Suwmiarka i mikrometr.doc

Politechnika Lubelska

Wydział Podstaw Techniki

Laboratorium Podstaw Metrologii

Wiadomości teoretyczne:

              Wymiary nominalne – są to wymiary przedmiotów, względem których odnosi się odchyłki. Wymiar nominalny i odchyłki wyznaczają zakres, w którym powinny zawierać się rzeczywiste wymiary przedmiotów.

Rozróżnia się:

·          wymiar zewnętrzny – jest to odległość elementów powierzchni, miedzy którymi ich bezpośrednie otoczenie jest wypełnione materiałem, jak: długość, szerokość lub wysokość przedmiotu, średnica wałka, grubość ścianki przedmiotu wydrążonego itd.,

·          wymiar wewnętrzny –  jest to odległość elementów powierzchni, na zewnątrz których ich bezpośrednie otoczenie jest wypełnione materiałem, jak: średnica otworu, szerokość rowka itd.,

·          wymiar mieszany – jest to odległość elementów powierzchni, między którymi bezpośrednie otoczenie jednego z nich jest wypełnione materiałem wewnątrz wymiaru, a bezpośrednie otoczenie drugiego – jest wypełnione na zewnątrz, jak: głębokość rowka, szerokość nadlewka,

·          wymiar pośredni – takie, których nie można zmierzyć bezpośrednio, a więc: odległość osi otworu, ściany przedmiotu, rozstawienie otworów itd.

Ze względu na żądaną dokładność wykonania wymiary dzieli się na:

u      swobodne – takie, których rzeczywista wartość nie odgrywa większej roli;dla wymiarów takich nie podaje się tolerancji,

u      tolerowane – których rzeczywista wartość musi się zawierać w określonych granicach,

u      teoretyczne – dla których nie przewiduje się żadnych odchyłek; są to zwykłe wymiary potrzebne do obliczenia wymiarów narzędzi, sprawdzianów lub uchwytów.

Przyrządy pomiarowe:

              Przyrządy pomiarowe służą do bezpośredniego lub pośredniego wykonywania pomiarów. Wyposażone są w układy zwiększające działanie bodźca wykorzystywanego w działaniu przyrządu. Mogą to być noniusze, śruby mikrometryczne, dźwignie, przekładnie zębate i inne.

              Jednym z najczęściej stosowanym narzędziem do pomiaru długości jest suwmiarka.

              Składa się ona z prowadnicy 1 zakończonej szczęką stałą górną 2, przeznaczoną do pomiaru wymiarów wewnętrznych, oraz szczęką dolną 2a, służącą do pomiarów wymiarów zewnętrznych. Po prowadnicy przesuwa się suwak 4. U góry suwak jest zakończony szczęką przesuwną 3, współpracująca ze szczęką stałą górną 2 w pomiarach wymiarów wewnętrznych. Od dołu suwak jest zakończony szczęką dolną 3a, która współpracuje ze szczęką dolną stałą 2a w pomiarach wymiarów zewnętrznych. Do pomiarów głębokości służy połączona z suwakiem wysuwka 5, wysuwana z korpusem prowadnicy.

              Wynik pomiaru odczytuje się na podziałce milimetrowej naciętej na prowadnicy suwmiarki oraz na podziałce noniusza. Liczbę pełnych milimetrów odczytujemy na podziałce milimetrowej za pomocą zera na noniuszu. Liczbę dziesiętnych lub setnych części milimetra określi na podziałce noniusza ta kreska noniusza, która pokryje się z którąkolwiek kreską prowadnicy.

              Wyróżniamy suwmiarki z noniuszem 0,1, 0,05 i 0,02 mm. Różnią się one głównie budową noniusza. W przypadku suwmiarki z noniuszem 0,05 składa się on z 20 działek, w przypadku suwmiarki z noniuszem 0, 02 ma on noniusz z 50 działkami, zaś suwmiarka z noniuszem 0,1 posiada on 10 działek.

              Pomiar długości można przeprowadzić także za pomocą przyrządów mikrometrycznych, pozwalających na wykonywanie pomiarów długości z dokładnością wyższą niż przyrządy suwmiarkowe.

              Mikromierz składa się z kabłąka 1, w którym z jednej strony jest osadzone stałe kowadełko3, z drugiej wrzeciono ze śrubą mikrometryczną 2, która obraca się w nieruchomej nakrętce 4, powodując tym samym zbliżanie kocówki pomiarowej, stanowiącej zakończenie śruby 2, do kowadełka 3. Ze śrubą mikrometryczną połączono w sposób trwały, lecz rozbieralny, bęben 5 z podziałką na obwodzie, obracający i przesuwający się względem tulei 4 zaopatrzonej w podziałkę wzdłużną. Bębenek służy do zgrubnego przesuwania wrzeciona, a do dokładnego – sprzęgiełko. Zacisk 7 służy do unieruchomienia wrzeciona w określonym położeniu. Tuleja 4 w części gwintowanej jest przecięta i ponadto zaopatrzona w wewnętrzny gwint stokowy, na który jest nakręcona nakrętka 8.W miarę nakręcania tej nakrętki na gwint stokowy następuje ściskanie gwintu wewnętrznego,  a tym samym kasowanie luzów, które mogą powstać wskutek długotrwałej pracy przyrządu.

              Śruba wrzeciona ma zwykle skok wynoszący 0,5 mm, wobec tego jeden obrót śruby przesuwa kowadełko wrzeciona o 0,5 mm. Na tulejce mikrometru jest nacięta podziałka w odstępach co 0,5 mm. Bębenek powodujący przesuwanie się wrzeciona jest podzielony na swym obwodzie na 50 części. Zatem obrócenie bębenka o 1/50 część obrotu przesuwa kowadełko wrzeciona 0 1/100 część mm.

              Wartość zmierzonego wymiaru określa się najpierw odczytując na podziałce tulei liczbę pełnych milimetrów i połówek milimetrów odsłoniętych przez brzeg bębenka. Następnie odczytuje się setne części milimetra na podziałce bębenka. Wskaźnikiem dla podziału bębenka jest linia podziałki na tulei mikrometru.

              Wyróżniamy mikrometry umożliwiające mierzenie w zakresach 0¸25 mm, 25 ¸ 50mm, 50 ¸ 75 mm, 75 ¸ 100 mm itd.

              Do pomiaru głębokości otworów służy głębokościomierz mikrometryczny.

              Stopa głębokościomierza 1 jest połączona z tuleją mikrometryczną 2, na której znajduje sie gwint prowadzący wrzeciono 3. Podobnie jak w mikrometrze zwykłym, do wysuwania wrzeciona służą bębenek 4 oraz sprzęgło 5.

              Pomiaru dokonuje się po ustawieniu stopy głębokościomierza na krawędzi otworu. Podczas pomiaru należy dociskać stopę przyrządu do krawędzi otworu tak silnie, żeby uniesienie jej nad wykręcane wrzeciono nie było możliwe w chwili, gdy oprze się ono o dno otworu. W ostatniej fazie wysuwania wrzeciona należy posługiwać się sprzęgiełkiem, aby nacisk pomiarowy wrzeciona na dno otworu był przy każdym pomiarze jednakowy.

Literatura:

1.      S. Okoniewski; „Technologia maszyn”; Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne; Warszawa 1995r.

2.      A. Sadowski, E. Miernik, J. Sobol; „Metrologia długości i kąta”; Wydawnictwo Naukowo-Techniczne; Warszawa 1978.

3.      T. Dobrzański; „Rysunek techniczny maszynowy”; Wydawnictwo Naukowo-Techniczne; Warszawa 2002.

4.      W. Jakubiec, J. Malinowski; „Metrologia wielkość geometrycznych”; Wydawnictwo Naukowo-Techniczne; Warszawa 2004.