Konotowanie.pdf

KONOTOWANIE

1. Wskazywanie i opisywanie

Za pomoc Ģ nazw ich u Ň ytkownicy b Ģ d Ņ wskazuj Ģ pewne obiekty, b Ģ d Ņ je

opisuj Ģ . Dzi ħ ki funkcji desygnowania mo Ň emy wskazywa ę pewne obiekty

partykularne. Dzi ħ ki innej funkcji nazw – funkcji konotowania – mo Ň na za

pomoc Ģ nazw opisywa ę obiekty, czyli przypisywa ę im jakie Ļ własno Ļ ci.

Przypisywa ę za Ļ jak ĢĻ własno Ļę obiektowi x – to tyle, co wyra Ň a ę przekonanie,

Ň e obiekt x własno Ļę W egzemplifikuje lub quasi -egzemplifikuje (niezale Ň nie od

tego, czy jest to przekonanie prawdziwe).

Otó Ň konotacja nazwy – to własno Ļę przypisywana za pomoc Ģ nazwy.

Mówi Ģ c precyzyjniej: własno Ļę uniwersalna W jest konotacj Ģ nazwy N , gdy

nazwa N słu Ň y do ( resp . nadaje si ħ do) przypisania pewnemu obiektowi

własno Ļ ci W . A wi ħ c np. własno Ļę uniwersalna bycia-czerwonym jest konotacj Ģ

wyra Ň enia „czerwony”, gdy Ň nazwa „czerwony” słu Ň y do przypisania pewnym

obiektom czerwono Ļ ci – jak to si ħ dzieje np. w zdaniu „Kapelusz Aliny jest

czerwony”. Z kolei własno Ļę b ħ d Ģ ca zło Ň eniem bycia-kobiet Ģ i bycia-

inteligentn Ģ jest konotacj Ģ nazwy „kobieta inteligentna”, gdy Ň np. mówi Ģ c, Ň e

Alina jest kobiet Ģ inteligentn Ģ , przypisujemy Alinie własno Ļ ci bycia-kobiet Ģ i

bycia-inteligentn Ģ .

Kwesti ħ konotacji nazw j ħ zyka potocznego nale Ň y odró Ň ni ę od kwestii

konotacji terminów naukowych. Konotacj ħ nazw w j ħ zyku potocznym ustala si ħ

poprzez analiz ħ j ħ zykowych zwyczajów u Ň ytkowników tych nazw (wyniki

takich analiz zawieraj Ģ słowniki j ħ zyków etnicznych, np. słownik j ħ zyka

polskiego). Inaczej jest w j ħ zykach naukowych, w których znaczenia s Ģ

konstruowane sztucznie: cz ħ sto po prostu «dekretowane». Konotacje nazw

nale ŇĢ cych do j ħ zyków naukowych powinny przy tym spełnia ę pewne wymogi

(których nie spełniaj Ģ przewa Ň nie konotacje nazw j ħ zyka potocznego). Powinny

by ę one mianowicie własno Ļ ciami istotnymi (ze wzgl ħ du na dan Ģ dyscyplin ħ

naukow Ģ ) pewnych obiektów.

Konotacji istotowej po Ļ wi ħ cimy troch ħ wi ħ cej uwagi.

2. Własno Ļ ci proste i zło Ň one

Własno Ļ ci bywaj Ģ proste lub zło Ň one. Biało Ļę ( resp . bycie-białym) jest

własno Ļ ci Ģ prost Ģ . Kwadratowo Ļę ( resp . bycie-kwadratem) – to własno Ļę

zło Ň ona. Własno Ļ ci zło Ň one mo Ň na przedstawia ę jako wi Ģ zki własno Ļ ci

prostszych. Na przykład kwadratowo Ļę ( resp. bycie-kwadratem) mo Ň na

przedstawi ę jako wi Ģ zk ħ zło Ň on Ģ z prostok Ģ tno Ļ ci i równoboczno Ļ ci.

Kwadratowo Ļę mo Ň na wi ħ c traktowa ę b Ģ d Ņ jako jedn Ģ własno Ļę zło Ň on Ģ , b Ģ d Ņ

jako wi Ģ zk ħ własno Ļ ci prostszych: prostok Ģ tno Ļ ci i równoboczno Ļ ci.

Nie zawsze łatwo jest wskaza ę , jakie własno Ļ ci proste składaj Ģ si ħ na

własno Ļę zło Ň on Ģ . Trudno np. wskaza ę , jakie własno Ļ ci prostsze składaj Ģ si ħ na

własno Ļę bycia-powie Ļ ci Ģ albo bycia-m Ģ drym-człowiekiem.

3. Współwłasno Ļę , swoisto Ļę i istota

Współwłasno Ļę elementów jakiego Ļ zbioru jest to własno Ļę , która

przysługuje wszystkim elementom tego zbioru. Je Ļ li zbiór jest denotacj Ģ jakiej Ļ

nazwy – to współwłasno Ļ ci Ģ desygnatów tej nazwy jest własno Ļę , która

przysługuje wszystkim jej desygnatom.

Rozwa Ň my zbiór wszystkich czerwonych ró Ň . Do współwłasno Ļ ci

czerwonych ró Ň nale ŇĢ m.in. bycie-ró ŇĢ , bycie-kwiatem, bycie-ro Ļ lin Ģ , bycie-

Ň ywym, posiadanie-kolców, posiadanie-czerwonych-płatków, posiadanie-

łodygi. Ka Ň da z tych własno Ļ ci wzi ħ ta z osobna przysługuje wszystkim

czerwonym ró Ň om, ale przysługuje tak Ň e innym obiektom. Na przykład bycie-

ro Ļ lin Ģ przysługuje tak Ň e wszystkim innym ro Ļ linom, posiadanie kolców – np.

kaktusom, posiadanie czerwonych płatków – np. czerwonym go Ņ dzikom.

Współwłasno Ļ ciami desygnatów nazwy „kompozytor” s Ģ np. bycie-

człowiekiem, bycie-rozumnym, posiadanie-serca, a tak Ň e bycie-autorem-co-

najmniej-jednego-dzieła-sztuki. ņ adna z tych własno Ļ ci nie przysługuje tylko

kompozytorom. Na przykład własno Ļę posiadania-serca przysługuje m.in.

wszystkim ssakom, a własno Ļę bycia-autorem-co-najmniej-jednego-dzieła-

sztuki – przysługuje tak Ň e wszystkim malarzom i wszystkim architektom.

Swoisto Ļę desygnatów danej nazwy – to taka współwłasno Ļę prosta lub

zło Ň ona, która przysługuje tylko desygnatom tej nazwy. Rozwa Ň my wymienione

wy Ň ej współwłasno Ļ ci nazwy „czerwona ró Ň a”. Je Ļ li poł Ģ czymy np. bycie-ró ŇĢ ,

posiadanie-kolców, posiadanie-czerwonych płatków i posiadanie-łodygi w jedn Ģ

wi Ģ zk ħ (sum ħ własno Ļ ci) – to powstanie własno Ļę zło Ň ona, która przysługuje

tylko czerwonym ró Ň om. Ta wi Ģ zka własno Ļ ci jest wi ħ c swoisto Ļ ci Ģ czerwonych

ró Ň . Swoisto Ļ ci Ģ czerwonych ró Ň jest te Ň oczywi Ļ cie wi Ģ zka wszystkich siedmiu

wymienionych wy Ň ej własno Ļ ci, gdy Ň wszystkie te własno Ļ ci ł Ģ cznie

przysługuj Ģ tylko czerwonym ró Ň om.

Swoisto Ļ ci Ģ desygnatów nazwy „kompozytor” jest bycie-autorem-co-

najmniej-jednego-utworu-muzycznego. Oczywi Ļ cie swoisto Ļ ci Ģ desygnatów

nazwy „kompozytor” jest te Ň owa własno Ļę w poł Ģ czeniu z własno Ļ ci Ģ bycia-

człowiekiem itp.

Istot Ģ desygnatów danej nazwy jest ta swoisto Ļę jej desygnatów, Ň e po

odj ħ ciu od niej jakiejkolwiek własno Ļ ci przestaje by ę ona swoisto Ļ ci Ģ . Innymi

słowy – istot Ģ desygnatów nazwy jest ich minimalna swoisto Ļę .

Rozwa Ň my swoisto Ļę kwadratów zło Ň on Ģ z bycia-ró ŇĢ , posiadania-

łody Ň ki, posiadania-czerwonych-płatków i posiadania-kolców. Mo Ň emy od niej

odj Ģę posiadanie-łody Ň ki i posiadanie-kolców – i powstały zbiór własno Ļ ci

(czyli bycie-ró ŇĢ i posiadanie-czerwonych-płatków) pozostanie swoisto Ļ ci Ģ

desygnatów nazwy „czerwona ró Ň a”. Od powstałej pary nie mo Ň emy jednak

odj Ģę ju Ň Ň adnej z własno Ļ ci, bez konsekwencji w postaci utraty istotno Ļ ci tego,

co po takiej operacji pozostanie. Je Ļ li odejmiemy np. posiadanie-czerwonych-

płatków – to nie otrzymamy swoisto Ļ ci czerwonych ró Ň , gdy Ň samo bycie-ró ŇĢ

przysługuje tak Ň e ró Ň om białym i ró Ň owym. Je Ļ li odejmiemy np. bycie-ró ŇĢ – to

nie otrzymamy swoisto Ļ ci czerwonych ró Ň , gdy Ň posiadanie-czerwonych-

płatków przysługuje tak Ň e czerwonym go Ņ dzikom i czerwonym gerberom.

Własno Ļę zło Ň ona z bycia-ró ŇĢ i posiadania-czerwonych-płatków jest

wi ħ c minimaln Ģ swoisto Ļ ci Ģ – czyli istot Ģ czerwonych ró Ň . Z kolei istot Ģ

kompozytorów jest bycie-autorem-co-najmniej-jednego-utworu-muzycznego.

4. Tre Ļę swoista i konotacja

Konotacj Ģ istotow Ģ danej nazwy – jest ta istota desygnatów tej nazwy,

która jest za pomoc Ģ owej nazwy przypisywana.

Tak wi ħ c konotacj Ģ nazwy „czerwona ró Ň a” jest wi Ģ zka zło Ň ona z bycia-

czerwonym i bycia-ró ŇĢ , gdy Ň je Ň eli mówimy o jakim Ļ obiekcie, Ň e jest

czerwon Ģ ró ŇĢ , to przypisujemy temu obiektowi wła Ļ nie owe dwie własno Ļ ci.

Odpowiednio – konotacj Ģ nazwy „wibrator strunowy” jest zło Ň enie bycia-

wibratorem i bycia-strunowym etc .

Bywa, Ň e konotacja jest nie wi Ģ zk Ģ (sum Ģ ) własno Ļ ci, lecz ich p ħ kiem

( scil. alternatyw Ģ ). Tak jest np. w wypadu nazwy „barwa”. Co Ļ jest barwne, gdy

jest albo czerwone, albo zielone, albo niebieskie etc ., a wi ħ c barwno Ļę – to

alternatywa poszczególnych barw; konotacja nazwy „barwa” byłaby wi ħ c

p ħ kiem wszystkich kolorów.

A Ň eby wskaza ę konotacj ħ istotow Ģ jakiej Ļ nazwy przy danych

desygnatach – nale Ň y zebra ę owe desygnaty i «odkry ę » ich istot ħ . Zauwa Ň my,

Ň e jeden zbiór obiektów mo Ň e mie ę wiele tak scharakteryzowanych istot. Istota

czerwonych ró Ň we współczesnej biologii jest np. charakteryzowana nie przez

cechy zewn ħ trzne (fenotypowe), lecz przez wewn ħ trzn Ģ struktur ħ ( resp. cechy

genotypowe). Zauwa Ň my te Ň , Ň e np. w ró Ň nych dyscyplinach naukowych

wynajduje si ħ ró Ň ne istoty człowieka: inna jest biologiczna, inna psychiczna, a

inna – socjologiczna istota człowieka.

5. Uwagi o konotacjach

Przyjmuje si ħ , Ň e nazwy własne nie maj Ģ konotacji . Nazwy własne

osobom, pa ı stwom czy krainom geograficznym nadaje si ħ (zazwyczaj) nie ze

wzgl ħ du na przysługuj Ģ ce tym obiektom cechy. Pewnym ewenementem pod tym

wzgl ħ dem s Ģ tytuły dzieł sztuki – w szczególno Ļ ci utworów muzycznych. Tu

cz ħ sto nadaje si ħ nazwy wła Ļ nie ze wzgl ħ du na pewne cechy (por.: Kukułka

Jeana Clauda Daquine’a, Symfonia pastoralna Ludvika van Beethovena, Tren

ofiarom Hiroszimy Krzysztofa Pendereckiego). Niemniej nawet w tych

wypadkach nadanie tytułu jest pewn Ģ konwencj Ģ , a nazwy przyporz Ģ dkowane

konwencjonalnie jednemu obiektowi nie konotuj Ģ .

Konotacj ħ nazw niepustych mo Ň emy ustali ę w drodze rozwa Ň enia, jakie

własno Ļ ci przysługuj Ģ wszystkim i tylko jej rzeczywistym desygnatom. W

wypadku nazwy pustej przyjmuje si ħ , Ň e jej konotacj Ģ jest ta minimalna

swoisto Ļę , która przysługiwałaby wszystkim i tylko desygnatom tej nazwy,

gdyby one istniały. Zauwa Ň my, Ň e mo Ň liwo Ļę tworzenia nazw, które nie maj Ģ

desygnatów ( scil . odniesienia rzeczywistego) wi ĢŇ e si ħ wła Ļ nie ze zdolno Ļ ci Ģ

naszego umysłu do dowolnego zestawiania «oderwanych» od przedmiotów

partykularnych własno Ļ ci w wi Ģ zki i p ħ ki. Oczywi Ļ cie w wypadku nazw

pustych podstaw Ģ konstruowania konotacji nie mo Ň e by ę analiza desygnatów,

lecz jedynie czynno Ļ ci mentalne: tworzenie fikcji lub idealizacji.

Denotacja nazwy jest funkcj Ģ konotacji. Je Ļ li mamy dan Ģ konotacj ħ

nazwy, to wyznacza ona denotacj ħ tej nazwy jednoznacznie.

Z kolei konotacja nazwy nie jest funkcj Ģ denotacji, tj. denotacja danej

nazwy nie wyznacza konotacji jednoznacznie. Elementy denotacji mog Ģ mie ę

bowiem wiele istot, tj. wiele mo Ň e by ę takich zestawów własno Ļ ci, które

przysługuj Ģ wszystkim i tylko nim. We Ņ my nazw ħ „najwybitniejszy polski

kompozytor XIX wieku” oraz „autor Etiudy rewolucyjnej ”. Nazwy te maj Ģ t ħ

sam Ģ denotacj ħ (stanowi j Ģ zbiór, którego jedynym elementem jest Fryderyk

Chopin), ale ró Ň ne konotacje.

6*. Denominowanie

Dzi ħ ki spełnianej przez nazwy funkcji desygnowania mo Ň emy za pomoc Ģ

nazw wskazywa ę pewne obiekty czasoprzestrzenne. Za pomoc Ģ nazw mo Ň emy

jednak tak Ň e «wskazywa ę » (w pewnym sensie) pewne obiekty uniwersalne: np.

mówi Ģ c o krasnoludkach, liczbach czy utworach-ideach.

Wskazywanie za pomoc Ģ nazw obiektów uniwersalnych jest mo Ň liwe

dzi ħ ki funkcji denominowania.

Dana nazwa denominuje obiekt uniwersalny, który jest uniwersalnym

no Ļ nikiem konotacji tej nazwy. Ka Ň da nazwa posiadaj Ģ ca konotacj ħ – posiada

wi ħ c swój denominat. Ów obiekt uniwersalny, denominowany przez dan Ģ nazw ħ

– to jej denominat.

Poniewa Ň denominaty s Ģ obiektami uniwersalnymi, to ich «wskazywanie»

mo Ň e dokonywa ę si ħ tylko poprzez opis. Ka Ň da nazwa posiadaj Ģ ca konotacj ħ –

niezale Ň nie od tego, czy jest nazw Ģ pust Ģ , czy niepust Ģ – posiada tak Ň e

denominat, a w ka Ň dym razie z ka Ň d Ģ konotacj Ģ mo Ň na pewien denominat

zwi Ģ za ę . Denominatem pustej nazwy „krasnoludek” jest obiekt, który jest

no Ļ nikiem własno Ļ ci przypisywanych krasnoludkom przez autorów bajek o

krasnoludkach. Denominatem pustej nazwy „kwadrat” jest no Ļ nik

uniwersalnych własno Ļ ci bycia-prostok Ģ tem i równoboczno Ļ ci. Niepusta nazwa

„człowiek”, której desygnatami s Ģ partykularni ludzie, posiada tak Ň e denominat:

człowieka-w-ogóle, b ħ d Ģ cego no Ļ nikiem własno Ļ ci konotacyjnych nazwy

„człowiek”. Denominatem nazwy „„Marzenie” Roberta Schumanna”” jest idea

Roberta Schumanna, konkretyzowana w poszczególnych wykonaniach jego

„Marzenia”.

7*. Relacje mi ħ dzy nazwami ze wzgl ħ du na konotacj ħ

Mi ħ dzy nazwami „kwadrat” i „prostok Ģ t” oraz „symfonia” i „symfonia

Beethovena” zachodzi zale Ň no Ļę polegaj Ģ ca na tym, Ň e maj Ģ one pewne wspólne

elementy w konotacjach – czyli powtarzaj Ģ si ħ własno Ļ ci wyznaczaj Ģ ce ich

denominaty.

Powiemy, Ň e nazwa A obejmuje nazw ħ B ze wzgl ħ du na konotacj ħ , gdy

denominat nazwy A jest no Ļ nikiem wszystkich własno Ļ ci uniwersalnych,

których no Ļ nikiem jest denominat nazwy B , ale nie na odwrót. Powiemy

odpowiednio, Ň e nazwa A jest obj ħ ta przez nazw ħ B , gdy nazwa B obejmuje

nazw ħ A . Nazwa „kwadrat” obejmuje wi ħ c nazw ħ „prostok Ģ t” a nazwa

„symfonia Ludwiga van Beethovena” obejmuje nazw ħ „symfonia”.

Zauwa Ň my, Ň e nazwy „twórca Etiudy rewolucyjnej ”, „kompozytor,

którego serce spoczywa w Ko Ļ ciele ĺ wi ħ tego Krzy Ň a” i „kompozytor, który

urodził si ħ w ņ elazowej Woli w 1810 roku” – to nazwy ze wzgl ħ du na denotacj ħ

zamienne. Nie obejmuj Ģ one jednak – ze wzgl ħ du na konotacj ħ – tych samych

nazw, nie s Ģ wi ħ c zamienne ze wzgl ħ du na konotacj ħ .

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: