko, Sahary Hiszpańskiej czy Mauretanii, gdzie nad chłodne wody morskie (~17-19°C; Prąd Kanaryjski) wypływa, wynoszone przez passat, bardzo ciepłe powietrze znad Afryki (~30-40°C; powietrze znad Sahary). Mimo ochłodzenia tego powietrza w warstwie przywodnej o 12-20°, wobec tego, że charakteryzuje się ono temperaturą punktu rosy 10-15°C, do procesów kondensacji i tym samym tworzenia się mgieł i zamgleń nie dochodzi [czynnikiem często (szczególnie zimą) ograniczającym widzialność poziomą w tym rejonie jest silne zapylenie powietrza, powodujące zmętnienia - patrz: widzialność pozioma]. W zależności od tego ile pary wodnej wykropli się w jednostce objętości powietrza zmieniać się będzie proporcjonalnie ilość mikrokropel wody. Im powietrze będzie miało większy zasób pary wodnej i im głębszy będzie spadek temperatury, tym więcej pary zmieni swój stan skupienia i tym samym więcej w jednostce objętości powietrza będzie mikrokropel. Każda z tych mikrokropel wody będzie rozpraszała i pochłaniała światło, w rezultacie im w jednostce objętości będzie więcej mikrokropel, tym widzialność będzie bardziej ograniczona. Tak więc czy będziemy mieli do czynienia z mgłą, czy z zamgleniem, zależeć będzie od tego, ile zawieszonej wody w stanie ciekłym znajduje się w jednostce objętości powietrza.
Ze względu na to, że charakter i przebieg procesów kondensacji w objętości powietrza wykazuje dość duże zróżnicowanie, mgły i zamglenia mogą powstawać w różny sposób. Klasyfikacja genetyczna mgieł wyróżnia następujące ich podstawowe, istotne z punktu widzenia żeglugi morskiej, kategorie:
· mgły radiacyjne,
· mgły adwekcyjne,
· mgły z wyparowania,
· mgły frontalne.
Wiadomości uzupełniające - akweny o szczególnie częstym występowaniu mgieł - mgły a wiatr
Odnośnik Przedstawiona klasyfikacja nie ujmuje wszytkich kategorii (rodzajów) mgieł, z jakimi możemy spotkać się w podręcznikach (n.b. i w podręcznikach spotyka się różne klasyfikacje mgieł). Pominięto w tym opracowaniu szereg mgieł; przykładowo mgła orograficzna (chmura orograficzna o podstawie równej 0 m n.p.terenu) jest dla nas zwykłą chmurą orograficzną, z mgłami zboczowymi raczej nie spotkamy się na morzu, pojęcie mgieł "wewnątrzmasowych" nie wydaje się z synoptycznego punktu widzenia właściwe, gdyż de facto są to albo mgły adwekcyjne, albo mgły radiacyjne związane z inwersją osiadania, etc.
Mgły radiacyjne
Mgły radiacyjne tworzą się w wyniku spadku temperatury powietrza spowodowanego procesami wypromieniowania ciepła z przyziemnej warstwy powietrza. Z chwilą, kiedy temperatura powietrza spadnie poniżej temperatury punktu rosy tego powietrza, w powietrzu rozpoczynają się procesy kondensacji i powstaje mgła lub zamglenie. Procesy wypromieniowania ciepła zachodzą ciągle, jednak gdy ustaje dopływ promieniowania do powierzchni lub też dopływ ten jest silnie ograniczony, bilans radiacyjny staje się ujemny i temperatura powietrza spada. Z tego względu tworzenie się mgieł radiacyjnych następuje nocą, lub też, gdy zasoby ciepła w podłożu i przyziemnej warstwie powietrza są niewielkie, a powietrze zawiera dużo pary wodnej, tworzenie się mgieł radiacyjnych może rozpocząć się już w czasie zmierzchu. Dla zachodzenia efektywnych procesów wypromieniowania niezbędna jest redukcja zachmurzenia. W przypadku wystąpienia dużego lub całkowitego zachmurzenia, promieniowanie zwrotne nie pozwala na szybki i tyle głęboki spadek temperatury przyziemnej warstwy powietrza, aby doszło do powstania mgieł radiacyjnych. Innym czynnikiem ograniczającym możliwość wystąpienia mgieł radiacyjnych jest występowanie silniejszego wiatru (Vw > 2-4 m/s), który niszczy (poprzez turbulencję) strukturę przyziemnej warstwy inwersyjnej. Stąd też występowanie mgieł radiacyjnych związane jest na ogół z obszarami centralnych części wyżów, osiowych partii klinów wyżowych (w których występuje pogoda bezchmurna lub o zredukownym zachmurzeniu i bezwietrza jednocześnie), centralnymi rejonami obszarów siodeł, czyli z obszarami bezgradientowymi lub o bardzo słabo wyrażonym gradiencie barycznym. Na obszarach lądowych tworzenie się mgieł radiacyjnych następuje szczególnie często we wszelkiego rodzaju obniżeniach terenu (dolinach rzecznych, kotlinach, rynnach jeziornych...) oraz na bardziej rozległych obszarach równinnych. Przyczyna tego leży w działaniu dwu czynników:
· spływaniu wychłodzonego (a więc o większej gęstości) powietrza w obniżenia terenowe, w których to następuje dalsze wypromieniowanie ciepła z powietrza (tzw. "zastoiska chłodnego powietrza") lub braku możliwości spływu w obniżenia (tereny równinne),...
alfred1980