Podobieństwa i różnice między giełkotem a jąkaniem(1).pdf

Podobieństwa i różnice

między giełkotem a jąkaniem

Strona główna > Zaburzenia mowy > Rozpoznanie i terapia

Giełkot jest mową bezładną , czyli mówieniem „bez ładu i składu”. Za giełkot uważa się:

l bardzo szybkie tempo mówienia (tachylalię), powodujące opuszczanie albo powtarzanie sylab lub słów;

l chaotyczny sposób językowego formułowania myśli.

Istotą giełkotu jest niewspółmierność między przeciętnymi lub wysokimi zdolnościami umysłowymi a niską sprawnością językową. Dysonans ten

zakłóca komunikację słowną: mówca rozumie siebie, ale nie jest rozumiany przez otoczenie, jego sposób mówienia jest stresem nie dla niego, lecz dla

słuchacza. Osoba z giełkotem jest najczęściej nieświadoma swojego problemu. Nic dziwnego, że rzadko z własnej inicjatywy zgłasza się do specjalisty.

Nie ma jednolitego stanowiska w sprawie symptomatyki giełkotu, co utrudnia jego rozpoznanie. Próbę zweryfikowania podstawowych informacji o tym

zaburzeniu mowy podjęli K. O. Louis, A. Hinzman i F. M. Hul (1985), którzy na podstawie literatury opracowali listę symptomów giełkotu obejmującą

aż 64 pozycje. Na podstawie badań i opinii amerykańskich logopedów autorzy opracowali następującą tabelę podstawowych i dodatkowych symptomów

giełkotu. Symptomy zostały uporządkowane według zmniejszającej się częstotliwości ich występowania:

Symptomy podstawowe % Symptomy dodatkowe %

Szybkie tempo mówienia

88,96 Błędna artykulacja

40,00

Niepoprawne zdania

62,99 Uszkodzenia neurologiczne

35,71

Nieregularne tempo mówienia 59,74 Opóźniony rozwój języka

30,00

Dezorganizacja myślenia

59,74 Rodzinny giełkot

33,57

Nieświadomość problemu

57,80 Zaburzenia koordynacji motorycznej 29,29

Powtarzanie słów

47,40 Brak zdolności szkolnych

24,85

Powtarzanie głosek, sylab

44,81 Nieprzystosowanie społeczne 27,14

Powtarzanie fraz

41,56 Powtarzanie fraz

27,14

Słabe rozumienie wypowiedzi 40,91 Walka z niepłynnością mówienia 27,14

Ograniczenie koncentracji uwagi 38,96 Trudności w uczeniu się

27,14

Ograniczenie koncentracji uwagi 38,96 Trudności w uczeniu się

27,14

Rewizje

33,74 Słabe rozumienie wypowiedzi 27,14

Brak zdolności szkolnych

26,69 Uboga składnia

27,14

Błędna artykulacja

25,97 Powtarzanie słów

26,43

Uboga składnia

25,32 Ograniczona koncentracja uwagi 23,57

Mowa bez treści

25,32 Powtarzanie głosek, sylab

21,43

Embołofrazje

24,68 Przedłużanie głosek

20,71

Zaburzenia koordynacji motorycznej 21,43 Niepoprawne zdania

20.71

Opóźniony rozwój języka

20,13 Trudności w pisaniu

20,00

Walka z niepłynnością m.

19,50 Napięcie podczas mowy

18,57

Uszkodzenia neurologiczne

16,89 Nieregularne tempo mówienia 17,86

Napięcie podczas mówienia 12,94 Nieświadomość problemu

17,14

Przedłużanie głosek

11,69 Mowa bez treści

16,43

Trudności w pisaniu

11,04 Rewizje

16,43

Rodzinny giełkot

9,10 Monotonne mówienie

15,71

Monotonne mówienie

7,80 Brak zdolności muzycznych

15,00

Wszystkie pozostałe

7,80 Wtórne objawy zaburzeń zachowania 15,00

Nieprzystosowanie społ.

7,14 Embołofrazje

13,57

Wtórne objawy zaburzeń zachowania 3,25 Szybkie tempo mówienia

6,43

Brak zdolności muzyczn.

1,30 Wszystkie pozostałe

3,57

Zdaniem K. O. Louis i A. Hinzman`a symptomatyka giełkotu stanowi kombinację najczęściej występujących następujących objawów:

l podstawowych (szybkie lub nieregularne tempo mówienia, niepoprawna budowa zdań, dezorganizacja myślenia, powtarzanie głosek, sylab,

wyrazów. fraz);

l dodatkowych (błędna artykulacja, uszkodzenia neurologiczne, rodzinny giełkot, opóźniony rozwój języka, zaburzenie koordynacji motorycznej,

brak zdolności szkolnych.

Przyczyny giełkotu nie zostały dotąd w pełni wyjaśnione. Przypuszcza się, że mogą one mieć charakter:

l dziedziczny,

l ograniczony,

l neurotyczny,

l wieloczynnikowy.

D. A. Weiss (1964) wskazuje głównie na dziedziczne podłoże giełkotu . Uważa, że takie zaburzenia mowy, jak opóźniony rozwój mowy, dyslalia,

giełkot, jąkanie, trudności w czytaniu i pisaniu oraz zakłócenia rytmu i muzykalności są ze sobą powiązane i mają wspólną patologiczną bazę, nazwaną

centralnym zaburzeniem mowy (Central Language Imbalance). Baza ta jest dziedziczna, ponieważ niemal w każdym przypadku giełkotu można

doszukać się u jednego z rodziców (najczęściej ojca) różnorodnych zaburzeń mowy, których na ogół jest on nieświadomy. W typowym giełkocie brak

jest ‐ zdaniem D. A. Weiss objawów neurologicznych, jednak jego symptomy mogą mieć „organiczny posmak”. H. Freund również twierdzi, że giełkot

jest dziedzicznie uwarunkowany przez neurotyczne dyspozycje przekazane dziecku przez ojca, matkę, obojga rodziców lub nawet przez wcześniejsze

pokolenia. B. E. Arnold (1970) zwrócił uwagę na fakt, że giełkot występuje czterokrotnie częściej wśród mężczyzn niż kobiet. Zdaniem tego autora,

można wyróżnić dwa typy wpływów dziedzicznych: specyficzny i niespecyficzny . Dziedziczenie specyficzne występuje w rodzinach, w których często

pojawiały się giełkot lub jąkanie. Dziedziczenie niespecyficzne manifestuje się w postaci niskich zdolności językowych przekazywanych z pokolenia na

pokolenie. Natomiast na organiczne podłoże giełkotu wskazali Hirsch (za: Weiss 1964), Seeman (1970) oraz Brandford (1970). Hirsch uważa,

że u podstaw giełkotu leży brak dojrzałości centralnego systemu nerwowego. Seeman zaś jest zdania, że przyczynę giełkotu stanowią minimalne

uszkodzenia zlokalizowane w okolicy podkorowej. Badania EEG wykazują, że więcej jest nieregularności w zapisie u osób z giełkotem niż u jednostek

jąkających się, które z kolei wykazują więcej cech patologicznych niż osoby mówiące normalnie.

D. A. Weiss jako pierwsza założyła, że giełkot zwykle poprzedza jąkanie i utrzymuje się w jego wczesnej fazie . Pojawia się ponownie, gdy jąkanie

zmniejsza się. Weiss nie wyjaśnia, w jaki sposób giełkot przechodzi w jąkanie, a jąkanie w giełkot. Próbę odpowiedzi na to pytanie przedstawili Z.

Tarkowski i M. Smul (1988). Przyjęli oni za S. S. Lapidiewskim (1969) rozróżnienie skurczowych (spastycznych) i nieskurczowych (niespastycznych)

zaburzeń płynności mówienia.

Jąkanie jest zaburzeniem spastycznym, ponieważ u jego podstaw leżą nadmierne skurcze mięśni narządów oddechowych, fonacyjnych

i artykulacyjnych. Natomiast giełkot jest zaburzeniem niespastycznym, gdyż nie obserwuje się w nim ciężkich objawów zaburzeń oddechu,

fonacji i współruchów . Przyjmując to rozróżnienie Tarkowski i Smul uznali, że przejście między jąkaniem a giełkotem przebiega na poziomie

fizjologicznym i psychologicznym. Z fizjologicznego punktu widzenia giełkot przekształca się w jąkanie wówczas, gdy do giełkotu dołączają się

nadmierne skurcze narządów mowy , a jeżeli skurcze te ustąpią, jąkanie cofa się do postaci giełkotu.

Rozpatrując przejście między giełkotem a jąkaniem na poziomie psychologicznym uwzględniono fakt, że giełkot charakteryzuje się brakiem

świadomości zaburzenia , oraz to, że świadomość ta nie występuje w pierwotnym jąkaniu, a pojawia się w jąkaniu wtórnym (Van Riper, Ferenau‐

Horn). Nasuwa się więc interesujące pytanie: w jaki sposób osoba z giełkotem uświadamia sobie, że się jąka? A zatem, jak to się dzieje,

że nieświadomy giełkot staje się świadomym jąkaniem? Wydaje się, że progresja może być następująca: jeżeli do niespastycznego

i nieuświadomionego giełkotu dołączają się nadmierne skurcze narządów mowy, to powstaje spastyczne, lecz w dalszym ciągu nieuświadomione

jąkanie pierwotne, a w momencie uświadomienia sobie tego jąkania mamy już do czynienia z jąkaniem wtórnym. I na odwrót: jeżeli jąkanie wtórne

przestaje być uświadomione, to przekształca się wówczas w jąkanie pierwotne, które ‐ po ustąpieniu skurczów narządów mowy ‐ zmienia się w giełkot.

Tak więc droga od giełkotu do jąkania i od jąkania do giełkotu może prowadzić przez jąkanie pierwotne (za: Tarkowski Z.). Ścisły związek

zachodzący między jąkaniem a giełkotem sprawia, że trudno jest różnicować te zaburzenia mowy. Na podstawie publikacji D. A. Weiss, Ch. Van

Ripera, L. Kaczmarka i H. Wulffa oraz innych autorów Tarkowski Z przedstawił tabelaryczne porównanie giełkotu i jąkania.

Zależności pomiędzy giełkotem a jąkaniem

(podobieństwa i różnice)

Podstawa różnicowania

Giełkot

Jąkanie

Podłoże zaburzenia

centralne zaburzenie mowy (Central Ganguage

Imbalance)

dysfunkcje neurowegetatywne

Charakter zaburzenia

nieskurczowy

skurczowy

Charakter zaburzenia

nieskurczowy

skurczowy

Świadomość zaburzenia

brak

występuje

Cechy charakterystyczne:

‐ swoiste objawy

powtórzenia

przedłużenia i powtórzenia

‐ tempo mówienia

często zbyt szybkie

przeważnie normalne

‐ budowa wypowiedzi

często niepoprawna

przeważnie poprawna

‐ obawa wymawiania niektórych głosek

lub wyrazów

nie występuje

występuje

‐ koncentracja uwagi na mówieniu poprawia mówienie

pogarsza mówienie

‐ relaks, rozluźnienie

pogarsza mówienie

poprawia mówienie

‐ języki obce

poprawiają mówienie

pogarszają mówienie

‐ współruchy i grymasy

raczej nie występują

często występują

‐ zapis EEG

często rozległa dysrytmia

zwykle w normie

‐ eksperymentalnie wywołany oczopląs parametry zbliżone do normy

parametry odchylone do normy

‐ melodia wypowiedzi

mniej monotonna

bardzie monotonna

Głośne czytanie:

‐ dobrze znanego tekstu

złe

płynne

‐ tekstu nieznanego

płynne

złe

Pismo:

niedbałe, z wieloma poprawkami, skreśleniami ścieśnione

Cechy psychiczne

niefrasobliwość, kłótliwość, impulsyw‐ność,

powierzchowność

nieśmiałość, niepewność, zahamo‐ wania

aktywności, nieufność

Przebieg zaburzenia

ciągły

spontaniczne polepszenia, nawroty

Istota terapii

skoncentrowanie uwagi na mówieniu

psychoterapia oraz odwracanie uwagi od mówienia

Prognoza

uzależniona od skupienia się

uzależniona od emocjonalnej postawy

Przedstawione w tabeli porównanie stanowi podstawę współczesnej diagnozy różnicowej giełkotu i jąkania. Należy jednak podkreślić, że została ona

opracowana przede wszystkim na podstawie badań eksperymentalnych, wskazujących jedynie, iż pewna cecha wystąpiła w statystycznie istotnym

większym nasileniu w jednej grupie niż w drugiej. Nie ustalono natomiast wskaźnika pozwalającego jednoznacznie różnicować giełkot i jąkanie.

Zaburzenia te można w miarę dokładnie odróżnić dopiero na podstawie konfiguracji czynników podanych w tabeli.

Autor: Marzena Mieszkowicz ‐ neurologopeda

Literatura:

1. Chęciek M. ‐ Aktualny stan badań nad jąkaniem, „Logopedia”, 1993, nr 20.

2. Chwatcew M. E. ‐ W sprawie etiologii i symptomatyki jąkania, „Logopedia” 1962, nr 4.

3. Engiel Z. ‐ Próba opracowania systemu ćwiczeń logopedycznych w rehabilitacji jąkania, „Zagadnienia Wychowawcze a Zdrowie Psychiczne”;

1977, nr 3.

4. Głogowski K. ‐ Jąkanie w aspekcie zdezintegrowanej osobowości, „Logopedia”, 1969, nr 8‐9.

5. Grzybowska A., T a r k o w s k i Z. ‐ O płynności mówienia, „Przegląd Psychologiczny” 1987, nr 4.

6. Kaczmarek L. ‐ Rewalidacja dzieci i młodzieży z zaburzeniami mowy, w: Pedagogika rewalidacyjna, red. A. Hulek, Warszawa 1981.

7. Richter E. ‐ Fizjopatologiczne podłoże jąkania, „Logopedia” 1967, nr 6.

Strona główna > Zaburzenia mowy > Rozpoznanie i terapia

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: